O‘zbеkistоn Rеspublikаsi Tashqi ishlаr vаzirligi

2025-yil 14–16-dekabr kunlari Saudiya Arabistoni Qirolligining Ar-Riyod shahrida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Sivilizatsiyalar alyansining XI Global forumi bo‘lib o‘tdi. Anjuman BMT Sivilizatsiyalar alyansining 20 yilligiga bag‘ishlanib “Ko‘p qutbli dunyoda insoniyat yo‘lida muloqot orqali o‘zaro hurmat va anglashuvning yangi davri” shiori ostida tashkil etildi. Forum sivilizatsiyalar va madaniyatlar o‘rtasidagi muloqotni rivojlantirish, mediasavodxonlikni oshirish, migratsiya masalalari, ekstremizmni oldini olish hamda inklyuzivlikni ilgari surishga bag‘ishlangan nufuzli xalqaro platforma sifatida o‘tdi.

Forum ishida O‘zbekiston Respublikasi delegatsiyasi faol ishtirok etdi. Delegatsiya tarkibiga O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, shuningdek, tegishli vazirlik va idoralar hamda sohaviy tashkilotlar vakillari kirdi. O‘zbek delegatsiyasining ishtiroki O‘zbekistonning sivilizatsiyalar muloqoti sohasidagi tashabbuslarini xalqaro maydonda ilgari surish, Islom sivilizatsiyasi markazini jahon hamjamiyatiga keng taqdim etish hamda yetakchi xalqaro tashkilotlar va institutlar bilan hamkorlik aloqalarini mustahkamlashga qaratildi.

Qayd etish joizki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 80-sessiyasidagi nutqida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ochilishi rejalashtirilayotganini rasman e’lon qilib, uning xalqaro gumanitar hamda ilmiy-madaniy platforma sifatidagi ahamiyatini alohida ta’kidlagan edi. Shuningdek, 2026-yilda BMT maydonida mazkur Markaz hamda Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom Moturidiy xalqaro markazlarining taqdimotini o‘tkazish rejalashtirilayotgani ma’lum qilingan.

Forum doirasidagi muhim voqealardan biri O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bilan BMT Sivilizatsiyalar alyansi o‘rtasida o‘zaro Anglashuv memorandumining imzolanishi bo‘ldi. Shuningdek, BMT Sivilizatsiyalar alyansining Oliy vakili Migel Anxel Moratinos bilan o‘tkazilgan muzokaralarda Markazning xalqaro maydondagi o‘rni, uni global gumanitar va ilmiy platformalarda samarali taqdim etish masalalari muhokama qilindi. Forum doirasida BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish bilan bo‘lib o‘tgan muloqotda u yangi O‘zbekistonda Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga yuksak baho berib, ularning barqaror rivojlanish va xalqaro gumanitar hamkorlik uchun muhim ahamiyat kasb etishini ta’kidladi. Shuningdek, u O‘zbekistonda Islom sivilizatsiyasi markazi ochilishiga tayyorgarlik jarayoniga va uning xalqaro darajadagi nufuzini mustahkamlashga katta qiziqish bildirdi.

Forum doirasida Islom olami ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti (ISESCO), Jahon musulmonlar ligasi rahbariyati, shuningdek, Saudiya Arabistoni Qirolligining yetakchi akademik va madaniy muassasalari vakillari bilan uchrashuvlar o‘tkazildi. Ushbu muloqotlar davomida Markazning ochilish marosimida mazkur tashkilotlar ishtirokini ta’minlash, qo‘shma ilmiy-tadqiqot, ta’limiy va nashriyot loyihalarini amalga oshirish, shuningdek, xalqaro hamkorlarning Markaz huzurida institutsional ishtirokini yo‘lga qo‘yish masalalari muhokama qilindi.

Shuningdek, Qirol Faysal nomidagi kutubxona hamda Saudiya Arabistoni qirollik oilasi vakillari, jumladan, Maxa bint Mishari Oli Saud bilan uchrashuvlarga alohida e’tibor qaratildi. Ushbu muloqotlarda tomonlar Markaz tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlashga tayyor ekanliklarini bildirib, xususan, Movarounnahr sivilizatsiyalari tarixi bilan bog‘liq ilmiy-tadqiqotlar doirasida akademik hamkorlikni rivojlantirishga qiziqish bildirdi.

Markaz ochilishiga tayyorgarlik jarayoni doirasida Kavkaz Shayx-ul-islomi, Ozarbayjon Respublikasi muftiysi Allohshukur Pashazade bilan uchrashuv ham o‘tkazildi. Muloqot davomida o‘zbek-ozarbayjon gumanitar va ma’naviy hamkorligini yanada mustahkamlash, shuningdek, yetakchi ozarbayjonlik olim va mutaxassislarning Islom sivilizatsiyasi markazi doirasida o‘tkaziladigan xalqaro forumlar va dasturlarda ishtirok etish masalalari muhokama qilindi.

BMT sivilizatsiyalar alyansining Oliy vakili Migel Anxel Moratinos:
«Men “Yangi Klavixo” bo‘lishga tayyorman»

Memorandumni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov va BMT Sivilizatsiyalar Alyansi Oliy vakili, BMT Bosh kotibi o‘rinbosari Migel Anxel Moratinos imzoladi. Memorandum imzolanishi natijalariga bag‘ishlab so‘zlagan markaz direktori Firdavs Abduxoliqov shuni ta’kidladi: “Markazning XI Global forumi UNAOCda ishtirok etishi tamomila muhim ahamiyatga ega. Forum mavzulari Markazning O‘zbekistondagi missiyasi va uning konsepsiyasida ilgari surilgan asosiy yo‘nalishlar – ma’rifatli islom, bilim madaniyati, muloqot va gumanizmni rivojlantirish – bilan to‘liq uyg‘undir. Bu g‘oyalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan BMTning oliy tribunasidan bir necha marotaba bayon qilingan va hozirgi kunda Markaz faoliyatida amaliy ifoda topmoqda”.

Imzolangan Memorandum madaniy, ilmiy va ta’lim sohalarida uzoq muddatli hamkorlikni rivojlantirish, ilmiy-tadqiqot va ta’lim tashabbuslarini amalga oshirish, qo‘shma madaniy va mediaproyektlarni tayyorlash va tashkil etish, shuningdek, tolerantlik, o‘zaro hurmat va gumanizm qadriyatlarini ilgari surishga qaratilgan. Hujjat ekspertlarning tajriba almashinishi, qo‘shma dasturlarni qo‘llab-quvvatlash va madaniyat, ilm va ma’rifat sohalarida xalqaro aloqalarni kengaytirish mexanizmlarini nazarda tutadi.

BMT Sivilizatsiyalar Alyansi Oliy vakili Migel Anxel Moratinos mamlakatda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar va Yangi O‘zbekistonning shakllanish jarayonlari haqida bilishini qayd etgan holda O‘zbekistonga nisbatan samimiy qiziqishini aytib, mamlakatga tashrif buyurishga tayyorligini bildirdi. Moratinos o‘z nutqida ta’kidladi: “Ispaniya tashqi ishlar vaziri lavozimida faoliyat yuritgan davrimda men bir necha marotaba Rui Gonsales de Klavixo merosiga murojaat qilganman va ramziy ma’noda shunday aytaman: “Men yangi Klavixo bo‘lishga tayyorman””.

Uning fikricha, Klavixo diplomatik missiyasining tarixiy tajribasi madaniyatlar o‘rtasida muloqot va o‘zaro tushunishning asrlar davomida shakllangan an’analarini simvollashtirib, bugungi kunda zamonaviy xalqaro hamkorlik doirasida yangi rivojlanishni oldiga qo‘ymoqda.

BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish: “O‘zbekiston Prezidenti – buyuk rahbar” deb ta’kidladi.

 BMT Sivilizatsiyalar alyansi XI Global forumi doirasida BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish O‘zbekiston Respublikasi tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Muzaffar Madrahimov bilan uchrashdi. Uchrashuv davomida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbuslari, jumladan sivilizatsiyalar o‘rtasida muloqotni rivojlantirish va gumanitar hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan tadbirlar masalalari muhokama qilindi. Suhbatda, shuningdek, 2026-yilda BMT maydonida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi hamda Imom Buxoriy, Termiziy va Moturidiy xalqaro markazlarini taqdim etish tashabbusi ham muhokama qilindi. 2024-yilda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga tashrif buyurib, uning tayyorgarlik jarayonlari bilan yaqindan tanishgan Antoniu Guterrish mazkur tashabbus ahamiyatini qayd etdi va O‘zbekiston Prezidentining roliga yuksak baho berdi. U, xususan, ta’kidladi: “Sizning Prezidentingiz – buyuk va nufuzli rahbar bo‘lib, xalqaro maydonda, jumladan BMTning oliy tribunasidan, muloqot, ma’rifat va o‘zaro hurmat g‘oyalarini izchil ilgari surmoqda”.

Islom dunyosi tashkiloti (ISESCO)ning ta’lim, ilmiy va madaniy masalalar bo‘yicha Bosh direktori Malik al-Salim: “ISESCO Markazning ochilishida asosiy hamkor bo‘lishni niyat qilmoqda” deb bildirdi.

Forum doirasida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari va Islom dunyosi tashkiloti (ISESCO)ning ta’lim, ilm va madaniyat masalalari bo‘yicha Bosh direktori doktor Malik al-Salim bilan ishchi uchrashuvlari ham bo‘lib o‘tdi. Muzokaralar davomida tomonlar bir qator qo‘shma madaniy loyihalarni amalga oshirishga kelishib olishdi, jumladan Imom Buxoriy hayoti, ilmiy merosi, Islom olamidagi nufuzi va hadis ilmi rivojiga qo‘shgan hissasini ochib beruvchi kitoblarni tayyorlash va nashr etish ishlari ham nazarda tutildi.

Uchrashuvning asosiy natijasi 2026-yilda O‘zbekiston Respublikasida Islom dunyosidagi yetakchi ulamolar, olimlar va mutaxassislar hamda turli mamlakatlardan akademik va ekspert jamoatlari ishtirokida ISESCOning yirik xalqaro konferensiyasini o‘tkazish bo‘yicha kelishuvga erishilgani bo‘ldi. Ushbu konferensiyaning o‘tkazilishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ma’rifat, ilm va sivilizatsiyalar o‘rtasidagi muloqotni rivojlantirishga qaratilgan tashabbuslari va sa’y-harakatlariga yuqori baho va qo‘llab-quvvatlash sifatida qaraladi.

Doktor Malik al-Salim O‘zbekistonda ISESCOning xalqaro konferensiyasini o‘tkazish rejasini ma’lum qildi va bu Prezident tashabbuslariga qo‘llab-quvvatlash belgisi sifatida baholandi. U shuningdek, bu yil may oyida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga tashrifi davomida markaz faoliyati bilan shaxsan tanishganini, Imom Buxoriy kompleksiga yuqori baho berganini va Markaz ochilish marosimida asosiy hamkor bo‘lishga, uni eng yuqori xalqaro darajada qo‘llab-quvvatlashga tayyorligini bildirdi. Shuningdek, ISESCOning markaz asosida vakillik ofisini ochishga tayyorligi tasdiqlandi.

Jahon Musulmon Ligasi Bosh kotibi Abdukarim Al-Issa: “Islom sivilizatsiyasi markazi – muloqot uchun muhim platforma” deb ta’kidladi.

Ar-Riyodga tashrif davomida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi bilan uchrashuv doirasida Markaz direktori va Jahon Musulmon Ligasi Bosh kotibi doktor Abdukarim Al-Issa uchrashuv o‘tkazdi. Muzokaralar davomida to‘liq hamkorlikka tayyorlik bildirildi va Markaz ochilish marosimi davrida rasmiy e’lon qilinishi rejalashtirilayotgan Jahon Musulmon Ligasi tomonidan qator keng ko‘lamli tashabbuslar haqida ma’lumot berildi.

Jahon Musulmon Ligasi vakillari bir necha marotaba O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga tashrif buyurib, uning faoliyatida amaliy yordam ko‘rsatdilar, markaz tadbirlarini tayyorlash va o‘tkazishda faol ishtirok etdi hamda ekspertlar va xalqaro forumlar ishida qatnashdilar, jumladan mazkur forumda ham ishtirok etishdi. Bu uzluksiz va faol qo‘llab-quvvatlash Markazning rivojlanishi va xalqaro aloqalarini mustahkamlashda muhim hissa qo‘shdi.

Shuningdek, Movarounnahrning buyuk musulmon olimlariga bag‘ishlangan yillik xalqaro ilmiy konferensiyalar seriyasini o‘tkazish va ularning ilmiy hamda ma’naviy merosini targ‘ib qilish bo‘yicha qo‘shma dasturlarini amalga oshirish g‘oyasi muhokama qilindi. Tomonlar Markaz ochilish marosimiga qadar doimiy ishchi aloqalarni qo‘llab-quvvatlashga, shu jumladan Jahon Musulmon Ligasi Bosh kotibining O‘zbekistonga tashrifi hamda uni muvofiqlashtirish ishlarini olib borishga kelishib oldilar.

Saudiya Arabistoni qirollik oilasi vakili, Qirol Feysal universiteti vitse-prezidenti Maxa bint Mishari Al-Saud: “Biz Movarounnahr sivilizatsiyasi tarixi kafedrasi ochilishini qo‘llab-quvvatlashga tayyormiz” deb ta’kidladi.

Tashriflar doirasida Saudiya Arabistoni qirollik oilasi vakili, akademik va Ar-Riyoddagi Qirol Feysal universiteti amaldagi vitse-prezidenti Prinsessa Maxa bint Mishari Al-Saud bilan uchrashuv ham bo‘lib o‘tdi. Prinsessa Maxa O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlab, islom madaniy merosini saqlash va o‘rganishning ahamiyatini ta’kidladi hamda ilmiy-ta’lim va gumanitar sohalarda hamkorlikni rivojlantirishga tayyorligini tasdiqladi.

Uchrashuv davomida Qirol Feysal nomidagi kutubxonaga tashrif ham amalga oshirildi. O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tomonidan kutubxonaga Kattalangar Qur’onining faksimile nashri va Markaz ishtirokida tayyorlangan bir qator ilmiy va nashriy asarlar topshirildi. Javoban, Qirol Feysal nomidagi kutubxona O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi fondlariga kitoblar taqdim etdi, bu ikki tomonlama gumanitar va ilmiy almashinuvni mustahkamlashda muhim qadam bo‘ldi.

Muzokaralar davomida tomonlar Movarounnahr sivilizatsiyalari tarixi bo‘yicha maxsus kafedrani Qirol Feysal nomidagi kutubxona bazasida ochish, shuningdek, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi kutubxonasida maxsus “bo‘lim” tashkil etish imkoniyatlarini muhokama qilishdi. Bu tashabbuslar ilmiy hamkorlikni chuqurlashtirish, akademik tadqiqotlarni rivojlantirish va mintaqaning tarixiy-madaniy merosini xalqaro maydonda targ‘ib qilishga qaratilgan.

Kavkaz shayx-ul-islomi Ozarbayjon Respublikasi muftiysi Allahshukur Pashazade: “Yangi O‘zbekiston haqidagi kitob – birodarlik va muloqot ramzi” deb ta’kidladi.

Forum doirasida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori shayx-ul-islom Ozarbayjon Respublikasi muftiysi Allahshukur Pashazade bilan uchrashuv o‘tkazdi. Suhbat davomida hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari, o‘zbek-ozarbayjon teologik, gumanitar va ilmiy loyihalarini rivojlantirish masalalari batafsil muhokama qilindi. O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tomonidan fan, madaniyat va ma’naviy meros sohasida qo‘shma o‘zbek-ozarbayjon loyihalari amalga oshirilayotgani alohida ta’kidlandi. Bu hamkorlikning yaqqol namunasi sifatida Markaz Kongressi bo‘lib, unda Ozarbayjon Respublikasidan tashkil etilgan vakil delegatsiya ishtirok etdi, ular asosiy ilmiy va ma’naviy masalalar muhokamasida muhim hissa qo‘shdilar.

Muftiy Allahshukur Pashazade O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining rolini yuqori baholab, uning madaniy va diniy muloqotni rivojlantirish hamda musulmon mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga qo‘shgan hissasiga e’tibor qaratdi. Shu bilan birga, u mamlakatda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar va ma’naviy-ma’rifiy rivojlanishni aks ettiruvchi “Yangi O‘zbekiston” mavzusida maxsus nashr tayyorlash rejasini ma’lum qildi.

Jiddadagi Islom san’ati uyi direktori Mamduh Osman: “Qo‘shma ekspozitsiyalar hamkorligimizning asosi bo‘lib xizmat qiladi” deb ta’kidladi.

Forum doirasida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori va Jiddadagi Islom san’ati uyi direktori bilan uchrashuv ham bo‘lib o‘tdi. Uchrashuv davomida muzey ishlari, islom madaniy merosini saqlash va targ‘ib qilish hamda qo‘shma ko‘rgazma, ilmiy va ta’lim loyihalarini amalga oshirish sohasida uzoq muddatli hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan Memorandum imzolandi.

Imzolangan kelishuv ekspertlar tajribasi, ilmiy materiallar va muzey amaliyoti almashinishni, shuningdek vaqtinchalik va doimiy ekspozitsiyalar sohasida hamkorlikni nazarda tutadi. Belgilangan kelishuvlar doirasida Mamduh Osman O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi uchun bir qator artefaktlar nusxalarini taqdim etdi, bu Markaz ekspozitsiya fondini shakllantirish va uning ko‘rgazma konsepsiyasini boyitishda muhim hissa qo‘shdi.

Hamkorlikning alohida yo‘nalishi muzey makonida inklyuzivlik tamoyillarini joriy qilishga qaratilgan bo‘lib, unda maxsus ehtiyojli mehmonlar uchun qulay muhit yaratish, inklyuziv ekspozitsion yechimlarni rivojlantirish va madaniy merosni keng auditoriyaga yetkazishda zamonaviy yondoshuvlardan foydalanish tajribasini almashish kabi masalalarga alohida e’tibor qaratilgan.