Prezident “Yashil makon” dasturini amalga oshirish uchun mas’ul davlat organini belgiladi
2025-07-09 10:00:00 / Yangiliklar
O‘rmon agentligi Ekologiya vazirligi huzuridagi sobiq O‘rmon xo‘jaligi agentligi negizida tashkil etilgan. U “Yashil makon” loyihasini amalga oshirish, ko‘chatxonalarni rivojlantirish, urug‘chilik tizimini yo‘lga qo‘yish va yashil hududlar maydonini kengaytirish uchun mas’ul. 2030-yilga qadar ushbu loyiha doirasida 919 million ko‘chat yetishtirish va 9,2 ming tonna urug‘ tayyorlash rejalashtirilgan.
Ekologiya vazirligi va O‘rmon agentligi cho‘llanishga qarshi kurashish, yaylovlarni tiklash va yem-xashak o‘simliklarini ko‘paytirish bo‘yicha birgalikda chora-tadbirlar olib boradi. Vazirlik “Yashil makon” raqamli platformasi orqali qurg‘oqchil hududlardagi yashil maydonlarni nazorat qiladi. Nukus, Qorako‘l va Muborak tumanlari hamda Navoiy viloyatining cho‘l hududlarida sho’rga chidamli o‘simliklar ekiladi. Jizzax, Qashqadaryo, Samarqand va Navoiy viloyatlarida esa sinov tariqasida namlikka chidamli butalar va daraxtlar motorli deltaplanlar yordamida ekiladi.
Farmonga muvofiq, Agentlikka ikki asosiy vazifa yuklatilgan: “Yashil makon” loyihasini amalga oshirish va yerlarning degradatsiyasiga qarshi kurashish. Yaqqol rejalar quyidagicha:
– 2025–2030-yillarda 9,2 ming tonna urug‘ tayyorlash va 918,9 million ko‘chat yetishtirish; – 2025-yilda Qoraqalpog‘iston hududida, xususan, qurigan Orol dengizi tubining 115 ming gektari hamda umumiy 250 ming gektarda yashillik yaratish; – Chang bo‘ronlari, eroziya va cho‘llanishga qarshi kurashish uchun 1,7 ming gektar himoya o‘rmonzorlarini yaratish.
18 ta o‘rmon xo‘jaligida “fan — loyiha — amaliyot” tamoyili asosida urug‘chilik va ko‘chat yetishtirish bazalari tashkil etiladi.
Ko‘chatxonalarda yetishtirilayotgan barcha daraxt va buta turlarining yagona katalogi tuziladi. “Aqlli o‘rmon” raqamli platformasi orqali aholi, tadbirkorlar va tashkilotlar manzarali va mevali ko‘chatlarni buyurtma qilishlari mumkin bo‘ladi.
Bundan tashqari, Koreya Respublikasi ko‘magida 3 million dollar mablag‘ evaziga “Smart Forestry” tizimi modernizatsiya qilinadi. U geoma’lumotlar, chat, API, onlayn buyurtmalar, noqonuniy daraxt kesish holatlarini kuzatish va yashillik darajasini real vaqtda baholash imkoniyatini beruvchi mobil ilovani o‘z ichiga oladi.
Shuningdek, O‘rmon agentligi iqlim o‘zgarishi va inson omillari ta’sirida degradatsiyaga uchragan yaylovlarni tiklash bilan shug‘ullanadi. GIS texnologiyalari orqali yaylovlarning holati va suv ta’minoti baholanadi. Quyidagi olti viloyatda jami 38,5 ming gektar yaylovlar qayta tiklanadi:
– Jizzax — 7 ming gektar; – Namangan — 5,5 ming gektar; – Qashqadaryo — 9 ming gektar; – Samarqand — 5,5 ming gektar; – Sirdaryo — 1,5 ming gektar; – Surxondaryo — 10 ming gektar.
Ushbu hududlarda aholi chorva boqish va yem-xashak tayyorlash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
O‘rmon xo‘jaliklari ekologik toza mahsulot va ekoxizmatlar ishlab chiqarish markazlariga aylantiriladi:
– Qoraqalpog‘iston, Buxoro va Navoiy viloyatlarida noyob hayvonlar (jayron va boshqalar) pitomniklari ochilib, ekoturizm rivojlantiriladi. – Andijon, Namangan va Samarqand viloyatlarida yog‘och chiqindilaridan bioyoqilg‘i (pelet) ishlab chiqariladi. – Bo‘stonliq, Kosonsoy, Kitob o‘rmon xo‘jaliklarida asalarichilik yo‘lga qo‘yiladi. – Pop, Yakkabog‘, Baxmal, Hisor va boshqa o‘rmon xo‘jaliklarida dorivor va rezavor o‘simliklar yetishtiriladi.
O‘zbekistonni yashillashtirish rejasiga ko‘ra, 2030-yilgacha iqlim sharoitidan kelib chiqib tanlab olingan 919 million daraxt yetishtiriladi.
79 ta o‘rmon xo‘jaligida ko‘chat yetishtirish yo‘lga qo‘yilib, ko‘chatxona maydonlari 1,3 ming gektardan 1,5 ming gektargacha kengaytiriladi. Maqsad — mamlakatdagi o‘rmonzorlik darajasini 8 foizdan 15 foizga, yashil maydonlar ulushini esa 30 foizga yetkazish.
2025-yil 1-oktabrdan boshlab “Yashil makon” loyihasi doirasidagi barcha jarayonlar to‘liq raqamlashtiriladi. Platformada quyidagilarga ochiq kirish imkoniyati yaratiladi:
– daraxt ekilgan joylarning koordinatalari (sug‘orish, turlari va parvarish sharoitlari ko‘rsatilgan holda); – budjet mablag‘larining sarflanishi haqidagi ma’lumotlar; – daraxt kesishga oid murojaatlar va kompensatsion ekishlar bo‘yicha ma’lumotlar; – qoidabuzarlar ro‘yxati va ko‘rilgan choralar.
Jamoatchilik davlat resurslarining qanday ishlatilayotganini, kim va qayerda daraxt ekayotganini yoki kesayotganini real vaqt rejimida kuzatib borish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
“Yashil makon” loyihasi doirasida har bir mahallaning shaxsiy bog‘i tashkil etiladi. Vazirliklar, korxonalar va mahallalar o‘rtasida “yashil reyting” tizimi joriy qilinadi. “Har bir oila — tadbirkor” dasturi doirasida imtiyozli kreditlardan issiqxonalar va ko‘chatxonalar tashkil etish uchun foydalanish mumkin bo‘ladi. Har oyda kamida bir marta aholi ishtirokida daraxt ekish va parvarish qilish bo‘yicha “yashil kun” o‘tkazilishi majburiy bo‘ladi.