O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi

Tadbirda Markaziy Osiyo atrof-muhit va iqlim o‘zgarishini o‘rganish universiteti (“Green University”) rektori Jasur Salixov, Ekologiya vazirligi huzuridagi Orolbo‘yi xalqaro innovatsiya markazi direktori Baxitjon Habibullayev, Global Yashil o‘sish institutining O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Stella Sin Yon Li (Janubiy Koreya) va boshqa mutaxassislar ma’ruza qildi.

J. Salixov o'z ma'ruzasida Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi huzurida “Green University” tomonidan amalga oshirilayotgan yangi “Iqlim rezidensiyasi dasturi” konsepsiyasini taqdim etdi. Dastur sun’iy intellekt, qayta tiklanadigan energiya, aylanma iqtisodiyot, iqlim siyosati va barqaror qishloq xo‘jaligi sohalarida fanlararo tadqiqotlar o‘tkazish va innovatsiyalarni joriy etish uchun iqlim yetakchilarining yangi avlodini tayyorlash uchun platforma yaratadi. Ilmiy ishlanmalarni milliy va mintaqaviy strategiyalarga integratsiyalash, xalqaro ilmiy hamkorlik uchun shart-sharoit yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Dasturda mahalliy va xorijiy tadqiqotchilarning ishtirok etishi, davlat organlari, ilmiy muassasalar va fuqarolik jamiyati bilan o‘zaro hamkorlik ko‘zda tutilgan. Kutilayotgan natijalar qatoriga ilmiy nashrlar, raqamli vositalar, barqaror texnologiyalar sohasidagi ishlanmalar va Orol dengizi mintaqasining uzoq muddatli ekologik holatini yaxshilashga qaratilgan patentlar kiradi.

O‘z navbatida B.Habibullayev mintaqa ekotizimini tiklash bo‘yicha innovatsion yondashuvning o‘zagiga aylangan Orolbo‘yi xalqaro innovatsion markazi faoliyatiga to‘xtaldi. Markaz quyosh va suvni tejovchi texnologiyalarni joriy etishdan tortib o‘simliklarni ko‘paytirish laboratoriyalari, genbank va biotexnologiya klasterlarini yaratishgacha bo‘lgan keng ko‘lamli loyihalarni amalga oshirmoqda. Ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar agrooʻrmon xoʻjaligi, qishloq xoʻjaligi va boshqa kerakli sohalar uchun muqobil energiyadan foydalanishni oʻz ichiga oladi. Markaz xalqaro tashkilotlar, jumladan, GIZ, UNICEF, BMT, Xitoy va Yevropaning ilmiy institutlari bilan yaqindan hamkorlik qiladi. Artemiyani sun’iy ravishda ko‘paytirish, sho‘rga chidamli o‘simliklar, qizilmiya va kunjut yetishtirish, drenaj suvidan qishloq xo‘jaligida foydalanish loyihalari amalga oshirildi. 
Ta’lim dasturlari va biznes akseleratorlar orqali 1200 dan ortiq mutaxassislar, jumladan, talabalar va fermerlar tayyorlandi, 50 dan ortiq startaplar ekologiya va barqaror texnologiyalar sohasida qo‘llab-quvvatlandi. Innovatsiyalarni joriy etish tajriba maydonlari, texnoparklar va ko‘rgazma maydonchalarini tashkil etish, hududni uzoq muddatli rivojlantirish va sarmoyalarni jalb qilish uchun shart-sharoit yaratish bilan birga olib borilmoqda.

 

Stella Sin Yon Li o‘z nutqida GGGI tomonidan O‘zbekiston hukumat tuzilmalari bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan Orol dengizini yashil reabilitatsiya qilish investitsiya loyihasi (Aral Sea GRIP) natijalari bilan tanishtirdi. Loyiha doirasida 2021-yildan 2024-yilgacha ajoyib natijalarga erishildi: 3 000 dan ortiq yashil ish o‘rinlari qo‘llab-quvvatlandi, 17 000 dan ortiq fermerlar, ayollar va yoshlar iqlimga chidamli qishloq xo‘jaligi usullari bo‘yicha o‘qitildi. Iqlimga chidamli qishloq xo‘jaligining oltita biznes modeli, jumladan, nogironligi bor ayollar uchun uy sharoitida mikroyashil yetishtirish, tomchilatib sug‘orish tizimiga ega issiqxonalar, shamol to‘siqlari o‘rnatilgan va tomchilatib sug‘oriladigan mevali bog‘lar barpo etildi. Loyiha 800 gektardan ortiq maydonni qamrab oldi, tomchilatib sug‘orish yordamida suv samaradorligi 95 foizga oshdi. Shuningdek, 21 000 dan ortiq daraxt ekilgan bo'lib, ular 18 yil davomida 11 317 tonnagacha CO₂ yutadi. Bundan tashqari, yirik investitsiyalar jalb qilindi: barqaror qishloq xo‘jaligiga 2,25 trillion so‘mdan ortiq, jumladan, iqlimga chidamli agrobiznes sohasida maxsus moliyalashtirishni yaratish uchun 50 million dollar. Mintaqada iqlim barqarorligi va yashil iqtisodiyotni rivojlantirishga qaratilgan 14 ta tahliliy va dasturiy hujjatlar ishlab chiqildi.

Konferensiyada taqdim etilgan ma’ruzalar Orolbo‘yi tiklanishi uchun ilm-fandan birgalikda foydalanish, xalqaro hamkorlik va davlat tomonidan faol qo‘llab-quvvatlash lozimligining yaqqol isboti bo‘ldi. Taqdim etilgan tashabbuslar ekologik fojia oqibatlarini samarali bartaraf etish, mintaqani barqaror rivojlantirish va innovatsiyalar markaziga aylantirishga misol bo‘la oladi.