O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi

COP nima?

COP (Tomonlar konferensiyasi) — Tomonlar konferensiyasi xalqaro konvensiyaning eng yuqori boshqaruv organi hisoblanadi. Bu ishtirokchi-davlatlar va akkreditatsiyadan o'tgan kuzatuvchilarning shartnomaga asoslangan yig'ilishi bo'lib, uning maqsadi Konvensiya ijrosini ko'rib chiqish va bitimning samarali bajarilishiga yordam beradigan qarorlar qabul qilishdir.

COP qaysi ekologik konvensiyalarni qamrab oladi?

COP bir nechta asosiy xalqaro ekologik konvensiyalar doirasida ishlaydi, jumladan:

• Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqlim o'zgarishi bo'yicha doiraviy konvensiyasi (UNFCCC) — global iqlim o'zgarishiga qarshi kurashishga qaratilgan.
• Birlashgan Millatlar Tashkilotining Cho'llanishga qarshi kurash to'g'risidagi konvensiyasi (UNCCD) — yer degradatsiyasining oldini oladi va barqaror rivojlanishga yordam beradi.
• Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konvensiya (CBD) — ekotizimlarni, turlarni va genetik xilma-xillikni himoya qiladi.
• Yovvoyi hayvonlarning ko'chib yuruvchi turlarini saqlash to'g'risidagi konvensiya (CMS) — ko'chib yuruvchi hayvonlar va ularning yashash joylarini muhofaza qilishga qaratilgan.
• Yo'qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi fauna va flora turlarining xalqaro savdosi to'g'risidagi konvensiya (CITES) — noyob va yo'qolib ketish xavfi ostida turgan turlarning savdosini nazorat qiladi.
• Suvda suzuvchi qushlarning yashash joyi sifatida xalqaro ahamiyatga ega bo'lgan suvli-botqoqli yerlar to'g'risidagi konvensiya (Ramsar konvensiyasi) — suvli-botqoqli ekotizimlarni saqlashni ta'minlaydi.
• Xavfli chiqindilarni transchegaraviy olib o'tish va ularni yo'q qilishni nazorat qilish to'g'risidagi Bazel konvensiyasi
• Rotterdam konvensiyasi — xavfli kimyoviy moddalar xalqaro miqyosda tartibga solinadi.
• Stokgolm konvensiyasi — turg'un organik ifloslantiruvchi moddalarga qarshi kurash.
• Orxus konvensiyasi — axborotdan foydalanish, qarorlar qabul qilishda jamoatchilik ishtiroki va atrof-muhit masalalarida adolatli yondashish.

O'zbekistonda COP

O‘zbekiston Markaziy Osiyoning ekologik markaziga aylanish maqsadida xalqaro ekologik tashabbuslarda faol ishtirok etmoqda. 2023–2024-yillarda mamlakat quyidagi muhim voqealarga mezbonlik qildi:

— CMS COP14 – Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash to‘g‘risidagi konvensiya ishtirokchilari konferensiyasining 14-yig‘ilishi.
COPning yordamchi organi:
— CRIC-21 – Birlashgan Millatlar Tashkilotining Cho‘llanishga qarshi kurash to‘g‘risidagi konvensiyasining bajarilishini ko‘rib chiqish qo‘mitasining 21-sessiyasi.

Bundan tashqari, 2025-yilning 24-noyabridan 5-dekabriga qadar O‘zbekistonda CITES COP20 — yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi fauna va flora turlari bilan xalqaro savdo to‘g‘risidagi konvensiya ishtirokchilari konferensiyasining 20-yig‘ilishi bo‘lib o‘tadi.

O'zbekistonning xalqaro COPdagi ishtiroki

O‘tgan yil davomida O‘zbekiston quyidagi yirik xalqaro ekologik tadbirlarda faol ishtirok etdi:

• Ar-Riyoddagi COP16 — BMTning cho‘llanishga qarshi kurash to‘g‘risidagi konvensiyasining 16-sessiyasi.
• Bokudagi COP29 — BMTning iqlim o‘zgarishi bo‘yicha doiraviy konvensiyasining 29-sessiyasi.
• Kalidagi CBD COP16 — Biologik xilma-xillik bo'yicha konvensiyaning 16-yig'ilishi.

Ushbu tadbirlar O‘zbekistonning global ekologik muammolarni hal etishdagi roli ortib borayotgani hamda barqaror rivojlanish va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida xalqaro hamkorlikka sodiqligini ta’kidlaydi.