O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi

Tadbirda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev, Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qosim-Jomart To‘qayev, Qirg‘iz Respublikasi Prezidenti Sadir Japarov, Tojikiston Respublikasi Prezidenti Emomali Rahmon, Turkmaniston Respublikasi Prezidenti Serdar Berdimuhamedov,  BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish (videomurojaat), Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki prezidenti Odil Reno-Basso, Yevropa komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen, Yevropa kengashi prezidenti Antonio Kosta, BMT Bosh kotibi o‘rinbosari va UN-Habitat ijrochi direktori Anaklaudiya Rossbax, BMT Bosh kotibi o'rinbosari, cho'llanish va qurg'oqchilikka qarshi kurash bo'yicha Konvensiya (UNCCD) ijrochi kotibi Ibrohim Tiau, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi oʻrinbosari va BMT YeIK Ijrochi kotibi Tatyana Molchan ishtirok etdi.

Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqida bir qator muhim tashabbuslarni ilgari surdi. O‘zbekiston Prezidenti iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashda birdamlik ramzi sifatida Navro‘z bayrami arafasida har yili birgalikda daraxt ekish bo‘yicha “Markaziy Osiyoning yashil belbog‘i” mintaqaviy aksiyasini boshlashni taklif qildi. 

Shuningdek, mintaqadagi iqlim muammolarini hal qilish uchun moliya, texnologiya va bilimlarni jalb qilish maqsadida Toshkentda “Suv — Energiya — iqlim oʻzgarishi” tashabbusi Kotibiyatini tashkil etish gʻoyasini ilgari surdi. 

“Taʼkidlab aytaman, atrof-muhitni asrab-avaylashda masʼuliyat barchamizning zimmamizda. Bu kun tartibimizdagi eng muhim masaladir. Markaziy Osiyo mamlakatlari tomonidan iqlim oʻzgarishlariga moslashish boʻyicha strategiya ishlab chiqilgani va bir ovozdan maʼqullanganini taʼkidlash joiz. Oʻzbekiston mintaqadagi barcha sheriklar bilan umumiy maqsad va vazifalarni amalga oshirish boʻyicha yaqindan ishlash niyatidadir.

Biz, shuningdek, Yevropa tomoni bilan Orol dengizi qurishi oqibatlarini yumshatish, suvdan oqilona foydalanish, “toza” energiya manbalarini kengaytirish dasturlari doirasida muvaffaqiyatli hamkorlik qilyapmiz. Bunday sheriklik Markaziy Osiyoda barqaror “yashil” rivojlanishga muhim hissa qoʻshadi. Hech shubhasiz, bugungi kunda Yevropa Ittifoqi iqlim oʻzgarishlariga qarshi kurashish masalalarini ilgari surish va himoya qilishda global yetakchidir. Biz kelgusida ham bu sohadagi amaliy hamkorlikni yanada chuqurlashtirishga tayyormiz”, — dedi Prezident.

U, shuningdek, energetika sohasida kelgusi besh yil ichida qayta tiklanadigan energiya manbalari ulushini 54 foizga yetkazib, bu orqali atmosferaga issiqxona gazlari chiqindilarini 16 million tonnaga, Parij kelishuvi bo‘yicha majburiyatlarni muddatidan oldin bajarib esa chiqindilarni 35 foizga kamaytirish ko‘zda tutilganini qayd etdi. Prezident o‘rmon va qishloq xo‘jaligi tarmoqlari barqarorligini oshirish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha “Ufq — Yevropa” dasturi doirasida ilmiy hamkorlikni faollashtirishni ham taklif qildi.

Antoniu Guterrish esa forum ishtirokchilariga yo‘llagan videomurojaatida forumni yuqori saviyada o‘tkazgani va 2025-yilni “Atrof-muhitni asrash va “yashil iqtisodiyot” yili” deb e’lon qilgani uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga minnatdorlik bildirdi.  BMT Bosh kotibining qayd etishicha, Markaziy Osiyo allaqachon iqlim inqirozi oqibatlari – haroratning oshishi, qurg‘oqchilik, muzliklarning erishi va qum bo‘ronlaridan aziyat chekmoqda. A.Guterrish iqtisodiyotni asrash, turmush tarzi va oziq-ovqat xavfsizligiga tahdid solmaslik bo‘yicha shoshilinch choralar ko‘rish zarurligini ta’kidladi. U, shuningdek, global sa'y-harakatlarni qo'llab-quvvatlash uchun mintaqaviy hamkorlikka chaqirdi va 1,5 ° C gacha isishni cheklashi va butun iqtisodiyotni qamrab olishi kerak bo'lgan yangi iqlim rejalari (NDC) muhimligini eslatdi.

“Katta yigirmatalik” bu masalada yetakchilik qilishi kerak. Biz 1,3 trillion dollarlik iqlimni moliyalashtirish bo'yicha yangi maqsad amalga oshishiga ishonch hosil qilishimiz, rivojlangan davlatlar bu yil iqlim o‘zgarishiga moslashish uchun yiliga kamida 40 milliard dollar ajratishlari lozim. Va biz eng zaif mamlakatlar va aholiga yordam berish uchun zarar va yo'qotishlarni qo'llab-quvvatlashni kuchaytirishimiz talab qilinadi", — dedi Bosh kotib. 

Forum xalqaro muloqotlar uchun muhim platformaga aylandi va “Iqlim o‘zgarishi diqqat markazida: jamoaviy harakatlar orqali kelajakni shakllantirish” mavzusida yashil iqtisodiyot, suv resurslarini boshqarish, toza energiyaga o‘tish, barqaror shaharlar va iqlim kun tartibiga yoshlarni jalb qilish bo‘yicha ixtisoslashtirilgan sessiyalarni o‘z ichiga oladi. Unda 1000 dan ortiq ishtirokchi, jumladan, Yevropa Ittifoqining rasmiy delegatsiyalari, BMT tashkilotlari, xalqaro tashkilotlar, ilmiy institutlar, yetakchi kompaniyalar, nodavlat notijorat tashkilotlari va ommaviy axborot vositalarining 400 dan ortiq vakillari ishtirok etmoqda.

Forumda mintaqadagi eng yirik ekologik inqirozlardan biri bo‘lgan Orol dengizi muammosiga alohida e’tibor qaratilmoqda.

Orol dengizining qurishi iqlimning jiddiy o‘zgarishlariga, jumladan, chang bo‘ronlari ko‘payishiga, bioxilma-xillikning yo‘qolishiga va aholi salomatligining yomonlashishiga olib keldi. Orol dengizi ekotizimini tiklash va mintaqa uchun barqaror yechimlarni topish xalqaro darajada muvofiqlashtirilgan sa’y-harakatlarni talab qiladi.

Forum yakunida iqlim oʻzgarishi sohasida Markaziy Osiyo davlatlarining umumiy mintaqaviy qarashlarini shakllantirish uchun asos boʻladigan “Yashil” rivojlanishning Mintaqaviy konsepsiyasi taqdim etiladi. Ushbu hujjat mintaqadagi ekologik muammolarni hal qilishda xalqaro tashkilotlarning ilg‘or yondashuvlarini aks ettiradi.