O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi

Qat’iy iroda bilan qarshi olingan sinov

Oʻzbekistonda millionlab odamlar uchun iqlim oʻzgarishi kelajakdagi xavf emas, balki kundalik haqiqatdir. Orol dengizining qurishi, qurgʻoqchilikning kuchayishi, suv tanqisligi va choʻllanish mavhum tahdidlar emas; ular jamiyatning eng himoyasiz qatlamlariga bevosita zarar yetkazmoqda, jamoatni oziq-ovqat xavfsizligi va sogʻliq uchun jiddiy xavf ostida qoldirmoqda. Shunga qaramay, bunday chuqur sinovlar qarshisida Oʻzbekiston ularga qarshi kurashishda qat’iyat va irodaning eng yuksak namunasini namoyon etmoqda.

Ushbu qat’iyat O‘zbekistonning yaqinda ishlab chiqqan iqlim majburiyatida – Milliy miqyosda belgilanadigan hissalar, ya’ni NDC 3.0da namoyon bo‘ladi. 5-noyabr kuni Vazirlar Mahkamasida tasdiqlangan va Braziliyadagi muhim COP30 konferensiyasidan oldin e’lon qilingan ushbu reja ambitsiyali, lekin amalga oshirish mumkin bo‘lgan maqsadni belgilaydi: 2035-yilga kelib 2010-yil darajasi bilan solishtirganda, yalpi ichki mahsulot (YaIM) birligiga to‘g‘ri keladigan Issiqxona gazlari (GHG) emissiyalarini 50 foizga kamaytirish.

Ushbu transformatsion maqsad avvalgi 10 foizlik va 35 foizlik ko‘rsatkichlarni sezilarli darajada oshirib, bolalarimiz uchun yaxshiroq kelajakni ta’minlashga qaratilgani va’da sifatida qaraladi. Bu majburiyatlar Parij bitimidagi 1,5°C maqsadiga mos keladi va O‘zbekistonning iqlim harakatida yetakchilik qilish istagini namoyon etadi.

Milliy majburiyatimiz asosan insonlar haqida, faqatgina emissiyalarni kamaytirish emas. Toza energiya hayot sifatini yaxshilaydi va asosiy sog‘liq xavflarini kamaytiradi. Qayta tiklanuvchi va yashil sanoatlarni kengaytirish yashil ish o‘rinlarini yaratadi, yashilroq shaharlar va tiklangan ekotizimlar esa jamoalarni yanada yashashga qulay qiladi. Kam himoyalangan hududlarda yashovchilar uchun bu o‘zgarishlar qurg‘oqchilik va suv tanqisligiga nisbatan bardoshlilikni oshiradi, har bir kishi uchun xavfsizroq va barqaror kelajakni ta’minlaydi. Prezident Shavkat Mirziyoyev COP29da ta’kidlaganidek, ushbu maqsadlarga erishish uchun har bir fuqaroning birlashishi va faolligi zarur.

2025 yil: “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili”

O‘zbekiston 2025-yilni “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili” deb e’lon qildi, bu esa barqarorlikni rivojlanishning har bir sohasiga kiritishga qaratilgan milliy majburiyatni bildiradi. Ushbu mavzu mamlakatning iqlim haqiqatining dolzarbligini aks ettiradi. Haroratning oshishi, suv tanqisligi va Orol dengizining ekologik inqirozi qishloq xo‘jaligi, infratuzilma va jamoat sog‘lig‘i uchun – ayniqsa g‘arbiy hududlardagi zaif qatlamlar uchun jiddiy tahdid solmoqda.

Shu fon oldida 3-Milliy miqyosda belgilanadigan hissasini (NDC 3.0) transformatsion harakatga keskin o‘tishni ifodalaydi. Bu O‘zbekistonning eng ambitsiyali iqlim rejasi bo‘lib, nafaqat emissiyalarni kamaytirishga, balki iqlim maqsadlarini iqtisodiy modernizatsiya bilan bog‘lashga qaratilgan. Strategiya mamlakatning o‘rta daromadli davlatga aylanish yo‘lini qo‘llab-quvvatlaydi, inklyuziv o‘sishni rag‘batlantiradi va ishbilarmonlikda gender tengligini mustahkamlaydi. Yashil iqtisodiyotni rivojlantirish O‘zbekistonning keng ijtimoiy rivojlanish dasturini amalga oshirishning markaziy elementi bo‘lib, barqarorlik va imkoniyatlarning birga rivojlanishini ta’minlaydi.

Ushbu muhim sarmoyalar shunchaki xarajat emas; ular taraqqiyot dvigateli hisoblanadi. Mablag‘ qayta tiklanuvchi energiya, tarmoqlarni modernizatsiya qilish, yashil ish o‘rinlari va innovatsiyalarni rivojlantirishga yo‘naltiriladi va O‘zbekistonning kelajakdagi o‘rta daromadli davlat sifatidagi poydevorini yaratadi. Bundan tashqari, BMT Taraqqiyot dasturi tadqiqotlari ko‘rsatganidek, ushbu past karbonli o‘sish ijtimoiy adolat, gender tengligi va inson rivojlanishini bevosita ilgari suradi. Bu shunchaki iqlim rejasi emas – bu barqaror farovonlik uchun keng qamrovli strategiyadir.

Endi harakat qilish vaqti keldi. Biz barcha manfaatdor tomonlarni – hukumat va xususiy sektor yetakchilaridan tortib, jamoalar va fuqarolik jamiyatigacha – birlashishga chaqiramiz. Har bir hamkorlik muhim, va biz ushbu majburiyatlarni haqiqatga aylantirish uchun ekspertiza, moliya va iroda birlashtiradigan hamkorlarga muhtojmiz.

Iqlim o‘zgarishi umumiy sinovdir, lekin agar hamma teng mas’uliyatni o‘z zimmasiga olsa, uni umumiy muvaffaqiyatga aylantirish mumkin. Keling, bugundan sarmoya qilaylik va O‘zbekiston, Markaziy Osiyo va butun dunyo uchun bardoshli, inklyuziv va barqaror kelajakni ta’minlaylik.

Mualliflar: Akiko Fuji, BMT Taraqqiyot dasturi (UNDP) doimiy vakili va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ekologiya masalalari bo‘yicha maslahatchisi – Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi raisi Aziz Abduhakimov