O‘zbеkistоn Rеspublikаsi Sоg‘liqni saqlash vаzirligi

Mazkur tadbir JSST va milliy hamkorlar tomonidan amalga oshirilgan uchta loyiha natijalarini taqdim etish, shuningdek, keyingi bosqichdagi strategik yo'nalishlarni muhokama qilish uchun platforma bo'lib xizmat qildi. Unda kadr resurslari bo'yicha xalqaro ekspertlar, vazirlik va idoralar vakillari, olimlar, hududiy sog'liqni saqlash boshqarmalari hamda xalqaro rivojlanish hamkorlari ishtirok etdilar.
JSST Evropa mintaqasi uchun 2023 – 2030 yillarga mo'ljallangan sog'liqni saqlash va parvarish kadrlariga oid "harakatlar dasturi" 53 ta a'zo davlat, shu jumladan O'zbekiston tomonidan qabul qilingan bo'lib, sog'liqni saqlash tizimi uchun kadrlar siyosati va rejalashtirishni global sog'liqni saqlash maqsadlariga muvofiq takomillashtirish yo'nalishlarini belgilaydi.
Tadbirni Sog'liqni saqlash vazirining o'rinbosari, tibbiyot fanlari doktori, professor Elmira Basitxanova ochib berdi. U o'z nutqida shunday dedi:
"Kuchli va motivasiyaga ega tibbiyot xodimlari bu sog'liqni saqlashdagi islohotlarining asosidir. Bizda hozir vaziyatni tahlil qilish va keyingi choralarni belgilash uchun ishonchli ma'lumotlar mavjud. JSST ko'magi bilan ishlab chiqilgan tadqiqotlar va vositalar adolatli, moslashuvchan va kelajakdagi chaqiriqlarga tayyor kadrlar boshqaruvi tizimini yaratishga yordam beradi.”
Ikki kunlik muloqot davomida ishtirokchilar gender tengligi nuqtai nazaridan kadrlar boshqaruvi, kadrlarni ta'minlash va ushlab qolish, hamda raqamli ma'lumotlar boshqaruvi masalalarini muhokama qildilar. Sessiyalar davomida Sog'liqni saqlash vazirligi, JSST va Sog'liqni saqlash loyihalari markazi sohadagi mehnat bozori tahlili (HLMA) natijalarini va ularning siyosatga ta'sirini taqdim etdi. UZINFOCOM yagona integrator HRM Argos/DMED tizimini taqdim etdi hamda HRHIS integrasiyasi bo'yicha takliflar bildirdi. JSST 2030 yilgacha oilaviy shifokorlar va hamshiralar bo'yicha prognozlash va rejalashtirish sessiyalarini o'tkazdi.
Panel muhokamalarda kadrlarni ushlab qolish mexanizmlari, ta'lim sifatini oshirish, ma'lumotlar bo'yicha bo'shliqlarni bartaraf etish va gender tahlilini kadrlar siyosatiga integrasiya qilish masalalari muhokama qilindi.

Uchta loyiha natijalari

1-loyiha: O'zbekiston tarixida birinchi marta sog'liqni saqlash sohasida mehnat bozori tahlili (HLMA)

O'zbekistonda sog'liqni saqlash sohasidagi ilk bor mehnat bozori tahlili (Health Labour Market Analysis, HLMA) natijalari va tavsiyalari taqdim etildi hamda muhokama qilindi, bunda gender masalalariga alohida e'tibor qaratildi.
JSST metodologiyasi asosida sog'liqni saqlash tizimida kadrlarning mavjudligi, taqsimlanishi, tayyorlanishi va ularni ushlab qolish holatini o'rganishga qaratilgan tadqiqot o'tkazildi. Tadqiqot milliy manfaatdor tomonlar tomonidan ilgari surilgan aniq masalalarni inobatga olgan holda shakllantirildi.
Asosiy xulosalar:
• Kadrlar notekis taqsimlangan: Toshkent shahridavrachlar soni bo;yicha eng katta ko'rsatkich, eng past ko'rsatkich esa Surxondaryo, Jizzax va Qashqadaryo viloyatlarida.
• Xususiy sektorga oqim oshib bormoqda, bu esa davlat tizimidagi kadrlar etishmovchiligini kuchaytiradi.
• Hamshiralar va shifokorlar nisbati umuman olganda maqbul, biroq Toshkent shahrida hamshiralarning tanqisligi mavjud.
• Pensiya yoshidagi shifokorlar ulushi mehnat staji 5 yildan kam bo'lgan yosh mutaxassislardan ko'proq bo'lib, bu holat Qoraqalpog'iston Respublikasi, Samarqand va Navoiy viloyatlaridan tashqari barcha hududlarda kuzatiladi.
• Bo'sh ish o'rinlari 4% dan 24% gacha, bu esa kadrlarni yollash va ushlab qolishdagi muammolarni ko'rsatadi.
2020 yildan buyon tibbiyot oliygohlariga qabul 500% ga oshgan, bu esa o'quv jarayoni sifati va professor-o'qituvchilar salohiyatiga ta'sir qilishi mumkin. Shuningdek, yosh, migrasiya, bitiruvchilar va xususiy sektor xodimlari bo'yicha ma'lumotlarning to'liq emasligi kadrlar siyosatini samarali rejalashtirishni cheklaydi.

2-loyiha: Sog'liqni saqlash kadrlarini boshqarish axborot tizimi (HR HIS - Human Resources for Health Information System)

O'zbekistonda HR HIS tizimining kompleks baholanishi kadrlar haqidagi ma'lumotlarni yig'ish, tizimlarni integrasiya qilish, standartlashtirish va boshqaruvni takomillashtirish bo'yicha asosiy imkoniyatlarni aniqladi.
Ushbu xulosalar asosida HR Nіѕni rivojlantirish bo'yicha milliy "yo'l xaritasi" ishlab chiqildi. U tizimning funktsionalligini oshirish, turli elektron platformalar bilan mosligini ta'minlash va strategik qo'llanishini kuchaytirishga qaratilgan.
Keyingi bosqichlarda ma'lumotlar arxitekturasini yaratish hamda xalqaro standartlar (ISCO-8)ga muvofiq sog'liqni saqlash kadrlariga oid yagona ko'rsatkichlar va standartlashtirilgan klassifikatorlarni joriy etish bo'yicha ishlar amalga oshirildi.

3-loyiha: Sog'liqni saqlash kadrlarini prognozlash va rejalashtirish

JSST tomonidan ishlab chiqilgan modellashtirish vositasi yordamida 2030 yilgacha bo'lgan davr uchun sog'liqni saqlash tizimi ehtiyojlari asosida kadrlar prognozi tuzildi. Ushbu tahlilda quyidagi ko'rsatkichlar hisobga olindi: kadrlar bilan ta'minlanganlik darajasi, ta'lim muassasalariga qabul va bitiruvchilar soni, shuningdek tug'ilish darajasi, umr davomiyligining ortishi, kasallanish holatlari va boshqa demografik omillar.
Bu prognozlar sog'liqni saqlash tizimi uchun asosli ma'lumotlar bazasini yaratadi hamda kadrlarni yollash strategiyasini aniqlashtirish, ta'lim kvotalarini rejalashtirish va mutaxassislarni hududlar bo'yicha adolatli taqsimlash uchun mustahkam asos bo'lib xizmat qiladi.
"O'zbekistonda sog'liqni saqlash sohasida genderga sezgir kadrlar siyosatini ilgari surish maqsadida mehnat bozori tadqiqotlariga gender tahlilini integrasiya qilish" tashabbusi doirasida uchta loyiha amalga oshirildi. Loyiha "Sog'liqni saqlash loyihalari markazi" loyiha ofisi va Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan JSSTning texnik ko'magida olib borildi. Moliyalashtirish Bloomberg Philanthropies jamg'armasining Vital Strategies "sog'liq uchun ma'lumotlar" tashabbusi tomonidan ta'minlandi.

"Taqdim etilgan uchta loyihaning natijalari sog'liqni saqlash tizimining kadrlar resurslarini boshqarishning yagona integrasiyalashgan milliy platformasini yaratish yo'lidagi dastlabki qadamdir.  Bu platforma hayot davomida xodimlarning karera borasida o'sish holatini kuzatib borish imkonini beradi. Sifatli ma'lumotlarni yig'ish, o'z vaqtida tahlil qilish va hisobotlarni avtomatlashtirish orqali demografik o'zgarishlar, kasallanish darajasi va hududning geografik xususiyatlarini hisobga olgan holda kadrlarga bo'lgan ehtiyojni modellashtirish va rejalashtirish mumkin bo'ladi," - deya ta'kidladi loyihalar rahbari, D-r. Prof. Evgeniya Shalaeva, "Sog'liqni saqlash loyihalari markazi" loyiha ofisi tibbiyot sohasida kadrlarni tayyorlash, malakasini oshirish va ilm-fanni rivojlantirish yo'nalishdagi islohotlar bilan ishlash guruhi rahbari.

JSSTning asosiy tavsiyalari

JSST sog'liqni saqlash kadrlarini rivojlantirish bo'yicha keyingi islohotlar bosqichining ustuvor yo'nalishlarini aniqlashga yordam beruvchi asosiy tavsiyalar to'plamini taqdim etdi:
• Oilaviy tibbiyot:
Qishloq hududlari talabalariga stipendiyalarni o'z ichiga olgan uch yillik oilaviy tibbiyot rezidentura dasturini joriy etish; shuningdek, amaldagi oilaviy shifokorlar va tor soha mutaxassislari uchun olti oylik vaqtinchalik "ko'prik" (bridge) kursini ishga tushirish. Ushbu kurs keyinchalik to'liq rezidentura dasturi bilan almashtiriladi. Oilaviy shifokorlarning vakolat va amaliyot doirasini kengaytirish, ularni yuqumli va yuqumsiz kasalliklarni boshqarish vositalari bilan ta'minlash.
• Hamshiralik ishi va akusherlik:
Hamshiralik bakalavriat dasturlarini kengaytirish, amaldagi hamshiralar uchun malaka oshirish ("ko'prik") kurslarini ishlab chiqish, kengaytirilgan hamshiralik amaliyoti rejasini tayyorlash, shuningdek akusherlik bo'yicha oliy ta'limni xalqaro standartlarga muvofiq joriy etish.
• Motivasiya va kadrlarni ushlab qolish:
Qishloq joylarda ishlovchi shifokor va hamshiralarni rag'batlantirish uchun moliyaviy va nomoliyaviy mexanizmlarni joriy etish, jumladan qishloq hududlaridan chiqqan talabalar uchun stipendiyalar, uy-joy bilan ta'minlash va kasbiy o'sish imkoniyatlarini yaratish.
• Kadrlarni boshqarish:
Sog'liqni saqlash vazirligi tarkibida Sog'liqni saqlash kadrlarini kuzatish observatoriyasini tashkil etish - bu tuzilma ma'lumotlarni yig'ish, tahlil qilish, rejalashtirish, prognozlash, tartibga solish va qarorlar qabul qilish jarayonlarini muvofiqlashtiradi. Shuningdek, sog'liqni saqlash kadrlariga oid tarmoqlararo ishchi guruhni tashkil etish taklif etildi.
• Raqamli kadrlar boshqaruvi tizimi:
JSSTning Milliy sog'liqni saqlash kadrlar hisobi (National Health Workforce Accounts, NHWA) tizimiga mos keluvchi, "davlat va xususiy sektor ma'lumotlarini o'z ichiga olgan yagona integrasiyalashgan axborot tizimi (HRHIS)"ni yaratish. Bu tizim sog'liqni saqlash kadrlarini aniq ma'lumotlarga asoslangan holda rejalashtirish imkonini beradi.
• Tartibga solish va kasbiy rivojlanish:
Lavozim yo'riqnomalari, lisenziyalash tizimlari va standart operasion protokollarni yangi funktsiyalar hamda xalqaro standartlarga muvofiq yangilash.
"Yaxshi tayyorlangan, motivasiyalangan va adolatli taqsimlangan kadrlar — barqaror va samarali sog'liqni saqlash tizimining poydevori," — dedi JSSTning O'zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Ashina Xalakdina. — Biz hukumatning sog'liqni saqlash kadrlarini mustahkamlashni ustuvor yo'nalish sifatida belgilaganini va qarorlarini ma'lumot va dalillarga asoslab qabul qilayotganini yuqori baholaymiz. Ishonchli ma'lumotlar, strategik rejalashtirish va inklyuziv muloqot — samarali kadrlar siyosatining asosi hisoblanadi. JSST ilmiy asoslangan echimlarni joriy etishda ishonchli hamkor bo'lib qoladi".

Keyingi qadamlar

Ishtirokchilar ushbu tavsiyalarni aniq amaliy harakatlarga yo'naltirishga sodiqliklarini tasdiqladilar. Yaqin muddatdagi ustuvor yo'nalishlar quyidagilardan iborat:
• Sog'liqni saqlash kadrlarini rivojlantirish bo'yicha yo'l xaritasi hamda HR HIS ma'lumotlar arxitekturasini 2026 yilning yarmiga qadar yakunlash;
• Oilaviy tibbiyot va hamshiralik ta'limi dasturlarini kengaytirish, shu jumladan "ko'prik" qayta tayyorlov kurslarini joriy etish;
• Sog'liqni saqlash kadrlarining milliy reestrini yaratish;
• Yagona integrasiyalashgan kadrlar boshqaruvi tizimini ishlab chiqish;
• JSST va hamkorlar texnik ko'magida 2026 yilgacha islohotlarni davom ettirish, shu jumladan strategik rejalashtirish va prognozlash bo'yicha milliy salohiyatni mustahkamlash.
Kutilishicha, ushbu islohotlar ayniqsa qishloq va olis hududlarda tibbiy xizmat sifati oshishiga, shuningdek, O'zbekistonning sog'liqni saqlash kadrlarini yanada samarali va adolatli taqsimlash imkoniyatini yaratishiga xizmat qiladi.