O‘zbеkistоn Rеspublikаsi Sоg‘liqni saqlash vаzirligi

Xo'sh, organizmda qaysi gormon, qanday vazifa bajaradi? Ular faoliyatiga qaysi omillar salbiy ta'sir etishi mumkin? 

Ushbu savollarga Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi shifokori, tibbiyot fanlari nomzodi Nozimaxon Nazarova javob berdi.

 — Inson tanasi murakkab bo'lib, uning barqaror ishlashi ko'p jihatdan gormonlar muvozanatiga bog'liq, — deydi mutaxassis. — Ular biologik faol moddalar bo'lib, asosan, ichki sekresiya bezlarida hosil bo'ladi va organizm funktsiyalarini tartibga soladi. Ya'ni gormonlar butun tanaga tarqalib, a'zo va to'qimalar faoliyatini bir me'yorda boshqaradi.

Misol uchun, kaltsitonin va triyodtironin (T3) hamda tiroksin (T4) qalqonsimon bez gormonlari bo'lib, ularning birinchisi parafolekulalaridan ajralib, fosfor va kaltsiy almashinuvini boshqaradi. Triyodtironin va tiroksin esa tananing yodga bo'lgan ehtiyojini qondiradi. Aynan ular qalqonsimon bezning barqaror ishlashiga xizmat qiladi.

Shuningdek, estrogen — ayollik, testosteron — erkaklik, adrenalin — buyrak usti bezida ishlab chiqariladi. Ya'ni jinsiy gormonlar reproduktiv salomatlikni tartibga solsa, adrenalin vujudni stressga tayyorlaydi.

Insulin esa organizmdagi qand miqdorini bir me'yorda ushlab turishga "mas'ul". Oshqozon osti bezida ishlab chiqariluvchi bu moddaning etishmasligi qandli diabetni keltirib chiqaradi.

Kortizol — stress, ochlik yoki to'qlikni nazorat qiluvchi gormon ham deyiladi. U quyosh nurida ko'p yurish, kaloriyasiz, kam vitaminli taomlar eyish oqibatida kamayib ketadi. Bu esa buyraklar faoliyatiga salbiy ta'sir etishi mumkin. Aksincha ko'payib ketishi buyraklarga ortiqcha bosim yuklaydi.

Gipofiz — miya ichida joylashgan va tanadagi barcha gormonlar faoliyatini boshqaradi. Gormon ishlab chiqaruvchi a'zolar va endokrin tizim bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, zarurat bo'lmasa, ular faoliyatiga aralashish kerak emas.

Ammo endokrin bezning yaxshi ishlamasligi gormonlar faoliyatiga ham salbiy ta'sir qilishi mumkin. Bu holat ko'pincha turli xavfli o'smalar, nosog'lom turmush tarzi, noto'g'ri ovqatlanish, uyqusizlik va stress sabab yuzaga keladi.

Sog'liqni saqlash vazirligi
Matbuot xizmati.