Agentlik haqida
O‘zbekiston iqtisodiyotning turli sohalarida innovatsion kosmik texnologiyalardan foydalanish orqali mavjud ilmiy-texnik salohiyatni samarali amalga oshirish maqsadida 2019-yilning 30-avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida kosmik faoliyatni rivojlantirish to‘gʼrisida”gi Farmoni imzolandi va unga muvofiq Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar agentligi (“O‘zbekkosmos” agentligi) tashkil etildi.
“O‘zbekkosmos”ning asosiy vazifasi sifatida quyidagilar belgilandi:
- kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar sohasida yagona davlat siyosati va strategik yo‘nalishlarni ishlab chiqish va amalga oshirish;
- O‘zbekiston Respublikasida kosmik tarmoqni rivojlantirishning davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
- kosmik faoliyat, kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar sohasida qonun hujjatlarini takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash, shu jumladan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish;
- kosmik faoliyat sohasining lozim darajada rivojlanishi, sohaga tegishli va u bilan bog‘liq ishlar, xizmat ko‘rsatishning bajarilishini ta’minlash maqsadida kosmik faoliyat sohasidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish;
- kosmik tarmoq infratuzilmasi, kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar, ilmiy-izlanish, tajriba-konstruktorlik va innovatsion ishlarni rivojlantirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish;
- kosmik faoliyatning barcha yo‘nalishlari bo‘yicha kadrlarni, jumladan yetakchi xorijiy oliy ta’lim muassasalarida tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etish;
- stratosfera va boshqa uchuvchisiz uchish apparatlari, shuningdek erni masofadan turib zondlash va yo‘ldoshli aloqa kosmik apparatlarini qo‘llagan holda davlat organlariga masalalarni hal etish samaradorligini oshirishda ko‘maklashish;
- kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar sohasida xalqaro hamkorlikni amalga oshirish;
- xorijiy investitsiyalar va ilg‘or texnologiyalarni kosmik faoliyat sohasiga, shu jumladan davlat-xususiy sheriklik shartlari asosida jalb qilish maqsadida manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda xalqaro moliya institutlari, donor-mamlakatlar, kompaniyalar va banklar bilan hamkorlikni rivojlantirish;
- kosmik va yo‘ldosh texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirish uchun mahalliy tijorat tuzilmalari, ishlab chiqaruvchilar va moliya resurslarining keng jalb etilishini ta’minlash;
- kosmik faoliyatning ayrim yo‘nalishlari tijoratlashtirilishini rag‘batlantirish.
Yuqoridagi Farmondan kelib chiqqan holda 2019-2020-yillarda O‘zbekiston Respublikasida kosmik tarmoqni rivojlantirish bo‘yicha yo‘l xaritasi tasdiqlandi. Unga ko’ra:
- Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar sohasida qonunchilik bazasini shakllantirish;
- Yer usti kosmik infratuzilmasini rivojlantirish;
- Kosmik tarmoqni rivojlantirish uchun kadrlarni tayyorlash tizimini tashkil etish;
- Xalqaro hamkorlik;
- Kosmik tarmoq yutuqlarini keng yoritish yo‘nalishlari belgilangan.
Kosmik monitoring ishlarini amalga oshirish, zamonaviy texnologiyalarni qoʼllash orqali ijtimoiy-iqtisodiy, ilm-fan, mudofaa va xavfsizlik sohalarida kosmik faoliyat natijalaridan samarali foydalanishni yoʼlga qoʼyish maqsadida 2022-yilning 20-may sanasida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar agentligi faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori bilan agentlik muassisligida “Kosmik monitoring va geoaxborot texnologiyalari markazi” tashkil etildi.
Uning asosiy vazifasi sifatida quyidagilar belgilandi:
- kosmik monitoringni amalga oshirish;
- sun’iy yo‘ldosh apparatlari orqali yerni masofadan zondlash, uning ma’lumotlarini qabul qilish, saqlash, qayta ishlash va uzatish;
- kosmik sohaga oid xizmatlarni (kosmik faoliyat natijalarini qayta ishlash hamda uni jismoniy va yuridik shaxslarga taqdim etish, kosmik faoliyatga oid masalalar bo‘yicha konsalting xizmatlari va boshqalar) ko‘rsatish;
- kosmik sohaga ilmiy va innovatsion texnologiyalarni keng jalb etish maqsadida mazkur sohadagi ilmiy va innovatsion ishlarni amalga oshirish;
- kosmik va geoaxborot texnologiyalari, shuningdek, uchuvchisiz uchish apparatlari yordamida iqtisodiyot tarmoqlari, mudofaa va xavfsizlik sohalari hamda hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy faoliyati samaradorligini oshirishga ko‘maklashish.
Markaz tomonidan davlat organlari va tashkilotlari, xo‘jalik birlashmalari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, jismoniy va yuridik shaxslarga kosmik monitoring, sun’iy yo‘ldosh hamda uchuvchisiz uchish apparatlari orqali yerni masofadan zondlash ma’lumotlarini taqdim etish va kosmik sohaga oid boshqa xizmatlar ko‘rsatish shartnoma asosida amalga oshirilishi mumkin. https://lex.uz/docs/-6026003
“O‘zbekkosmos” agentligi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 23-noyabrdagi “Kosmik tarmoqni yanada rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori bilan 2023-2024 yillarga mo’ljallangan davlat kosmik monitoringini amalga oshirish dasturi tasdiqlandi.
Dasturning asosiy yo’nalishlari doirasida:
Qishloq xo’jaligi sohasida – yerlardan foydalanishning joriy holati, ekinlarning turlari (paxta va bug’doy) hamda haqiqatda ekilgan ekin maydonlarini aniqlash, qishloq xo’jaligi yerlarini o’zboshimchalik bilan egallash holatlarini hamda noqonuniy qurilgan bino va inshootlarni aniqlash. 2023-yilda Samarqand va Farg‘ona viloyatlarida ishlar amalga oshirildi. 2024-yilda respublikaning 8 ta viloyatiga tatbiq etildi.
Yer munosabatlari sohasida – yer uchastkalarining o’zboshimchalik bilan egallab olinishi hamda o’zboshimchalik bilan egallab olingan yer uchastkalarida bino va inshootlar qurilishini aniqlash. 2023-yilda Toshkent, Sirdaryo, Jizzax, Buxoro, Samarqand va Farg‘ona viloyatlarida ishlar bajarildi. 2024-yilda O‘zbekiston Respublikasining barcha hududlarida o‘tkazildi.
O’rmon xo‘jaligi sohasida – o’rmon bilan qoplangan maydonlarning chegaralarini belgilash, o’rmon yong’inlari oqibatlarida zarar yetkazilgan maydonlarni aniqlash, shuningdek o‘rmon fondi yerlarida yer uchastkalarining o’zboshimchalik bilan egallab olinishi, noqonuniy bino va inshootlar qurilish holatlarini aniqlash. 2023-yilda Samarqand,Farg‘ona, Jizzax, Toshkent va Andijon viloyatlarida ishlar bajarildi. 2024-yilda O‘zbekiston Respublikasining 8 ta viloyatida o‘tkazildi.
Geologiya sohasida – yer qa'ridan o’zboshimchalik bilan foydalanish, foydali qazilmalar joylashgan maydonlardan asossiz ravishda va boshqa maqsadlarda foydalanish holatlarini aniqlash. 2023–2024-yillarda O‘zbekiston Respublikasining barcha hududlarida o‘tkazilishi rejalashtirilgan.
Ekologiya sohasida – mavjud chiqindilarni saqlash joylarida belgilangan hududdan tashqariga chiqish, yangi paydo bo’lgan noqonuniy chiqindi zonalarini, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarda yer uchastkalarining o’zboshimchalik bilan egallab olinishi, noqonuniy bino va inshootlar qurilish holatlarini aniqlash. 2023-yilda Sirdaryo, Xorazm, Buxoro, Jizzax, Toshkent va Samarqand viloyatlarida viloyatlarida ishlar bajarildi. 2024-yilda respublikaning 12 ta viloyatida o‘tkazildi.
Suv xo‘jaligi sohasida – suv omborlarining suv sathi rejimini va ularning loyqa oqiziqlar bilan to’lib borish dinamikasini monitoring qilish, suvni muhofaza qilish zonalarida yer uchastkalarining o’zboshimchalik bilan egallab olinishi, noqonuniy bino va inshootlar qurilish holatlarini aniqlash. 2023-yilning oxirigacha O‘zbekiston Respublikasining 25 ta suv omborida kosmik monitoring ishlari amalga oshirildi. Mazkur tadbir 2024-yilda respublikaning 35 ta suv omboriga tatbiq etildi.
