O‘zbekiston IHTTning "Yirik transmilliy kompaniyalar tomonidan daromadlarini yashirish va soliqdan qochishga qarshi kurash" bo‘yicha yig‘ilishda qatnashdi
2025-04-17 10:30:00 / Qo'mita yangiliklari
Joriy yilning 7-10-aprel kunlari Soliq qo‘mitasi Raisi Sh.Kudbiyev Janubiy Afrika Respublikasi (JAR)ning Keyptaun shahrida bo‘lib o‘tgan Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT)ning foydani yashirish orqali soliq bazasini kamaytirish va soliqdan qochish harakatlariga barham berish masalalari bo‘yicha yillik yuqori darajali yig‘ilishida ishtirok etdi.
Soliq bazasini kamaytirish va foydani boshqa davlatga ko‘chirish muammosi dunyoda “BEPS” deb ataladi, bu asosan kompaniyalarga (ayniqsa katta transmilliy korporatsiyalarga) soliq hisoblashni jismonan iqtisodiy faoliyat olib borgan mamlakatlarda emas, balki o‘z foydalariga manfaatli bo‘lgan “ro‘yxatdan o‘tgan joyda” yoki shunday ataluvchi “soliq panohgohlarida” amalga oshirishga imkon beruvchi soliq rejalashtirish strategiyalari to‘plamidir. Bu joylarda soliq stavkalar past yoki nolga teng bo‘ladi.
BEPS davlat budjetlarga, ayniqsa rivojlanayotgan davlatlarda soliq tushumlariga salbiy taʼsir ko‘rsatadi.
Jahon iqtisodiyotning dinamik o‘zgarishi sharoitida, IHTT hamda "Katta yigirmatalik" (G20) davlatlari hamkorligida “BEPS inklyuziv dasturi” ishlab chiqildi. Bu dastur katta transmilliy kompaniyalarning iqtisodiy faoliyati olib boriladigan joylarda foydaga soliq solishning samarali vositalarini yaratishga qaratilgan global chora-tadbirlar to‘plamini o‘z ichiga oladi. Bu o‘z navbatida xalqaro soliq muhitida biznes uchun aniqlik, shaffoflik va barqarorlikni taʼminlaydi.
“BEPS inklyuziv dasturi” ishtirokchi davlatlarga 15 ta standart (Actions) bo‘yicha qonunchilikka o‘zgartishlar kiritishning maqsadi va zaruriyatini ko‘rib chiqishda yordam beradi. Ushbu standartlardan 4 tasi majburiy hisoblanadi:
Zararli soliq amaliyotlariga qarshi samarali kurashish (Action 5) xalqaro kompaniyalar foydasini past soliqli yurisdiksiyalarga o‘tkazishning oldini olishga qaratilgan. Davlatlar quyidagi majburiyatlarni oladilar:
▫️soliq maʼlumotlarini yana-da samarali almashishni yo‘lga qo‘yish;
▫️faqat shu mamlakatda o‘z faoliyatini amalga oshirayotgan va daromad oladigan kompaniyalarga soliq imtiyozlari berish.
Shartnomalardan noto‘g‘ri foydalanishga qarshi kurash (Action 6) ikki tomonlama soliqqa tortishni oldini olish bo‘yicha kelishuvlarni cheklashga qaratilgan. Boshqacha qilib aytganda, ular soliqdan to‘liq ozod bo‘lish maqsadida ikki tomonlama soliqdan butunlay qochish uchun foydalanmasligi kerak.
Transfert narxlari bo‘yicha hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish (Action 13) transmilliy korporatsiyalarni jismoniy ishtirok etmagan holatda ham iqtisodiy faoliyat yuritayotgan har bir mamlakat bo‘yicha o‘z daromadlarining global taqsimoti, iqtisodiy faoliyati va soliq to‘lovlariga oid barcha zarur maʼlumotlarni taqdim etishga majbur qilish uchun huquqiy asos yaratishga qaratilgan.
Nizolarni hal etishning samarali mexanizmlarini yaratish (Action 14) transfert narxlari bo‘yicha kelishuvlar tuzishda o‘zaro kelishuv tartibini takomillashtirishga qaratilgan. Shu bilan birga, davlatlar soliq shartnomalari bilan bog‘liq nizolarni hal etish jarayonida umumiy qoidalarga amal qilish majburiyatini o‘z zimmasiga oladilar.
“BEPS inklyuziv dasturi”da ishtirok etuvchi davlatlar umumiy soni 147 taga yetdi. (jumladan, Ozarbayjon, Armaniston, Belarus, Gruziya, Qozog‘iston, Rossiya va Ukraina kabi MDH davlatlari). O‘zbekiston 2023-yilda qo‘shilgan.
Hozirgi vaqtda IHTT mutaxassislari O‘zbekistonga BEPSning salbiy oqibatlariga qarshi kurashish bo‘yicha xalqaro standartlarni joriy etishda texnik yordam ko‘rsatmoqda.