O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi

Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan global iqtisodiyotda inson kapitali eng qimmatli resurs bo‘lib qolmoqda. Bu shiddat tadbirkor ayollar biznesning kelajagini tobora faol shakllantirishiga turtki bo‘lmoqda. Biroq, tadbirkorlikdagi gender tafovutlar hali ham ko‘plab mamlakatlarda xotin-qizlarning o‘z salohiyatini to‘laqonli namoyish qilish imkonini cheklab qo‘yyapti.

2024-yilda O‘zbekistonda 2,1 milliondan ortiq tadbirkor ayollar ro‘yxatga olingan - bu atigi so‘nggi to‘rt yil ichida yetti barobarga o‘sish demakdir . Biroq, ularning atigi 17 foizi rasmiy korporativ sektorda taqdim etilgan. Ishbilarmon xotin-qizlarning deyarli yarmi biznes va uy yumushlarini bir vaqtda bajarish zarurati tufayli to‘siqlarga uchraydi.

Ushbu raqamlar Toshkent xalqaro investitsiya forumi doirasida bo‘lib o‘tgan “Bo‘shliqni to‘ldirish: O‘zbekistonda tadbirkor ayollar uchun inklyuziv ekotizimlarni yaratish” panel sessiyasidagi muhokamalarning boshlang‘ich nuqtasi bo‘ldi.

Sessiyaga Amerika savdo palatasining O‘zbekistondagi ijrochi direktori Tatyana Bistrushkina moderatorlik qildi. Tadbirda davlat organlari, xalqaro taraqqiyot tashkilotlari, moliya institutlari va biznes hamjamiyatining yetakchi vakillari ishtirok etib, biznes hamda moliya sohasidagi mavjud gender to‘siqlarini bartaraf etish bo‘yicha amaliy qadamlarni muhokama qildilar.

BMT Taraqqiyot dasturining O‘zbekistondagi doimiy vakili Akiko Fudziya nutqi bilan sessiyani ochib berib, 4 mingdan ortiq tadbirkor ayollar o‘rtasida o‘tkazilgan keng ko‘lamli so‘rov natijalarini taqdim etdi.

- 2024-yilda O‘zbekistonda jami 5,2 million tadbirkorning 2,1 milliondan ortig‘ini ayollar tashkil etadi. Agar 2020-yilgi raqamlar bilan solishtirsak, bu 7 barobar ko‘p demakdir, - dedi u.

- Biroq, so‘rovnomada qatnashganlarning deyarli yarmi - 48 foizi ishni oila a’zolariga haq to‘lanmaydigan g‘amxo‘rlik bilan birlashtirish zaruratini biznesini rivojlantirish uchun asosiy to‘siqlardan biri deb biladi. Bu uy xo‘jaliklaridagi barqaror gender rollarin saqlanib qolganini ko‘rsatadi. Afsuski, bu ayollarning tadbirkorlik faoliyatini yuritish qobiliyati, vaqti va kuchini cheklaydi.

Yuqori o‘sishga qaramay, rasmiy va rivojlanishga yo‘naltirilgan sektorda ayollar hali ham yetarli darajada ishtirok etmayapti. Korporativ tadbirkorlarning atigi 17 foizini ayollar tashkil etishi ham bunga bir misoldir. Bu nafaqat ishtirokni oshirish, balki biznesning kengayishi, barqarorligi va daromadliligini ta’minlash zarurati mavjudligi demakdir.

Prezident Administratsiyasi Tashqi aloqalar departamentining Tashqi siyosatni axborot-tahliliy ta’minlash va tashqi iqtisodiy hamkorlikni kengaytirish boshqarmasi boshlig‘i Nozima Davletova davlat dasturlarining transformatsion rolini ta’kidladi:

- Prezident Mirziyoyevning islohotlari va tadbirkorlikka yo‘naltirilgan yirik investitsiyalar tufayli biz biznesda ko‘proq kuchli va o‘ziga ishongan ayollarni ko‘rmoqdamiz. Ammo ayollar uchun biznesni boshlash hali ham qiyinroq. Ko‘p oilalarda haligacha qizlaridan tadbirkor bo‘lishlarini kutishmaydi, - dedi u. - Xususan, mamlakatimzida yo‘lga qo‘yilgan “Hamroh” dasturi ayollarga imtiyozli kreditlardan foydalanish imkoniyatini beradi, ammo shu bilangina cheklanib qolmay, ularni ushbu mablag‘larni to‘g‘ri boshqarishga o‘rgatadi. Bugungi kunga qadar dastur 3 000 dan ortiq ayollarni qamrab oldi.

Bugungi kunda ham berilgan moliyaviy yordamlardan samarali foydalanish asosiy muammo bo‘lib qolmoqda. YTTBning O‘zbekistondagi vakolatxonasi direktori Andrey Aranitasi bu masalaga ham to‘xtalib, bankning kichik va o‘rta biznesni kreditlash, jumladan, ayollar hamda yoshlar tomonidan asos solingan biznesni qo‘llab-quvvatlash borasidagi sa’y-harakatlari haqida gapirdi.

- O‘tgan yilning o‘zida O‘zbekistonda kichik va o‘rta biznes bilan bog‘liq 1,7 mingga yaqin kredit berdik, - dedi u. - 2020-yildan buyon viloyatlarda ayollar va yoshlarni qo‘llab-quvvatlash uchun 200 million dollarga yaqin mablag‘ yo‘naltirdik. So‘nggi qadamlardan biri “WE Finance Code” tashabbusining joriy etilishi bo‘ldi. O‘zbekiston bugun doimiy diqqat markazimizda.

Inklyuziya siyosatini qo‘llab-quvvatlagan holda, Osiyo taraqqiyot bankining xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha mintaqaviy rahbari Enriko Pinali Moliyaviy inklyuzivlik milliy strategiyasining joriy reytingidan ijobiy ma’lumotlarni keltirdi.

- Bank hisobvaraqlariga ega bo‘lgan ayollar ulushi 2021-yildagi 46 foizdan 2024-yilda 62 foizga oshdi, - dedi u. - Shunga qaramay, raqamli tafovut va ayollar orasida moliyaviy savodxonlik darajasining pastligi kabi muammolar saqlanib qolmoqda. Ushbu to‘siqlarni bartaraf etish moliyaga teng va inklyuziv kirishni ta’minlashning kalitidir.

Biznesdan kelayotgan tashabbuslar ham oshib bormoqda. “Care CSR Ltd.” asoschisi Malika Sharipova yetkazib beruvchilarning korporativ xilmaxilligi va raqamli ta’lim dasturlarining salohiyatiga e’tibor qaratdi.

- Uzum o‘zining “Uzum Market” savdo platformasida “Hamroh” dasturi ishtirokchilariga alohida joy ajratdi, - dedi u. - “Korzinka.uz” esa allaqachon rahbariy lavozimlarga ko‘proq ayollarni yollashga intilmoqda - ularda supervayzerlarning 45 foizi va menejerlarning 30 foizi ayollardir. Biznes egalari o‘z tuzilmasida fikrlash tarzini o‘zgartirishni boshlamaguncha, boshqalar uchun targ‘botchi bo‘la olmaydi.

Sessiya yakunida muloqotni amaliy harakatlarga aylantirish bo‘yicha umumiy kelishuvga erishildi. Har bir ayol nafaqat ishtirok etishi, balki muvaffaqiyatga erishishi uchun tarmoqlarni rivojlantirish, siyosatni muvofiqlashtirish va xotin-qizlar salohiyatini rivojlantirishga barqaror sarmoya kiritish inklyuziv tadbirkorlik ekotizimini qurishning asosiy shartlari sifatida ko‘rsatildi.