O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi

Butun jahona ma’lumki, O‘zbekiston tabiiy resurslarga, jumladan, zamonaviy yuqori texnologiyali sanoatni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan resurslarga boy. Xo‘sh, endi savol — mamlakat o‘z hududidagi resurslarni qazib olishni barqaror rivojlanish bilan qanday muvozanatlashtirmoqda? Investitsiya kirituvchi xorijiy biznes egalari evaziga nima olishlari mumkin? O‘zbekiston investorlardan qanday yondashuvlarni kutmoqda? Investitsiyalar, savdo va sanoat vazirligi muvofiqlashtiruvida o‘tayotgan 2025-yilgi Toshkent Xalqaro Investitsiya Forumining to‘rtinchi kunida ushbu savollarga javob izlandi.

Sessiyada quyidagi ma’ruzachilar ishtirok etdi:

• Nasritdinxodjayev Omonullo Zabixullayevich, O‘zbekiston Respublikasi tog‘-kon sanoati va geologiya vazirining birinchi o‘rinbosari;
• Yevgeniy Antonov, NKMK bosh direktorining birinchi o‘rinbosari, transformatsiyalar bo‘yicha director;
• Ross Alister, Peel Hunt boshqaruvchi direktori;
• Benua Lemonn, Nurlikum Mining bosh direktori;
• Akop Kagramanyan, Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining tabiiy resurslar bo‘yicha bosh mutaxassisi;
• Emre Kayisog‘lu, Esan Eczacibasi bosh ijrochi direktori.

O‘zbekiston Respublikasi Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirining birinchi o‘rinbosari Nasritdinxodjayev Omonullo Zabixullayevich o‘z nutqida mamlakatimizda tog‘-kon sanoati boy va qadimiy an’analarga ega ekanligini qayd etdi. Uning ta’kidlashicha, soha nafaqat oltin, mis va uran qazib olish tarmoqlaridagi kuchli davlat korxonalariga, balki yangi bozor ishtirokchilarining paydo bo‘lishiga tayangan holda, jadal rivojlanishda davom etmoqda.

U O‘zbekistonning tog‘-kon sanoatidagi asosiy afzalliklarini alohida e’tirof etarkan:

• Avvalo, biz tog‘-kon sanoatida yangi emasligimizga e’tiboringizni qaratsam. Konchilik madaniyati bu yerda uzoq yillardan beri davom etib kelmoqda. Bizda juda kuchli, yetuk, yaxshi yo‘lga qo‘yilgan va boshqariladigan, xalqaro tan olingan aktivlar bor. Buning natijasida mamlakatimzida juda keng kadrlar zaxirasi va tog‘-kon sanoati sohasida chuqur institutsional bilimlar mavjud bo‘lib, bu O‘zbekistonning Markaziy Osiyo tog‘-kon xabiga aylanishida yordam beradi, - dedi.

Ushbu bayonot O‘zbekistonning ko‘p yillik tajribasi, tan olingan aktivlari va malakali kadrlariga tayanib, Markaziy Osiyoda tog‘-kon sanoatining yetakchi markazi sifatidagi mavqeini mustahkamlash borasidagi intilishlarini muhim ta’kidi bo‘ldi.

Navoiy kon-metallurgiya kombinati bosh direktorining birinchi o‘rinbosari, transformatsiyalar bo‘yicha direktori Yevgeniy Antonov kombinatning asosiy yutuqlari va strategik yo‘nalishlarini taqdim etib, uning O‘zbekiston iqtisodiyotidagi muhim rolini qayd etdi:

• Biz o‘z tariximizda birinchi marta o‘tgan yili biz 3 million unsiyadan ortiq, yanayam aniqlashtirsak, 3,1 million unsiya oltin ishlab chiqardik. So‘nggi yetti yilda oltin ishlab chiqarishni 30 foizga oshirdik. Bizning resurs bazamiz juda katta. U qariyb 150 million unsiyani tashkil etadi, bu kon yana 50 yildan ortiq ishlash muddatda faoliyatini davom ettiradi deganidir. O‘tgan yili 7,4 milliard AQSH dollari miqdorida rekord darajadagi daromadga erishdik. Yana shuni ham bildirishim kerakki, biz yetarlicha serdaromadmiz va bizning EBITDA marjamiz ham 60 foizdan oshadi. Shuningdek, NKMK dunyodagi eng kamxarajatli oltin ishlab chiqaruvchilardan biri ekanligidan faxrlanamiz. Biz to‘liq integratsiyalashgan kompaniyamiz va barcha operatsiyalarimiz hozirda O‘zbekistonda. Va eng muhim qismlaridan biri shuki, NKMK eng yirik soliq to‘lovchi, eng yirik ish beruvchilardan biridir, mamlakat YIMdagi ulushi esa 6,5 foizni tashkil etadi.

U yana NKMKning barqaror rivojlanish tamoyillariga e’tibor qaratib:

• Biz nafaqat samarali va daromadli oltin ishlab chiqarish, balki bu jarayonni barqaror davom ettirish haqida ham qayg‘urishimiz kerak. Ustuvor vazifalarimizdan biri, albatta, ekologiya. Shuningdek, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni ko‘paytirish imkoniyatlarini o‘rganmoqdamiz. Joriy yil oxirigacha qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan umumiy energiya iste’moli umumiy iste’molimizning 20 foizdan ortig‘ini tashkil etadi, -  dedi.

Britaniyaning “Peel Hunt” mustaqil investitsiya banki boshqaruvchi direktori Ross Alister O‘zbekistonning investitsiya salohiyati va tog‘-kon sanoatiga kapital jalb qilish mexanizmlari bo‘yicha o‘z qarashlari bilan o‘rtoqlashdi.

• Investorlar investitsiya imkoniyatlarini ko‘rib chiqayotganda, ular kompaniyaning istiqbollarini, barqarorlik ko‘rsatkichlariga qanday rioya qilayotganini, shuningdek, mamlakatning o‘zini baholaydilar. O‘ylaymanki, bu yerda sarmoyadorlarga yoqadigan ajoyib hikoya bor. Menimcha, u hali ham biroz kam baholangan. Bugun biz gapirayotgan ko‘p narsalar xalqaro kapital, xalqaro investorlar uchun ochilish bilan bog‘liq, - dedi Alister.

Ross Alisterning nutqida, garchi hali yetarlicha baholanmagan bo‘lsa-da, kompaniyalarning to‘g‘ri harakatlanishi va rivojlanishi sharti bilan O‘zbekiston xalqaro kapital, ayniqsa tog‘-kon sanoati uchun jozibador sarmoyaviy imkoniyatga ega ekanligini ta’kidladi.

“Nurlikum Mining” bosh direktori Benoit Lemonn kompaniyaning O‘zbekistonda uran qazib olishdagi yutuqlari haqida gapirdi:

• 2019-yil oxirida “Navoiyuran” va Orano bilan hamkorlikda tashkil etilgan “Nurlikum Mining” kompaniyasi 200 ming metrdan ortiq qidiruv-burg‘ilash va sinov ishlarini amalga oshirdi. Eng muhim konlardan biri bo‘lishi kutilayotgan “Janubiy Jelken” shu yilning o‘zidayoq, yaqin kunlarda o‘zlashtirishga tayyor bo‘ladi. Kompaniyaning tashkil etilishidan to qazib olish qaroriga qadar olti yildan kamroq vaqt o‘tadi, bu tog‘-kon sanoatiga sarmoya kiritish uchun noodatiy tezlik va ajoyib ko‘rsatkichdir, - dedi u.

Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining (YTTB) tabiiy resurslar bo‘yicha bosh mutaxassisi Akop Kagramanyan bankning O‘zbekiston tog‘-kon sanoatini qo‘llab-quvvatlashdagi roli haqida:

• YTTB qarz va ulushli moliyalashtirishni taqdim etadi, shuningdek, qonunchilikni takomillashtirish bo‘yicha hukumatlar bilan hamkorlik qiladi. Bu O‘zbekistonda yangi, zamonaviy va shaffof “Yer qa’ri to‘g‘risida”gi Qonunning ishlab chiqilishiga olib keldi, bu esa sohaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish yo‘lidagi muhim qadamdir. Biz kelgusi 6-12 oy ichida qonunni to‘liq amalga oshirish uchun Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi bilan ishlashni davom ettiramiz, - deya qatnashchilarga ma’lumot berdi.

Panel sessiyasiga xulosa o‘laroq shuni ta’kidlash joizki, O‘zbekistonning kon-qazilma sanoati investorlar uchun sezilarli salohiyatni namoyon etmoqda. Boy tabiiy resurslar, xalqaro tashkilotlarning qo‘llab-quvvatlashi hamda barqaror rivojlanishga intilish istiqbolli loyihalarni ro‘yobga chiqarish uchun qulay sharoit yaratmoqda. Yangi qonunchilik tashabbuslarining ilgari surilishi va hamkorlikka tayyor ekanligi esa O‘zbekistonni Markaziy Osiyodagi jozibador sherikka aylantirmoqda.