O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi

O‘zbek–ozarbayjon munosabatlari chuqur ishonch, o‘zaro qo‘llab-quvvatlash va barcha darajalarda tobora yaqinlashib borayotgan hamkorlikka asoslangan barqaror va izchil rivojlanish dinamikasini namoyon etmoqda. 1995-yil 2-oktabrda diplomatik aloqalar o‘rnatilganidan buyon Toshkent va Boku o‘rtasidagi hamkorlik boshlang‘ich bosqichdan to to‘laqonli ittifoqdoshlik darajasigacha yetdi.

Siyosiy hamkorlikning asosini “Do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risida”gi Shartnoma belgiladi. Ushbu hujjatning mantiqiy davomi sifatida bir qator muhim hujjatlar imzolandi: “Strategik sheriklikni yanada mustahkamlash to‘g‘risida”gi Deklaratsiya; 2022-yil 21-iyunda Toshkentda imzolangan “Strategik sheriklikni chuqurlashtirish va har tomonlama hamkorlikni kengaytirish to‘g‘risida”gi Deklaratsiya; 2023-yil 22-avgustda Boku shahrida tuzilgan “Oliy davlatlararo kengashni tuzish to‘g‘risida”gi Shartnoma; va nihoyat, 2024-yil 23-avgustda Toshkentda rasmiylashtirilgan “Ittifoqdoshlik munosabatlari to‘g‘risida”gi Shartnoma. Bu hujjatlar nafaqat siyosiy muloqotning faollashganini, balki mintaqaning kelajagi borasidagi umumiy qarashlarga asoslangan strategik yaqinlashuvni ham aks ettiradi.

Yuqori darajadagi o‘zaro tashriflar siyosiy muvofiqlikning yorqin ifodasi bo‘ldi: 2022-yil 21–22-iyun kunlari O‘zbekistonga rasmiy tashrif; 2023-yil 22–23-avgust kunlari Ozarbayjonga davlat tashrifi; va 2024-yil 22–23-avgust kunlari O‘zbekistonga javob davlat tashrifi. Bu tashriflar nafaqat yaqin hamkorlikka bo‘lgan sadoqatni tasdiqladi, balki iqtisodiyot, investitsiyalar va mintaqaviy kooperatsiya sohalarida amaliy tashabbuslarning bosqichma-bosqich yo‘lga qo‘yilishiga xizmat qildi.

Ikkala davlat o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlik erkin savdo rejimi doirasida rivojlanmoqda. Asosiy muvofiqlashtiruvchi organ — O‘zbekiston investitsiyalar, sanoat va savdo vaziri Laziz Qudratov hamda Ozarbayjon iqtisodiyot vaziri Mikayil Jabbarov raisligida faoliyat yuritayotgan Hukumatlararo qo‘shma komissiyadir. Komissiyaning bugungi kungacha 14 ta yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi, so‘nggisi 2025-yil 20-iyunda Boku shahrida o‘tkazildi. 2022-yil iyun sammitining muhim natijalaridan biri hududlararo hamkorlik to‘g‘risidagi hukumatlararo Bitimning imzolanishi bo‘ldi. Shundan so‘ng navbatma-navbat: 2023-yil 14-fevralda Toshkentda Birinchi hududlar forumi, 2024-yil 21-mayda Gubada Ikkinchisi va 2025-yil 20-iyunda Bokuda Uchinchisi o‘tkazildi. Shu bilan birga, 2020-yilda tashkil etilgan Ishbilarmonlar kengashi yig‘ilishlari ham o‘tkazilib kelinmoqda, uchinchi yig‘ilish 2023-yil 24-fevralda bo‘lib o‘tdi.

Mintaqaviy hamkorlik yangi sifat bosqichiga chiqdi: Toshkent va Boku, Samarqand va Ganja, Buxoro va Lankaron, Xiva va Shusha, Qo‘qon va Sheki, Guliston va Fuzuliy, Namangan va Mingachovir, Termiz va Bilasuvar o‘rtasida hamkorlik bitimlari imzolangan. Hozirda ikki mamlakat shaharlarining sheriklik aloqalarini kengaytirish bo‘yicha bosqichma-bosqich “Yo‘l xaritasi” ishlab chiqilmoqda.

O‘zaro savdo hajmining o‘sishi — iqtisodiy yaqinlashuvning eng yorqin ko‘rsatkichlaridan biridir. 2017-yildan 2024-yilgacha tovar ayirboshlash hajmi 32,4 million AQSH dollaridan 253,5 million dollargacha oshdi. 2024-yilda savdo hajmi 7,3%ga o‘sib, 253,5 million dollarni tashkil etdi: eksport — 208,1 million dollar (56% o‘sish), import — 45,4 million dollar. 2025-yilning yanvar–may oylarida esa tovar ayirboshlash hajmi 90,5 million dollarni tashkil etdi (25,2% o‘sish): eksport — 80,9 million dollar (26,6% o‘sish), import — 18,5 million dollar. Eksportda oziq-ovqat mahsulotlari, transport vositalari va mexanik uskunalar yetakchilik qildi, importda esa qora va rangli metall, oziq-ovqat mahsulotlari hajmi ortdi. Umuman olganda, eksport sanoat mahsulotlari, mashina va transport vositalari, oziq-ovqat, ichimliklar va tamaki, kimyo mahsulotlari hamda tayyor buyumlarni o‘z ichiga olsa, import xuddi shu toifadagi mahsulotlar bilan ikki tomonlama ehtiyojlarni to‘ldiradi.

Investitsiyaviy hamkorlik ham ijobiy sur’atlarda rivojlanmoqda. 2025-yil 1-iyun holatiga ko‘ra, O‘zbekistonda ozarbayjon kapitallari ishtirokida 280 ta korxona faoliyat yuritmoqda: 58 tasi qo‘shma, 222 tasi to‘liq xorijiy korxonalar. Ular savdo, mashinasozlik va metallga ishlov berish, moliya va sug‘urta, ko‘chmas mulk, energetika, xizmatlar, zargarlik, oziq-ovqat va yengil sanoat sohalarini qamrab olgan.

O‘zbekiston va Ozarbayjon o‘rtasidagi investitsion hamkorlik tobora amaliy tus olib bormoqda, u asosiy iqtisodiy sohalarni qamrab olmoqda.

To‘qimachilik sohasida ikkita yirik klaster amalga oshirilmoqda. Birinchi loyiha qiymati $104,8 million bo‘lib, “Global Textile” kompaniyasi tomonidan PASHA Holding bilan hamkorlikda amalga oshirilmoqda. Yevlax va Og‘djabedi tumanlarida yuqori paxta hosildorligi qayd etildi, 2025-yilgi ekin uchun 1 045 gektar yer ajratildi, bahorgi ekinlar ekildi. Hozirda Ujar tumanidagi paxta qayta ishlash zavodi modernizatsiya qilinmoqda. Ikkinchi klaster “TST Textile” kompaniyasi tomonidan Imishli tumani va Mingachovirdagi 5,8 ming gektar maydonda Ozarbayjon–O‘zbekiston investitsiya kompaniyasi ko‘magida barpo etilmoqda. 2 000 gektar maydonga ekin ekildi, 2025-yil avgust oyida zavod qurilishi boshlanadi. Ozarbayjon tomoni elektr, yo‘l va gaz infratuzilmasiga 19 million dollar sarmoya kiritadi. Kompaniya Mingachovir sanoat parkida yigirish, to‘qish va tikuv fabrikalari qurilishi bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda.

Pilla yetishtirish bo‘yicha muhim tashabbuslardan biri — ipak to‘qimalar ishlab chiqarish loyihasining boshlanishidir. AzSilk kompaniyasi Ozarbayjon Iqtisodiyot vazirligi ko‘magida Baroda yillik 11 ming tonna quvvatga ega qayta ishlash punkti ishga tushirdi. Quritish uskunalari ijaraga olingan, yem bazasi ajratilgan. 2025-yil sentabr oyida tayyor mahsulot ishlab chiqarish bosqichi yo‘lga qo‘yilishi rejalashtirilgan.

Turizm sohasida “Ritz-Carlton” mehmonxonasi (Toshkent, $200 mln) va Tashkent Luxury Residences turar-joy majmuasi ($133 mln) loyihalari amalga oshirilmoqda, bu loyihalarda Agalarov Development ishtirok etmoqda. Namanganda yangi shahar, biznes markazi va ko‘p qavatli uylar qurilishi boshlanib, umumiy qiymati $55 mlnni tashkil etadi.

Shuningdek, Gadjigabul shahrida avtomobil ishlab chiqarishni kengaytirish loyihasi amalga oshirilmoqda. Bu loyiha “Uzavtosanoat” AJ va “Azermash” hamkorligida, umumiy $54 mln investitsiya bilan olib borilmoqda. Qashqadaryo viloyatida qurilish materiallari (gips, quruq aralashmalar) ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilmoqda, bu yo‘nalishda Matanat-A kompaniyasi ishtirokida $100 mln sarmoya kiritilmoqda.

Bu loyihalar investitsiyalar turli sohalarni qamrab olayotganini, iqtisodiy aloqalarni mustahkamlash, sanoat kooperatsiyasini chuqurlashtirish va ishlab chiqarish zanjirlarini integratsiyalashga xizmat qilayotganini ko‘rsatmoqda.

Transport sohasidagi hamkorlik barqaror rivojlanmoqda. 2024-yilda ikki mamlakat o‘rtasida yuk tashish hajmi 105 ming tonnani tashkil etdi: temiryo‘l transportida 50,3 ming tonna, avtomobil transportida 54,5 ming tonna. Ozarbayjon orqali o‘tgan O‘zbekiston yuklarining tranzit hajmi 1 091,7 ming tonnaga yetdi. Bu Ozarbayjonning ishonchli transport tuguni sifatidagi o‘rnini ko‘rsatadi. Havo aloqasi ham muhim ahamiyatga ega: Toshkent va Boku o‘rtasida haftasiga 8 ta muntazam reys amalga oshiriladi — 3 tasi Uzbekistan Airways, 5 tasi AZAL aviakompaniyasi tomonidan. Rejslar sonini haftasiga 21 taga yetkazish bo‘yicha kelishuvga erishildi. 2024-yilda Uzbekistan Airways 358 ta reys amalga oshirib, 45 mingdan ortiq yo‘lovchi va 138 tonna yuk tashidi.

Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston–Ozarbayjon munosabatlarini yangi avlod strategik hamkorligining namunasi deb bemalol atash mumkin. Ular siyosiy ishonch, iqtisodiy pragmatizm va madaniy yaqinlikka asoslangan bo‘lib, vaqt sinovlariga bardosh berish bilan birga, Markaziy Yevroosiyo mintaqasidagi integratsion jarayonlarga ham sur’at baxsh etmoqda.