O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Innovatsion rivojlanish agentligi

Ilmiy tadqiqot va innovatsion faoliyatda shaffoflikni ta’minlash, korrupsion xavflarni bartaraf etish va sohada samaradorlikni oshirish – bugungi galdagi eng dolzarb vazifalardan biri. Korrupsiya davlatlar iqtisodiyotga sezilarli darajada ta’sir etuvchi, rivojlanishni kechiktiruvchi, kishilarning hayot sifatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir etuvchi omil sifatida zamonaviy jamiyatning og‘riqli nuqtalaridan sanaladi.

Davlatimiz rahbari ta’kidlaganlaridek “Bashariyat tarixiga nazar solsak, korrupsiya illati hatto eng qudratli va eng kuchli davlatlarni ham jar yoqasiga olib kelganiga va to‘liq parokanda qilganiga guvoh bo‘lamiz. Korrupsiya butun insoniyatga, barcha jamiyatlar asosiga, iqtisodiy taraqqiyotga zarba beradigan, qonun ustuvorligini buzadigan va xalqning davlat siyosatiga ishonchini keskin susaytiradigan, demokratik institutlar rivojiga to‘sqinlik qiladigan xatarli tahdiddir va u barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish borasidagi rejalarimizga ham jiddiy putur yetkazadi”.

Jahon tajribasi shuni tasdiqlamoqdaki, ilm-fan va innovatsiyalar jadal rivojlanayotgan sharoitda raqamlashtirish korrupsiyaga qarshi kurashishning eng ishonchli va barqaror mexanizmi sifatida namoyon bo‘lmoqda.

O‘tgan yillarga nazar soladigan bo‘lsak, bundan qariyb 8-9 yil avval ilmiy tadqiqot va innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanish har bir hujjatning “ketidan shaxsan yurish” degani edi. Ilmiy tadqiqot bilan bog‘liq jarayonlarda u yoki bu arizani to‘ldirish, imzolatish, so‘nggi nuqtaga topshirishgacha ortiqcha vaqt va resurs sarflangani ham rost. O‘sha vaqtlarda buni boshidan o‘tkazgan izlanuvchilar orasida shu kabi byurokratiyadan zada bo‘lganlar ham talaygina.  

Bugun esa vaziyat tubdan o‘zgardi. Davlat rahbari boshchiligida mamlakatda korrupsiyaga chek qo‘yish, unga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirish borasida qator qonun hujjatlari qabul qilindi. Davlat xizmatlarini raqamlashtirish, ishni ochiq, oshkora va shaffoflik prinsiplari asosida tashkil etish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi.  Islohotlarga mutanosib tarzda Innovatsion rivojlanish agentligi korrupsiyaga qarshi kurashishda raqamlashtirish yo‘lidan borishni tanladi. Bugun foliyatning ochiq va oshkoraligini ta’minlash, mas’uliyatni oshirish, byurokratiyani kamaytirish va davlat xizmatlarini soddalashtirish borasida qator ijobiy natijalarga erishildi.  

Raqamlarga murojaat qiladigan bo‘lsak, o‘tgan 5 yil davomida Agentlik tomonidan ilmiy va innovatsion faoliyatni raqamlashtirish maqsadida 11 ta axborot tizimi ishlab chiqildi. Ish yuritishga oid 11 turdagi ichki hujjatlar aylanmasi to‘liq raqamlashtirildi. Ko‘rsatilayotgan raqamli xizmatlar soni 8 tani tashkil etib, shundan, 3 ta elektron xizmat yagona interaktiv davlat xizmatlari portali hamda 5 ta xizmat Agentlikning tegishli axborot tizimlari orqali taqdim etib kelinmoqda. 39 turdagi ma’lumotlarni Raqamli hukumat tizimiga uzatish yo‘lga qo‘yildi. 

Hozirga qadar raqamlashtirilishi talab etiladigan umumiy hisobda 546 ta ilmiy va innovatsion faoliyatning 256 tasi raqamlashtirildi. Shundan 33 tasi avtomatlashtirildi. Axborot tizimlari orqali generatsiya qilinadigan hujjatlar soni 11 taga yetkazildi.   

Ta’kidlash o‘rinliki, sohada amalga oshirilayotgan bu kabi islohotlar ortiqcha vaqt va resurslar sarfini qisqartirish oqali ilmiy va innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanuvchilarga qator qulayliklarni yaratmoqda.

Birgina davlat ilmiy dasturlarining yagona elektron platformasi “loyiha.ilmiy.uz”ning ishga tushirilishi natijasida loyiha mavzulari shakllanishidan boshlab, loyiha yakuni bo‘yicha monitoringgacha bo‘lgan barcha jarayonlar to‘liq raqamlashtirilishiga erishildi. Shu tariqa texnik ekspertiza va moliyaviy ekspertiza jarayonlarini inson omilisiz  amalga oshirilishi ta’minlandi. Mazkur tizim ishga tushmasidan avval, ya’ni 2023 yilgacha arizalarni ko‘rib chiqish muddati arizalar kelib tushishidan boshlab loyihalar moliyalashtirilguniga qadar o‘rtacha 8 oydan 14 oygacha davom etgan bo‘lsa, 2025-yildan ushbu muddat 5 oydan 9 oygacha qisqartirilishiga erishildi.

Oliy ta’limdan keyingi ta’lim tizimini muvofiqlashtirish, ta’lim jarayonlarining shaffofligini ta’minlash, ortiqcha qog‘ozbozlikning oldini olish maqsadida yagona elektron tizim “daraja.ilmiy.uz” ishga tushirildi. 2025 yilda izlanuvchilar faoliyati samaradorligining monitoringi jarayonlari raqamlashtirilib, “daraja.ilmiy.uz” elektron tizimi Oliy attestatsiya komissiyasining ilmiy darajalar kompleks-tahliliy axborot tizimi bilan integratsiya qilindi. Natijada ilmiy darajaga talabgorlar attestatsiya ishini real vaqt rejimida kuzatib borishlari uchun imkoniyat yaratildi.

Joriy yilda ilmiy va innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanib kelayotgan iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida “Akademik harakatchanlik” dasturini muvofiqlashtiruvchi “akadem.ilmiy.uz” elektron tizimi ham ishga tushirildi. Ushbu axborot tizimi oqali talabgorlarga “Akademik harakatchanlik” dasturi uchun ariza topshirish va ariza holatini onlayn kuzatib borish imkoniyati yaratildi hamda shaffoflikni ta’minlash maqsadida kelib tushgan loyihalarni baholash va g‘olib deb topilgan loyihalar monitoringi jarayonlari to‘liq elektronlashtirildi.

Yosh olimlarning xorijiy ilmiy stajirovkalarini tashkil etishda “internship.ilmiy.uz” yagona elektron tizimi faoliyati yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, tanlovlarni e’lon qilish, takliflarni qabul qilish, tanlov ishtirokchilarini saralash jarayonining shaffofligini oshirish, g‘oliblarni xorijiy ilmiy stajirovkalarga yuborishni rasmiylashtirish, xorijiy ilmiy stajirovka yakuni bo‘yicha hisobotlarni qabul qilish kabi jarayonlar to‘liq raqamlashtirildi.

Innovatsion rivojlanish agentligi tomonidan 2027-yilga qadar 290 ta jarayonni to‘liq raqamlashtirish belgilangan. Shu maqsadda ilmiy va innovatsion faoliyatni raqamlashtirish hamda jarayonlarni optimallashtirishga qaratilgan yangi 18 ta axborot tizimini ishlab chiqish va 3 ta axborot tizimini takomillashtirish rejalashtirilgan. 

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, Innovatsion rivojlanish agentligi tomonidan amalga oshirilayotgan raqamlashtirish islohotlari korrupsion xavflarni keskin qisqartirish bilan bir qatorda ilmiy tadqiqot va innovatsion jarayonlarning tezligi, shaffofligi va samaradorligini yangi bosqichga olib chiqmoqda.

Ilm-fan sohasida raqamli texnologiyalarni joriy etishga faqat idora faoliyatini yengillashtirish sifatida qaramaslik, balki mamlakatimizning innovatsion taraqqiyoti, intellektual salohiyati va global raqobatbardoshligini ta’minlaydigan strategik omil ekanini yodda tutishimiz zarur.

Shu ma’noda, agentlik tomonidan 2027-yilgacha belgilangan raqamlashtirish dasturining amalga oshirilishi ilmiy ekotizimni tubdan yangilaydi, izlanuvchilar uchun yanada keng imkoniyatlar ochadi va eng muhimi — korrupsiyaga yo‘l qo‘ymaydigan, shaffof va zamonaviy ilmiy muhitni shakllantiradi.