Markaz haqida
O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi davlat ekologik ekspertizasi sohasida maxsus vakolatli organ hisoblanadi. Uning huzuridagi “Davlat ekologik ekspertizasi markazi” davlat muassasasi va hududiy filiallar davlat ekologik ekspertizasini amalga oshiradi. Ekologik ekspertiza xo‘jalik yoki boshqa turdagi faoliyat boshlanishidan oldin o‘tkaziladi. U atrof-muhitga taʼsir va xavflilik darajasini baholash hamda ekologik himoya tadbirlarining yetarliligini o‘rganishni maqsad qiladi.
Ekologik ekspertiza O‘zbekiston Respublikasining “Ekologik ekspertiza to‘g‘risida”gi Qonuni hamda davlat ekologik ekspertizasi to‘g‘risidagi nizom asosida amalga oshiriladi. U davlat va jamoat ekologik ekspertizasi shaklida o‘tkaziladi. Davlat ekologik ekspertizasining ijobiy xulosasi olinmasdan turib, loyihalarning moliyalashtirilishi yoki amalga oshirilishi taqiqlanadi.
Ekologik ekspertiza mo‘ljallanilayotgan va (yoki) rejalashtirilayotgan yoki amalga oshirilayotgan xo‘jalik faoliyatining hamda boshqa faoliyatning ekologik talablarga muvofiqligini belgilashga hamda ekologik ekspertiza obyektini ro‘yobga chiqarish mumkinligini yohud mumkin emasligini aniqlashga qaratilgan tartib-taomil bo‘lib, bunda quyidagilar ekologik ekspertiza obyektlari hisoblanadi:
- qurilishlar uchun yer uchastkalarini ajratish materiallari;
- loyihaoldi va loyiha hujjatlari;
- atrof-muhit va inson sog‘lig‘iga salbiy taʼsir ko‘rsatuvchi ishlab turgan obyektlar;
- shaharsozlik hujjatlari;
- chiqindilarni qayta ishlash va utilizatsiya qilish texnologiyalari;
- maxsus huquqiy rejimga ega obyektlar;
- tabiiy resurslardan foydalanishni tartibga soluvchi hujjatlar.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlagan ro‘yxatdagi faoliyat turlari davlat ekologik ekspertizasidan o‘tkaziladi. Bundan tashqari, buyurtmachi xohishiga ko‘ra ro‘yxatga kirmagan faoliyatlar ham ekspertizadan o‘tishi mumkin.
Ekologik ekspertizada inson sog‘lig‘i, tabiat resurslari, yer, suv, havo sifati va ulardan oqilona foydalanish imkoniyatlari baholanadi. Atrof-muhitga taʼsir etuvchi I va II toifaga mansub loyihalar jamoatchilik eshituvlaridan keyin ekspertizadan o‘tkaziladi.
Ekologik ekspertizaning asosiy prinsiplari – qonuniylik, xolislik, asoslilik va xavfsizlikdir.
Bugungi kunda loyiha hujjatlarini qabul qilish va xulosa berish jarayonlari eco-service.uz yagona axborot tizimi orqali raqamlashtirilgan.
2023-yilda atrof-muhitga taʼsir ko‘rsatishning I – IV toifalarga mansub korxona va tashkilotlarga 21 471 ta davlat ekologik ekspertizasi xulosalari berilgan bo‘lsa, shundan 162 ta loyihaga rad javobi berilgan. 2024-yilda esa atrof-muhitga taʼsir ko‘rsatishning I – IV toifalarga mansub korxona va tashkilotlarga 31 908 ta davlat ekologik ekspertizasining xulosalari taqdim qilinib, shundan, 30 594 ta ijobiy, 641 ta qayta ishlash uchun yuborilgan hamda 673 ta loyiha bo‘yicha faoliyatni amalga oshirish rad etilgan.
Joriy yilning 9 oyligida korxona va tashkilotlarga 37 980 ta davlat ekologik ekspertizasining xulosalari taqdim etildi. 35 332 ta ijobiy, 2 264 ta qayta ishlash uchun qaytarilgan va 384 ta rad etilgan.
2025-yil 24-fevral kuni amaldagi ekspertiza to‘g‘risidagi qonunchilik yangi tahrirda O‘zbekiston Respublikasining “Ekologik ekspertiza, atrof-muhitga taʼsirni baholash va strategik ekologik baholash to‘g‘risida”gi Qonuni nomi bilan qabul qilindi.