Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги

Мамлакатимизда рақамли технологиялар ҳар бир соҳада кенг татбиқ этилиб, фуқароларимизнинг Интернет тармоғидан фойдаланиш, тегишли ахборотларни ижтимоий тармоқларга эркин жойлаштириш учун кенг шароитлар яратилмоқда.

Бу ўз навбатида, ҳар бир кибермакон фойдаланувчисидан ўз шахсига оид маълумотларининг ҳамда банк карта ҳисобварақларидаги мулкининг хавфсизлигини таъминлашда масъулиятини оширишни талаб этмоқда.

Ички ишлар органлари фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш, шунингдек, ОАВ вакиллари ҳамда аҳоли ўртасида кенг муҳокамага сабаб бўлаётган ҳолатларга муносабат билдириш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси ИИВ Тезкор-қидирув департаменти Киберхавфсизлик марказига пресс-тур ташкил этилди.

Мамлакатимизда сўнгги беш йилликда кибержиноятлар 68 баравар, биргина ўтган йилда эса 2023 йилдагига нисбатан 9,1 баравар ошган. Ушбу даврда кибермакондаги ҳуқуқбузарликлар юзасидан жисмоний ва юридик шахслардан келиб тушаётган мурожаатлар сони 34 баравар кўпайган.

Мазкур жиноятлар натижасида фуқароларнинг 1 триллион 909 миллиард сўмдан ортиқ маблағи талон-тарож қилинган.

2019 йилда ахборот технологиялари орқали 18 турдаги 863 та жиноят содир этилган бўлса, 2024 йилда 62 турдаги 58 минг 800 та жиноят қайд этилгани ҳамда кибержиноятларнинг умумий жиноятчиликдаги улуши сезиларли равишда ортиши кузатилгани уларнинг олдини олиш заруратини янада долзарблаштирмоқда.

2023 йилда кибержиноятларнинг умумий жиноятчиликдаги улуши 6,2 фоизни ташкил этган бўлса, 2024 йилда 44,4 фоизга етиб, деярли ҳар иккита жиноятнинг бири ахборот технологиялари орқали содир этилди. Бу ҳолат уларнинг олдини олиш тизимини мунтазам, йилма йил такомиллаштириб боришни тақозо этмоқда.

Кибержиноятларнинг асосий қисмини (98 фоизи) банк карталари билан боғлиқ жиноятлар (киберўғрилик ва киберфирибгарлик) ташкил этмоқда.

Кибержиноятлар асосан қуйидаги усулларда содир этилмоқда:

- 60 фоизи зарарли ҳаволалар ва дастурлар юбориш орқали банк картаси ёки мобил қурилма бошқарувини қўлга киритиш йўли билан;

- 16 фоизи турли алдовлар билан банк картаси ҳамда мобил иловалардаги аккаунтлар бошқарувини тасдиқловчи SMS кодни қўлга киритиш йўли билан;

- 4 фоизи шахс номига онлайн кредит расмийлаштириш орқали;

- 11 фоизи онлайн савдо платформаларидаги фирибгарликлар орқали;

- 9 фоизи турли усулдаги фирибгарлик схемалари орқали фуқароларнинг пул маблағларини жалб қилиш тарзида содир этилмоқда.

Мазкур турдаги ҳуқуқбузарликларни олдини олиш мақсадида қатор ҳуқуқий ва ташкилий техник чоралари кўриб келинмоқда.

Юқорида келтирилган таҳлиллар ва статистик маълумотлар асосида ахборот-коммуникация технологияларининг кенг тарқалиши ва реал вақт режимида чексиз ахборот алмашинуви имкониятлари ортиб бориши шароитида кибержиноятлар мураккаб трансмиллий муаммога айланиб бораётганини кўриш мумкин.

Мазкур турдаги жиноятчиликни барвақт олдини олиш бўйича фуқароларнинг замонавий кибертаҳдидлардан огоҳликни ва рақамли саводхонлигини ошириш ҳар қачонгидан муҳим эканлиги ҳақида мутахассислар томонидан пресс-турда қатнашган журналистлар учун маълумотлар тақдим этилди.

Пресс-тур иштирокчилари шунингдек ички ишлар вазирлиги Академиясига ҳам ташриф буюришди. Таълим даргоҳида айни вақтда рақамли технологиялар ва ахборот хавфсизлиги кафедраси фаолияти ҳамда бу ерда фаолият олиб бораётган профессор ўқитувчиларнинг тақдимоти билан танишишди.

Ташкил этилган пресс-тур давомида ОАВ вакиллари ва блогерлар тизим фаолияти ҳақида ўзларини қизиқтирган саволларга жавоб олишди.

ИИВ ТҚД Киберхавфсизлик маркази