O‘zbekiston Respublikasi Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi

1996-yilda Toshkent shahrida YUNESKO vakolatxonasining ochilishi O‘zbekiston va tashkilot o‘rtasidagi munosabatlarni yangi bosqichga ko‘tardi. Shuningdek, YUNESKO ishlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy komissiyasi faoliyati yo‘lga qo‘yilib, u barqaror hamkorlikni ta’minlab kelmoqda.

O‘zbekiston YUNESKO bilan hamkorlik jarayonida ta’lim, fan va sport sohalaridagi xalqaro me’yor va tamoyillarni izchil tarzda amalga joriy etib kelmoqda. Bu boradagi muhim qadamlardan biri — mamlakatimiz 1997-yilda ta’lim tizimida tenglik va adolatni ta’minlash g‘oyalarini ilgari suradigan, 1960-yilda qabul qilingan “Ta’lim sohasida kamsitishga qarshi kurash to‘g‘risidagi konvensiya”ni ratifikatsiya qilganidir. O‘sha yilning o‘zidayoq O‘zbekiston 1989-yilda qabul qilingan “Texnik va kasbiy ta’lim to‘g‘risidagi konvensiya”ga ham qo‘shildi. Bu qadam yoshlarning zamonaviy kasb va malaka egasi bo‘lish imkoniyatlarini kengaytirish, ta’limni hayot bilan chambarchas bog‘lashga xizmat qildi.

Shu tariqa mazkur muhim qadamlar O‘zbekistonning xalqaro ta’lim makonida o‘z o‘rnini mustahkamlashi, hamda inson salohiyatini rivojlantirishga qaratilgan siyosatini chuqur ifoda etadi. Ushbu hujjatlarga qo‘shilish O‘zbekistonning ta’lim sohasida tenglik va sifat, yoshlar salomatligi va sog‘lom turmush tarzini ta’minlash, hamda kasbiy ta’limni jahon andozalariga mos ravishda takomillashtirish yo‘lidagi qat’iy pozitsiyasini namoyon etadi.

Oliy ta’lim sohasida malakalarni tan olish to‘g‘risidagi global konvensiyasi

Ayni paytda mamlakatimiz YUNESKOning Oliy ta’lim sohasida malakalarni tan olish to‘g‘risidagi global konvensiyasiga qo‘shilish bo‘yicha amaliy ishlar olib bormoqda. Ushbu konvensiya xalqaro ta’lim tizimini yaqinlashtirish, diplom va malakalarni o‘zaro e’tirof etish, talabalar va olimlar mobilligini kengaytirishni ko‘zda tutadi. Bu tashabbus mamlakatimiz oliy ta’lim tizimini xalqaro miqyosda yanada ochiq va raqobatbardosh etishga, chet el universitetlari bilan hamkorlikni kengaytirishga hamda o‘zbekistonlik bitiruvchilarning xalqaro mehnat bozorida munosib o‘rin egallashlariga xizmat qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi YUNESKO bilan hamkorlikda ta’lim va fan sohasidagi ilg‘or g‘oyalarni hayotga tatbiq etish, xalqaro standartlarga muvofiq malakali mutaxassislar tayyorlash yo‘lida izchil sa’y-harakatlarni amalga oshirib kelmoqda. Bu jarayonda mamlakatimiz nafaqat a’zo davlat sifatida, balki ilmiy-innovatsion tashabbuslarni ilgari surayotgan faol hamkor sifatida namoyon bo‘lmoqda.

2021-yil 10-dekabr kuni Toshkent shahrida “Oliy ta’lim sohasidagi malakalarni tan olish to‘g‘risidagi Konvensiyani qabul qilish va joriy etish maqsadida manfaatdor tomonlar hamkorligini mustahkamlash” mavzusida yuqori darajadagi mutaxassislar uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Unda milliy va xalqaro ekspertlar, davlat organlari va ta’lim muassasalari vakillari ishtirok etib, O‘zbekistonning mazkur konvensiyaga qo‘shilishi oliy ta’lim tizimini xalqaro makonga yanada integratsiyalashtirishda muhim ahamiyat kasb etishi ta’kidlandi.

YUNESKO kafedralari

Mamlakatimizda YUNESKO bilan hamkorlikning samarali yo‘nalishlaridan biri — YUNESKO kafedralari faoliyatidir. Hozirda respublika oliy ta’lim muassasalarida YUNESKOning 9 ta kafedrasi faoliyat yuritmoqda. Ularning har biri ta’lim, fan, madaniyat, kommunikatsiya va axborot sohalarida xalqaro hamkorlikni mustahkamlash, ilmiy-tadqiqot salohiyatini oshirish va barqaror rivojlanish g‘oyalarini ilgari surishga xizmat qilmoqda.

Ma’lumki, YUNESKO kafedralari «YUNITVIN» (UNITWIN) dasturi doirasida tashkil etiladi. 1992-yilda ishga tushirilgan mazkur dastur universitetlar o‘rtasida tajriba va bilim almashinuvini rag‘batlantiradi, global hamkorlikni kengaytirishga ko‘maklashadi. Bugungi kunda ushbu tarmoq 114 ta mamlakatda joylashgan 700 dan ortiq kafedra va ilmiy markazlarni birlashtirgan.

YUNESKO kafedralarining faoliyati, odatda, universitetlarning o‘zi tomonidan moliyalashtiriladi. Bu ularning ilmiy nufuzini oshirish, xalqaro hamjamiyat bilan yaqin hamkorlikda faoliyat yuritishga bo‘lgan intilishini ifoda etadi.

O‘zbekistondagi kafedralar faoliyatining yorqin namunasi sifatida Urganch davlat universitetidagi “Barqaror rivojlanish ta’limi” YUNESKO kafedrasini misol qilish mumkin. Mazkur kafedra tomonidan o‘qituvchilar, ilmiy xodimlar va talabalar ishtirokida nodavlat tashkilotlar hamda xalqaro mutaxassislar bilan hamkorlikda 20 dan ortiq tadbirlar tashkil etildi. Shuningdek, turli ilmiy anjumanlar o‘tkazildi, talabalar almashinuv dasturlari ishlab chiqildi, xalqaro ilmiy maqolalar chop etildi.

Bu kabi loyihalar nafaqat milliy ta’lim tizimining salohiyatini yuksaltirish, balki O‘zbekistonni jahon ilmiy-ma’rifiy makonida munosib o‘ringa chiqarishga xizmat qilmoqda.

Qishloq taraqqiyoti va inson salohiyati: YuNESKO va Yevropa Ittifoqi qo‘llovida

O‘zbekiston qishloq hududlarida iqtisodiy faollikni oshirish, yoshlarni ish bilan ta’minlash va zamonaviy kasbiy ko‘nikmalarni rivojlantirish borasida xalqaro hamkorlikni izchil davom ettirmoqda. Bu borada amalga oshirilayotgan yirik loyihalardan biri — Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtirilayotgan va YUNESKOning O‘zbekistondagi vakolatxonasi tomonidan amalga oshirilayotgan “O‘zbekistonning qishloq joylarida ishga joylashtirish ko‘nikmalarini rivojlantirish” loyihasidir.

2020–2026 yillarga mo‘ljallangan, umumiy qiymati 9,6 million yevroni tashkil etuvchi mazkur tashabbus YuNESKO va Yevropa Ittifoqining O‘zbekistondagi ta’lim islohotlariga ishonchli hamkorligining yorqin namunasidir. Uning asosiy maqsadi — qishloq joylarida mehnat bozori ehtiyojlariga mos, zamonaviy bilim va ko‘nikmalarga ega mutaxassislar tayyorlash orqali barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlashdir.

Loyiha doirasida qishloq xo‘jaligi sohasida kadrlar tayyorlash tizimi tubdan takomillashtirilmoqda. Intensiv bog‘dorchilik, issiqxona va parnik xo‘jaligi, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash va saqlash, suv xo‘jaligi va melioratsiya, suv tejovchi sug‘orish tizimlariga xizmat ko‘rsatish kabi zamonaviy yo‘nalishlar bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanmoqda. Bu yo‘nalishlar qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida mehnat bozori talablariga to‘liq javob beradigan, amaliyotga yo‘naltirilgan bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishga qaratilgan.

Loyihaning muhim yo‘nalishlaridan biri — O‘zbekistonning Milliy professional ta’lim strategiyasini ishlab chiqish hamda qishloq va suv xo‘jaligi sohalari bo‘yicha yangi kasbiy standartlar va ta’lim dasturlarini yaratishdir. Shu bilan birga, pilot ta’lim muassasalarini zamonaviy o‘quv jihozlari bilan ta’minlash, laboratoriyalar tashkil etish va ta’lim muhitini tubdan yangilash ishlari amalga oshirilmoqda.

Bu tashabbus doirasida Qorao‘zak, Qo‘shko‘pir, G‘ijduvon va Qizirikdagi agrotexnologiya va agroiqtisodiyot texnikumlari pilot ta’lim muassasalari sifatida tanlangan. Ular uchun zamonaviy traktorlar, texnik jihozlar, kompyuterlar va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash uchun muzlatgichlar yetkazib berildi. Shuningdek, to‘rtta ilg‘or kasbiy tayyorgarlik markazi ta’mirlanib, ularni zamonaviy o‘quv va amaliy jihozlar bilan ta’minlash ishlari izchil davom etmoqda.

Loyiha amalga oshirilayotgan davrda mehnat bozori tahlil qilindi va o‘rta bo‘g‘in mutaxassislariga bo‘lgan ehtiyoj aniqlandi. Shu asosda “Avtomatlashtirilgan suv xo‘jaligi ob’ektlarini montaj qilish va ularga xizmat ko‘rsatish texnigi”, “Zootexniya”, “Issiqxona xo‘jaligini tashkil etish”, “Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ tizimlari texnigi”, “O‘simlikshunoslik” va “Fermer xo‘jaligini boshqarish” kabi yo‘nalishlar bo‘yicha 2023/2024 o‘quv yili uchun talabalar qabul qilindi.

2024-yil 14-may kuni loyiha doirasida “Sifatni ta’minlash bo‘yicha milliy ramkalar” mavzusida xalqaro konferensiya tashkil etildi. Unda ta’lim sifatini oshirish, kasbiy malaka tizimini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish hamda milliy kadrlar salohiyatini yuksaltirish masalalari muhokama qilindi.

YUNESKOning “Delta Framework” dasturi asosida esa axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bo‘yicha milliy kompetensiyalar shakllantirilmoqda. Ushbu yangiliklar asosida pilot ta’lim muassasalari pedagoglari uchun maxsus o‘quv kurslari tashkil etish rejalashtirilgan.

Bu tashabbus nafaqat ta’lim tizimini modernizatsiya qilish, balki qishloq hududlarida barqaror rivojlanish, mehnat bozorida raqobatbardosh kadrlar yetishib chiqishi va yoshlarning hayot sifatini oshirishga xizmat qiladi.

Tinchlik va barqaror kelajak yo‘lida fan va innovatsiyalar

So‘nggi yillarda yurtimizda ilm va innovatsiya sohasida yangicha fikrlash, ilmiy g‘oyalarni hayotga tatbiq etishga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Bu jarayonning yorqin namunasi sifatida 2018 yildan boshlab an’anaga aylangan “InnoWeek.Uz” xalqaro innovatsion g‘oyalar haftaligini tilga olish mumkin. Har yili o‘tkaziladigan ushbu nufuzli tadbir mamlakatimizda ilm va amaliyot uyg‘unligini ta’minlash, yoshlarni ilmiy-tadqiqot ishlariga jalb etish, shu bilan birga, jahon ilmiy hamjamiyati bilan hamkorlik ko‘lamini kengaytirishda muhim platforma bo‘lib xizmat qilmoqda.

“InnoWeek.Uz” — yangi fikrlar, ilg‘or g‘oyalar va texnologik yechimlar maydoni. Bu yerda ilmiy salohiyat, ijodkorlik va izlanishga bo‘lgan muhabbat bir nuqtada jamlanadi. Ilmiy ishlanmalar orqali kelajakni yaratish, ilm bilan taraqqiyotga yo‘l ochish — ana shu haftalikning asosiy g‘oyasidir.

2024-yilda o‘tgan “InnoWeek.Uz–2024” haftaligi bu jarayonning yangi bosqichiga aylandi. YUNESKO shafeligida tashkil etilgan (Tinchlik va barqaror kelajak yo‘lida fan va innovatsiyalar” (“Science & Innovation for Peaceful and Sustainable Future”) forumida dunyo bo‘ylab yosh olimlar, tadqiqotchilar va mutaxassislar tinchlik va barqaror kelajak uchun fan va innovatsiyaning o‘rni haqida fikr almashdilar. Ushbu forumda nafaqat ilmiy natijalar taqdim etildi, balki global hamkorlikning yangi yo‘nalishlari ham belgilab olindi.

Yosh olimlar o‘z ilmiy izlanishlari orqali zamonaviy muammolarga yechim topish, inson farovonligiga xizmat qiluvchi texnologiyalarni amaliyotga joriy etish, tabiat va jamiyat uyg‘unligini ta’minlash yo‘lidagi izlanishlari bilan ishtirokchilarni ilhomlantirdilar. Forum davomida innovatsion texnologiyalarning iqtisodiy va ijtimoiy hayotdagi o‘rni, fanning tinchlikni mustahkamlashdagi roli va kelajakdagi ilmiy hamkorlik imkoniyatlari atroflicha muhokama qilindi.

YUNESKO bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan barcha tashabbuslar O‘zbekistonning ilm-fan, ta’lim va madaniyat sohalaridagi islohotlarini yanada chuqurlashtirish, xalqaro hamjamiyat bilan barqaror aloqalarni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.

Bugun mamlakatimizda ilm va ijod, an’ana va innovatsiya, milliy qadriyat va zamonaviy yondashuv bir maqsad yo‘lida — taraqqiyot va barqaror kelajak sari birlashmoqda. Bu jarayonda YUNESKO bilan hamkorlik nafaqat ta’lim sifatini oshirish, yoshlarning ilmiy salohiyatini rivojlantirish, balki dunyo bilan teng suhbatda bo‘lgan, zamonga yuzma-yuz qarab intilayotgan yangi avlodni tarbiyalashga ham xizmat qilmoqda.

YUNESKOning ezgu shiorida aytilganidek, “Tinchlikni ta’lim, fan va madaniyat orqali mustahkamlash” — bugungi O‘zbekiston olib borayotgan siyosatning ham ma’naviy, ham amaliy mazmunini ifoda etadi. Mamlakatimiz ana shu yo‘lda izchil qadam tashlab, ilm va ma’rifat orqali tinchlik, taraqqiyot va barqaror kelajak sari intilib bormoqda.

Qo‘ng‘irotboy SHARIPOV,

O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vaziri