O‘zbekiston Respublikasi Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Srajidinova Nodira Shavkatovna

Annotatsiya: Ushbu maqolada korrupsiya muammosi bugungi kunda global miqyosda hal etilishini taqozo etayotgan birinchi muammolardan biri ekanligi hamda korrupsiyaning oldini olish bo‘yicha olib borilayotgan ishlar va islohotlar haqida ma’lumot berilgan.

Kalit so‘zlar: korrupsiya, davlat, iqtisodiy o‘sish, davlatlararo integratsiya, inson huquqlari.

Hozirgi globallashuvning murakkab sharoitida mintaqaviy va davlatlararo integratsiya jarayonlari jadallashib, korrupsiya chegara bilmaydigan muammoga aylandi. Aytish kerakki, korrupsiya oqibatlari jamiyatni ichkaridan buzib, demokratiya va qonun ustuvorligi asoslariga putur etkazadi, inson huquqlarining qo‘pol buzilishiga olib keladi, iqtisodiy taraqqiyotni izdan chiqaradi, uyushgan jinoyatchilik va terrorizmning keng tarqalishi uchun sharoit yaratadi; jamiyat va davlat uchun juda xavflidir. BMT va Xalqaro valyuta jamg‘armasi ma’lumotlariga ko‘ra, jahon iqtisodiyoti bu ofat tufayli yiliga 1,5-2,6 trln. Korrupsiya nima, nega butun dunyo bu illatga qarshi kurashmoqda? Korrupsiya - bu mansabdor shaxslardan shaxsiy maqsadlarda foydalanish bilan bog'liq ijtimoiy-huquqiy hodisa. Ma’lumki, bu illat har qanday jamiyatning siyosiy va iqtisodiy rivojlanishiga zarar yetkazadi. Bu jamiyat ma’naviyatini buzadi, qonun ustuvorligini zaiflashtiradi, fuqarolarning huquq va erkinliklarini jiddiy buzadi. Shu bilan birga, uyushgan jinoyatchilik, terrorizm va insoniyat xavfsizligiga tahdid soladigan boshqa tahdidlarning kuchayishiga xizmat qilmoqda. Mansabdor shaxs oʻz shaxsiy manfaatlarini davlat manfaatlaridan ustun qoʻyishi natijasida mamlakatning siyosiy-iqtisodiy yoʻliga va aholining koʻpchiligiga tuzatib boʻlmas zarar yetkazadi, xorijiy sheriklarga ishonchsizlik uygʻotadi, ularni hamkorlikdan qaytaradi. Ularning har birida korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlar va unga qarshi kurashish bo‘yicha normativ hujjatlar qabul qilingan davlatlar bor. Darhaqiqat, korrupsiya muammosi bugungi kunda global miqyosda hal etilishini talab qilayotgan birinchi muammolardan biridir. Shuning uchun ham jahon hamjamiyati bu kasallikka qarshi qattiq kurash olib bormoqda. Bu yo‘nalishda BMT tomonidan qabul qilingan korrupsiyaga qarshi rezolyutsiya, Davlat amaldorlarining xalqaro axloq kodeksi, Xalqaro tijorat tashkilotlarida korrupsiya va poraxo‘rlikka qarshi kurashish deklaratsiyasi, Uyushgan tashkilotlarga qarshi xalqaro konvensiya kabi qator xalqaro hujjatlar qabul qilindi. Jinoyatchilik, Korrupsiyaga qarshi kurash konvensiyasi va boshqalar shular jumlasidandir. Tan olish kerakki, mamlakatimizda korrupsiyaga qarshi kurash izchil olib borilmoqda. Bu borada so‘z yuritadigan bo‘lsak, birinchi navbatda, mamlakatimiz 2008-yilda Korrupsiyaga qarshi konvensiyaga, 2010-yilda Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti doirasida qabul qilingan Korrupsiyaga qarshi kurash bo‘yicha Istanbul rejasiga, jinoiy daromadlarni legallashtirishga va moliyalashtirishga qarshi kurashga qo‘shilgan. 2011-yilda Oliy Majlis tomonidan terrorizmga qarshi kurash bo‘yicha Yevroosiyo guruhi to‘g‘risidagi bitim ratifikatsiya qilinganligini ko‘rsatish zarur. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi, shuningdek, Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha Respublika idoralararo komissiyasining tashkil etilishi va korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha Davlat dasturlarining qabul qilinishi mamlakatimizda korrupsiya bilan bog‘liq jinoyatlarning oldini olishga qaratilgan qator chora-tadbirlar samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 27-maydagi “O‘zbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5729-son qarori. “Bu boradagi izchil sa’y-harakatlarning mantiqiy davomidir. Asosiy maqsad mamlakatimizda korrupsiyaga qarshi kurashish tizimi samaradorligini oshirish, qulay sarmoyaviy va ishbilarmonlik muhitini yuqori darajada yaratish, turli ko‘rinishlari bilan mamlakatimizning xalqaro maydondagi ijobiy nufuzini oshirish va mustahkamlashdan iborat. Ushbu maqsadlardan kelib chiqib, korrupsiyaning oldini olish va unga qarshi kurashish sohasida davlat siyosatini shakllantirish va amalga oshirish, davlat organlari, ommaviy axborot vositalari, fuqarolik jamiyati institutlari va boshqa sohalarda O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligini tashkil etish asosiy vazifa hisoblanadi va nodavlat sektor vakillarining birgalikdagi samarali faoliyatini ta’minlash, shuningdek, bu boradagi xalqaro hamkorlik uchun mas’ul bo‘lgan maxsus vakolatli davlat organi bo‘lishi yuqoridagi fikrlarimizning yaqqol ifodasidir. Rivojlangan demokratik davlatlar, jumladan Singapur, Shvetsiya, Finlyandiya hamisha dunyoda korrupsiya darajasini o‘rganuvchi Transparency International tashkilotining korrupsiya yo‘qligi indeksida, faqat buning ildiziga zarba berish orqali davlat islohotlarini boshlagani uchungina o‘rin olgan. Bu, albatta, mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanish darajasiga, jumladan, investitsiya faoliyati, investitsiya muhitining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, davlatning har tomonlama rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Korrupsiya va poraxo‘rlik tarixiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, jahon tarixining turli davrlarida amaldorlar tomonidan sodir etilgan korrupsiya ham ko‘zga tashlanadi. Korrupsiya bilan bog‘liq jinoyatlar sodir etilgani, korrupsiyaga qarshi qonunlar qabul qilingani, maxsus jazolar tayinlanganiga guvoh bo‘lamiz. Nizomda mulkni, xususan, davlat mulkini o‘zlashtirganlik uchun javobgarlikni belgilashga o‘ziga xos yondashuv belgilandi. Tekshiruv, tekshirish va tergov ishlari olib borildi. O‘z qilmishini suiiste’mol qilish, doimiy ravishda ichkilik ichish, maishiy tartibsizliklar kabi harakatlar og‘ir gunoh hisoblanib, qattiq jazolangan.

Shunday ekan, har bir inson halol rizq talab qilishi, biroq o‘zganing haq-huquqlaridan ehtiyot bo‘lishi, birovning mulkini nohaq yo‘llar bilan o‘zlashtirmaslik, garchi o‘zlari “mag‘rur odamlar” bo‘lib ko‘rinsa ham, ular haqiqatdan ham ojiz va kambag‘al ekani juda muhim.Bunda birovning haqqini nohaq olish, pora beruvchi ham, oluvchi ham og‘ir gunohkor bo‘ladi. Bu haqda muqaddas manbalarimizda ham eslatib o‘tilgan. Shunday ekan, korrupsiyaga qarshi kurashda insonning diniy-ma’rifiy bilimga ega bo‘lishi juda muhimdir. Tan olishimiz kerakki, korrupsiyaga qarshi kurash oila muhitidan, tarbiyadan boshlanadi. Jamiyatda nima halol, nima harom ekanligini farzandlarimizga ota-ona, ustozlar o‘rgatadi.

“Odamlar aniq maqsad sari intilmog‘i, davlat arbobi bo‘lmog‘i, shod bo‘lib hurmat qozonishi, dunyoviy bo‘lishi yoki ojiz bo‘lib xor bo‘lishi, baxtsizlik yukini ko‘tarilishi, e’tibordan chetda qolishi, o‘zgalarga bo‘ysunib, qul bo‘lishi, mahkum bo‘lishi tarbiyaga bog‘liq. Korrupsiyaga qarshi kurash har bir fuqaroning ichki axloqiy-ma’naviy nasihati va e’tiqodiga aylanishi kerak, bu esa korrupsiyaga qarshi ma’rifatning o‘zagini tashkil etadi. Qonun talablarining to‘liq hayotga tatbiq etilishi mamlakatimiz aholisi farovonligini oshirish, taraqqiyot yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etishga xizmat qiladi.

Xulosa:

Vatanimiz kelajagi va obro‘-e’tiborini qadrlaydigan har bir vijdonli fuqaro korrupsiya tahdidining zararli oqibatlarini doimo yodda tutishi, unga qarshi kurashishi zarur.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.www.ziyonet.uz

2. М.В.Костенников (2004)., Куракин А.В. Предупреждение и пресечение коррупции в системе государственной службы. М.,

3. В.В.Лунеев(2000) Коррупция: политические, экономические, организационные и правовые проблемы (Тезисы доклада) // Государство и право. № 4.101 c

4. П.А.Чебоксаров (2001) Проблема коррупции на уровне местного самоуправления // Актуальные проблемы антикоррупционной политики на региональном уровне: Материалы региональной научно-практической конференции. СПб., 220 c

5. А.В.Кузьмин (2001), Козловских Е.А. Проблемы преодоления коррупции в РФ // Актуальные проблемы антикоррупционной политики на региональном уровне: Материалы региональной научно-практической конференции. СПб.,. C - 165