O‘zbekiston Respublikasi Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Markaziy Osiyo boy tarixiy, madaniy va iqtisodiy merosi bilan tanilgan, shuningdek, bugungi kunda globallashuv va modernizatsiya jarayonlariga zamonaviy qadamlar bilan qoʻshilayotgan mintaqadir. Mintaqadagi  mamlakatlar — Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Turkmanistonning integratsiya va oʻzaro hamkorlik yoʻlidagi kuchi beqaror kechayotgan dunyoda jiddiy ahamiyatga ega. Oʻz navbatida, mazkur davlatlar rahbarlarining har biri oʻz mamlakatining ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyotini ushbu hamkorlik orqali rivojlantirishga qatʼiy tayyor ekanini namoyon etmoqda.

Bu mamlakatlar oʻrtasidagi taʼlim va fan sohasidagi hamkorlik, avvalambor, mintaqa davlatlarining ilm-fan va innovatsiyalar sohasidagi salohiyatini oshirishga yordam beradi. Musulmon va turkiy xalqlar orasidagi oʻzaro madaniy aloqalar, umumiy til va tarixiy musobaqalar bunga asos boʻladi. Shuningdek, mintaqadagi mamlakatlar oʻrtasida fan, bilim va innovatsiyalar almashinuvi, oliy taʼlim muassasalarining hamkorlikda faoliyat yuritishi har bir mamlakatning global raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qilmoqda.

Bugungi kundagi siyosiy oʻzgarishlar va davlatlararo hamkorlikning faollashuvi Markaziy Osiyoning fan va taʼlim sohasidagi integratsiyasini yangi bosqichga olib chiqishga yordam bermoqda. Shu oʻrinda 2022 yildan beri oʻtkazib kelinayotgan Markaziy Osiyo davlatlari rektorlari forumi ushbu jarayonning muhim qismiga aylanmoqda. Bu forumlar taʼlim va ilm-fan sohasidagi ishonchli hamkorlik va strategik qarorlarni qabul qilish uchun aniq platforma boʻlib, Markaziy Osiyo davlatlari oliy taʼlim tizimini dunyoga integratsiyalashga xizmat qilmoqda.

2022 yilda Olmaota, 2023 yilda Dushanbe va 2024 yilda Bishkekda oʻtkazilgan Markaziy Osiyo rektorlari forumlari mintaqa universitetlari oʻrtasidagi hamkorlikni yanada mustahkamlashda muhim rol oʻynadi. Bu forumlar taʼlim va ilm-fan sohasidagi aloqalarni yangi bosqichga olib chiqdi.

Mazkur forumlarda mintaqa universitetlari oʻrtasida talabalar va professorlar mobilligini, taʼlim sifatini oshirish, oliy taʼlim muassasalari oʻrtasida filiallar ochish imkoniyatlari, ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish, taʼlim dasturlarini takomillashtirish, akademik hamkorlik hamda ilm-fan va ishlab chiqarish integratsiyasi kabi masalalar muhokama qilindi. Forumlar Markaziy Osiyoning taʼlim sohasidagi mavqeini mustahkamlash va uni xalqaro miqyosdagi taʼlim xabiga aylantirish uchun yangi yoʻllar ochmoqda.

Prezidentimizning Tojikistonga 2018 yil mart oyidagi davlat tashrifi chogʻida ikki davlat oliy taʼlim va fan sohasidagi hamkorlikni mustahkamlash maqsadida muhim bitim imzolangani oʻzaro aloqalarning yangi bosqichini belgilagan tarixiy voqea boʻldi. Bu bitim Oʻzbekiston va Tojikiston xalqlari oʻrtasidagi ilmiy aloqalar va taʼlim sohasidagi hamkorlik kuchayishiga olib keldi. Ushbu hujjat ikki davlat oʻrtasidagi taʼlim sohasidagi aloqalarni mustahkamlash va ilmiy hamkorlikni yangi bosqichga olib chiqishga xizmat qilmoqda.

Soʻnggi uch yil ichida ikki mamlakat oliy taʼlim muassasalari oʻrtasida 65 dan ortiq hamkorlik kelishuvi va memorandum imzolandi. Ularning roʻyobga chiqarilishi natijasida hozirgi kunda Oʻzbekistonning 30 ta oliy taʼlim muassasasi Tojikistonning 15 dan ortiq universiteti va ilmiy taʼlim tashkiloti bilan hamkorlik qilib kelmoqda.

Bugungi kunda Tojikiston oliy taʼlim muassasalari Oʻzbekistondagi universitetlar bilan doimiy akademik almashinuvlarga ega. Bu almashinuvlar, universitetlarda leksiyalar oʻqish talabalar va professor-oʻqituvchilarning oʻzaro amaliyot va tajriba almashishiga yoʻl ochmoqda.

Hozir Oʻzbekiston va Tojikiston oliy taʼlim muassasalari oʻrtasida hamkorlikdagi ilmiy-amaliy forumlar va seminarlarda ishtirok etish, oʻzaro malaka oshirish, ilmiy tadqiqot ishlari olib borish, stajirovka o'tash oddiy holga aylandi. Oʻzaro hamkorlikdagi ikkita qoʻshma taʼlim dasturi yoʻlga qoʻyilgan boʻlib, “1+3” va “2+3” shaklida amalga oshirilmoqda.

Qirgʻiziston talabalari uchun esa Oʻzbekistonda har yili 100 ta  grant kvotasi ajratilgan, hozir qirgʻizistonlik 360 talaba yurtimiz oliygohlarida taʼlim olmoqda. Oʻz navbatida, Oʻsh davlat universitetida Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universiteti tashabbusi bilan Oʻzbek tili va madaniyati markazi ochilishi ikki davlat oliy taʼlim muassasalari oʻrtasidagi hamkorlikni yanada mustahkamlashga xizmat qilmoqda. Shuningdek, Qirgʻiziston va Oʻzbekiston universitetlari oʻrtasidagi ilmiy va madaniy almashinuvlar, talabalar va professor-oʻqituvchilar hamkorligi oliy ta'lim sifatini oshirishga koʻmaklashmoqda.

Shuningdek, Oʻzbekiston va Qozogʻiston oliy taʼlim muassasalari oʻrtasida 4 ta qoʻshma taʼlim dasturi amalga oshirilmoqda, ular doirasida jami 188 nafar talaba oʻqimoqda. Muxtor Avezov nomidagi Janubiy Qozogʻiston universitetining Chirchiq shahridagi filiali va "Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" milliy tadqiqot universiteti Olmaotadagi filiali 2024 yildan oʻz ishini boshladi.

Oʻzbekiston va Turkmaniston olimlari hamkorligida qoʻshma ilmiy tadqiqotlar oʻtkazilishi milliy va global muammolar yechimi yoʻlida yangi yondashuvlarni tatbiq etishda muhim platformaga aylanmoqda. Oʻzbekiston Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi hamda Turkmaniston Fanlar akademiyasi tomonidan ilmiy tadqiqot sohasida oʻzaro hamkorlikni mustahkamlash maqsadida eʼlon qilingan tanlov ikki davlat olimlari oʻrtasidagi aloqalarni yanada rivojlantirishga, ilmiy tadqiqotlarni amaliy jarayonlarga tatbiq etishga va yangi texnologiyalarni joriy etishga yoʻnaltirilgan.

Tanlov doirasida eng dolzarb va istiqbolli yoʻnalishlar qamrab olindi. Energiya tejamkorligi va innovatsion texnologiyalar, tibbiyot va farmatsevtika, biotexnologiya va kimyo, raqamli iqtisodiyot hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kabi sohalarda ilgʻor gʻoyalar ilmiy muhokamaga qoʻyildi. Shuningdek, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, qishloq xoʻjaligi sanoatini rivojlantirish, tabiiy ofatlarni oldindan bashorat qilish va ularning oqibatlarini bartaraf etish masalalari ham tadqiqotchilar diqqat markazida boʻldi. Hozir Turkmaniston Fanlar akademiyasi bilan hamkorlikda  tanlab olingan 4 ta istiqbolli loyiha moliyalashtirildi va ular amalga oshirilmoqda. Bu hamkorlik ikki davlat olimlariga ilmiy bilim va tajribalar almashish imkonini berish bilan birga, fan va innovatsiyalar orqali iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishga hissa qoʻshishga ham yoʻnaltirilgan.

Markaziy Osiyo davlatlari oliy taʼlim muassasalari orasidagi aloqalar yildan yilga kengayib bormoqda. Turli hamkorlik dasturlari, talabalar almashinuvi va oʻqituvchilarning tajriba almashinuvi bu sohadagi muvaffaqiyatli amaliy natijalardan biridir. Markaziy Osiyo mamlakatlari fan va texnologiyalar sohasida hamkorlikni yoʻlga qoʻyishda oʻz oʻrnini topmoqda. Texnologiya va innovatsiyalar sohasidagi aloqalar har bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanishiga katta hissa qoʻshmoqda. Ayniqsa, turizm, energetika, axborot texnologiyalari va boshqa sohalardagi hamkorlik hamda birgalikdagi loyihalar nafaqat taʼlim tizimini, balki sanoatni ham mustahkamlamoqda. Natijada Markaziy Osiyodagi oliy taʼlim muassasalari hamda ilmiy tadqiqot markazlari yangi ilmiy texnologiyalarni joriy qilishda birgalikda ishlamoqda.

Bugungi kunda fan va taʼlim sohasidagi hamkorlik, ayniqsa, yoshlar uchun katta imkoniyatlar yaratilyapti. Talabalarning ilmiy tadqiqotlar, treninglar va amaliy mashgʻulotlarda qatnashishi, zamonaviy bilimlarni oʻzlashtirishi uchun keng yoʻl ochilmoqda. Bundan tashqari, mintaqaviy oliy taʼlim tizimi global standartlarga moslashmoqda va bu yoshlar uchun xalqaro ish oʻrinlarida faoliyat yuritish imkoniyatlarini kengaytiriliyapti.

Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi fan va ta’lim sohasidagi hamkorlik mintaqa ta’lim tizimi, ilmiy tadqiqotlar va innovatsiyalar sohasidagi salohiyatini yangi bosqichga olib chiqmoqda. Bu, o‘z navbatida, ularning ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishini rag‘batlantirishga, o‘zaro to‘g‘ri va samarali munosabatlarni shakllantirishga xizmat qilmoqda. Shu bilan birga, bu hamkorlikning yanada mustahkamlanishi Markaziy Osiyoning xalqaro maydondagi roli kuchayishiga imkon yaratadi.