Ассалому алайкум.

Бугунги брифингимизда мамлакатимизда қуёш, шамол ва иссиқлик электр станцияларини жорий этиш бўйича амалга оширилаётган йирик лойиҳалар хусусида батафсил маълумот берамиз.

Айтиш жоизки, сўнгги 5 йилда Ўзбекистонда электр энергиясига ортиб бораётган талабни қоплаш, аҳоли, ижтимоий соҳа ва иқтисодиёт тармоқларини электр энергияси билан барқарор таъминлаш мақсадида давлат – хусусий шериклик тамойиллари асосида янги иссиқлик электр станцияларини қуриш бўйича хорижий компаниялар билан жами 12 та битим имзоланди.

Ушбу битимларга асосан, 2027 йил якунига қадар Ўзбекистонда умумий қуввати 7 057 МВтга тенг бўлган 12 та замонавий иссиқлик электр станциялари ишга туширилади.

Таъкидлаш лозимки, мазкур инвестиция лойиҳалари халқаро тажрибага эга Германия, Франция, Нидерландия, Япония, Қатар ва Туркия давлатларининг компаниялари томонидан умумий қиймати 4 млрд 860 миллион АҚШ долларига тенг бўлган тўғридан-тўғри хорижий инвестиция маблағлари ҳисобига амалга оширилмоқда.

Олиб борилган ишлар натижасида 2022 йилда Бухоро, Тошкент, Хоразм ва Сирдарё вилоятларида умумий қуввати 1 374 МВт бўлган 6 та, 2023 – 2024 йилларда Сирдарё вилоятининг Ширин шаҳри ва Боёвут тумани ҳудудларида қуввати 1 500 МВт бўлган битта иссиқлик электр станцияси, жами 2 874 МВт янги қувватлар ишга туширилди.

Хорижий компаниялар билан имзоланган битимларга асосан, 2027 йилга қадар юртимизда умумий қуввати 4 183 МВт бўлган яна 5 та янги иссиқлик электр станцияси ишга туширилиши режалаштирилган. Хусусан:

- 2024 йилда Қашқадарё вилоятининг Нишон туманида қуввати 400 МВт; Бугунги кунга келиб, мазкур лойиҳа доирасида 315 МВт қувват тармоққа узатилмоқда.

- Тошкент шаҳридаги 4-иссиқлик марказида қуввати 100 МВт;

- 2025 – 2026 йиллар мобайнида Сирдарё вилоятининг Боёвут туманида қуввати 1 573 МВт;

- 2027 йилда Сурхондарё вилоятининг Ангор туманида қуввати 1 560 МВт ва Жиззах вилоятининг Шароф Рашидов туманида қуввати 550 МВт бўлган янги иссиқлик электр станциялари ишга туширилади.

Бундан ташқари, “Иссиқлик электр станциялари” АЖ томонидан 2024 йилда Тошкент иссиқлик электр марказида қуввати 64 МВт бўлган 2 та газ турбина қурилмалари ишга туширилган бўлиб жорий йил якунига қадар Тошкент шаҳрининг Олмазор ва Сергели туманларида умумий қуввати 3,5 МВт ва 17,4 Гкал бўлган когенерация қозонхоналари ишга туширилиши режалаштирилган.

Шу билан бир қаторда, 2025 – 2027 йиллар мобайнида “Иссиқлик электр станциялари” АЖ томонидан қиймати 2 млрд 214 миллион АҚШ доллари, умумий қуввати эса 2 087 МВт бўлган 4 та йирик инвестиция лойиҳалари ишга туширилади.

Бу лойиҳалар фойдаланишга топширилгач, қўшимча 49,7 млрд кВт·соат электр энергияси ишлаб чиқарилиб, йилига қарийб 5 млрд куб метр табиий газ тежалади.

Алоҳида қайд этиш лозимки, охирги 7 йилда Ўзбекистонда “яшил” иқтисодиёт, хусусан, “яшил” энергетикани ривожлантиришга устувор аҳамият қаратилмоқда. Хусусан, қайта тикланувчи энергия манбалари асосида электр энергияси ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш бўйича дадил қадам ташланди.

Ўтган йиллар мобайнида умумий қуввати 20 000 МВтдан ортиқ бўлган қуёш ва шамол электр станцияларини қуриш бўйича халқаро компаниялар билан ҳамкорликда 38 та битим имзоланди. Бунда қуёш фотоэлектр станциялари қуввати – 9 395 МВтни, шамол электр станциялар қуввати эса 11 452 МВтни ташкил қилади. Ушбу лойиҳаларнинг рўёбга чиқарилишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 29 та қарори қабул қилинган.

Мазкур инвестиция лойиҳалари Саудия Арабистонининг “ACWA Power”, Бирлашган Араб Амирликларининг “Masdar”, “Tepelen Group AG” ва “Solar Power Shine”, Франциянинг “Total Energies”, “Voltalia”, Хитойнинг “China Energy Overseas Investment”, “China Datang Overseas Investment” ҳамда “Universal Energy” каби компаниялари томонидан амалга оширилмоқда.

Ушбу лойиҳаларнинг умумий қиймати қарийб 24 млрд 374 млн АҚШ долларини ташкил этиб, уларнинг барчаси хорижий компаниялар томонидан тўғридан-тўғри инвестициялар ҳисобига бажарилади.

Олиб борилаётган саъй-ҳаракатлар натижасида бугунги кунда 7 та вилоятда умумий қуввати 2,8 ГВт бўлган 9 та қуёш ва битта шамол электр станцияси “яшил” энергия ишлаб чиқармоқда.

Ушбу ишга туширилган “яшил” электр станциялар жорий йилда 4,5 млрд кВт⋅соат электр энергияси ишлаб чиқарди.

Хусусан, 2024 йил 6 декабрь куни соат 8:00 ҳолатига кўра, Ўзбекистондаги қуёш ва шамол электр станциялари томонидан 2024 йил бошидан бери ишлаб чиқарилган электр энергияси миқдори 4 млрд 501,3 млн кВт⋅соатни ташкил қилди.

Айтиш жоизки, жорий йилнинг шу давригача қуёш электр станциялари томонидан 3 млрд 875,2 млн кВт⋅соат, шамол электр станцияси томонидан эса 626,1 млн кВт⋅соат электр энергияси ишлаб чиқарилди.

Бунинг натижасида:

➖ 1 млрд 364 млн куб метр табиий газ тежалишига эришилди;

➖ атмосферага 1 млн 890,5 минг тонна зарарли газлар чиқишининг олди олинди.

Мазкур ҳажмдаги электр энергияси 2 млн 46 мингта хонадоннинг 11 ойлик ёки 1 млн 875,5 мингта хонадоннинг бир йиллик ижтимоий нормасини ташкил қилади.

Жорий йилда умумий қуввати 2600 мегаватт бўлган 10 та, жумладан, Навоий вилоятининг Томди, Тошкент вилоятининг Юқори Чирчиқ туманларида, қолаверса, Қашқадарё ва Бухоро вилоятларида қуёш ҳамда шамол электр станциялари фойдаланишга топширилиши кутилмоқда.

2025 йилда Бухоро вилоятининг Пешку, Ғиждувон ва Олот туманларида умумий қуввати 1,25 ГВтга тенг бўлган 3 та қуёш ва шамол ҳамда 2030 йилгача Қорақалпоғистон Республикасида умумий қуввати 10,3 ГВтга тенг бўлган 10 та шамол электр станцияси ишга туширилади.

Тизимли ишлар натижасида 2026 йилга бориб, Ўзбекистонда умумий қуввати 9947 мегаватт, 2030 йилга бориб эса 20000 мегаваттдан ортиқ бўлган қуёш ва шамол электр станциялари фаолият юритиши кутилмоқда.

Мазкур “яшил” лойиҳалар ишга туширилгач, 2030 йилга бориб, йилига 50 млрд кВт·соат электр энергияси ишлаб чиқариш имконияти яратилади. Бунинг натижасида ҳар йили қарийб 15 млрд куб метр табиий газ тежалади. Бундан ташқари, атмосферага 21 млн тонна зарарли газ чиқарилишининг олди олинади. Ва Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган электр энергиясининг 40 фоизи қайта тикланувчи энергия манбалари ҳиссасига тўғри келади.