Elektron hukumat davlat organlarining jismoniy hamda yuridik shaxslarga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositasida davlat xizmatlari ko‘rsatishga oid faoliyatini, shuningdek idoralar o‘rtasida elektron hamkorlik qilishni ta’minlashga yo‘anltirilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar va texnik vositalar tizimi hisoblanadi.

Elektron hukumatni turlicha ta’riflash mumkin. Keng ma’noda, elektron hukumatning vazifalari va xizmatlar ko‘rsatishi hamda faoliyatini rivojlantirish uchun AKTni qo‘llash ko‘rinishida belgilanishi mumkin.

Shuningdek, elektron hukumatni ― davlat oganlari ko‘rsatayotgan hizmatlarning, ochiqligi, shaffofligi, shuningdek, samaradorligi va sifatini oshirish maqsadida raqamli texnologiyalardan foydalanish usuli deb tushunish ham o‘rinlidir. Bundan tashqari, elektron hukumatni AKTni qo‘llagan holda davlat organlarining yanada samarali faoliyat ko‘rsatishi hamda fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlariga sifatli xizmatlar ko‘rsatish tizimi deb ta’riflash mumkin.

E-xizmatlarning yana bir muhim jihati shundaki, ular davlat organlari faoliyatining ochiqligi va shaffofligini ta’minlash barobarida nafaqat shu tashkilotning, balki butun mamlakatning umumiy imijini mustahkamlashga xizmat qiladi.

 

Bir so‘z bilan aytganda, elektron hukumat atamalarini quyidagi to‘rtta asosiy qismlar orqali umumlashtirsa bo‘ladi.

Elektron hukumat quyidagicha tavsiflanadi:

• AKT dan foydalanish (kompyutertarmoqlari, internet, faks va telefon);
• Hukumat faoliyatini qo‘llab-quvvatlash (axborot bilan ta’minlash, xizmatlar, mahsulotlar, ma’muriy boshqaruv);
• Fuqarolar bilan hukumat munosabatlarini rivojlantirish (yangi aloqa kanallarini yaratish, siyosiy yoki ma’muriy jarayonlarga fuqarolarni targ‘ibot va tashviqotlar orqali jalb qilish);
• Belgilangan strategiyalarga mos ravishda ishtirokchilarning tegishli jarayonlarda qatnashish faolligini belgilash.

 

Elektron hukumatning asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:

• davlat organlari faoliyatining samaradorligini, tezkorligini va shaffofligini ta’minlash, ularning mas’uliyatini va ijro intizomini kuchaytirish, aholi va tadbirkorlik subyektlari bilan axborot almashishni ta’minlashning qo‘shimcha mexanizmlarini yaratish;
• ariza beruvchilar uchun mamlakatning butun hududida davlat organlari bilan o‘zaro munosabatlarni elektron hukumat doirasida amalga oshirish bo‘yicha imkoniyatlar yaratish;
• o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifalar doirasida davlat organlarining ma’lumotlar bazalarini, Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalini va Elektron davlat xizmatlarining yagona reyestrini shakllantirish;
• aholi va tadbirkorlik subyektlari bilan o‘zaro munosabatlarni amalga oshirishda  elektron hujjat aylanishi, davlat organlarining o‘zaro hamkorligi va ularning ma’lumotlar bazalari o‘rtasida axborot almashinuvi mexanizmlarini shakllantirish hisobiga davlat boshqaruvi tizimida «Yagona oyna» tamoyilini joriy etish;
• tadbirkorlik subyektlarini elektron hujjat aylanishidan foydalanishga, shu jumladan statistika hisobotini taqdimetish, bojxona rasmiylashtiruvi, litsenziyalar, ruxsatnomalar, sertifikatlar berishda, shuningdek davlat organlaridan axborot olish jarayonlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o‘tkazish;
• tadbirkorlik sub’ektlarining elektron tijorat, Internet jahon axborot tarmog‘i orqali mahsulotni sotish va xaridlarni amalga oshirish tizimlaridan foydalanishini, shuningdek kommunal xizmatlarni hisobga olishning, nazorat qilishning va ular uchun haq  to‘lashning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni kengaytirish;
• naqd bo‘lmagan elektron to‘lovlar, davlat xaridlarini amalga oshirish:
• masofadan foydalanish tizimlarini va bank-moliya sohasidagi faoliyatning boshqa elektron shakllarini rivojlantirish.

Elektron hukumatning asosiy tamoyillari:

• davlat organlari faoliyatining ochiqligi va shaffofligi;
• elektron davlat xizmatlaridan murojaat etuvchilarning teng ravishda foydalanishi;
• «Yagona oyna» tamoyili bo‘yicha elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish;
• davlat organlarining hujjatlarini birxillashtirish;
• elektron hukumatning yagona identifikatorlaridan foydalanish;
• elektron davlat xizmatlari ko‘rsatish tartibini izchil tarzda takomillashtirib borish;
• axborot xavfsizligini ta’minlash.

Elektron hukumat imkoniyatlarini amalga oshirish maqsadida ko‘pgina davlatlar elektron hukumatni rivojlantirishni o‘zlarining siyosiy rejalariga kiritmoqdalar. Jahon tajribasidan ma’lumki, dastlabki e’tibor AKTdan foydalanish orqali davlat ishlari samaradorligini oshirishga qaratilgan edi. Shu bilan birga, elektron hukumat xizmatlariga davlat tomonidan cheklangan investitsiyalar ta’siri natijasida, 2000 yilning o‘rtalarida fuqarolarga yo‘naltirilgan yondashuvlar o‘zgara boshladi.

Ushbu harakatlar natijasida hukumat xizmatlarini yetkazib berish jarayonida fuqarolarning davlat xizmatlariga turli ehtiyojlarining mosligini ta’minlash birinchi o‘ringa qo‘yilganligi orqali sezilarli o‘zgarishlarga erishildi.

Bugungi kunda elektron hukumat nafaqat davlat sektori vazifalarini va jarayonlarini rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlash uchun bir muhim vosita, balki hukumatni o‘zgartirishga va xizmat ishlab chiqish va yetkazib berish uchun yangi yondashuvlarni yaratishda asosiy omil hisoblanmoqda.

Umuman olganda, onlayn xizmatlarning ko‘payishi, ushbu xizmatlardan yanada kengroq foydalanish, o‘z navbatida elektron hukumat tizimining ta’siri katta ekanligidan dalolat beradi.

Shunday qilib, elektron hukumat, hukumat shaffofligi va ichki samaradorlikka bevosita ta’sir etib, barqaror ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun elektron fuqarolar va elektron biznes ishtirokchilarining muhim ommasi shakllanishini talab qiladi.

Elektron hukumat xizmatlari foydalanuvchilarining muhim ommasining ko‘payishi, ana’naviy xizmat ko‘rsatish usulidan voz kechib, elektron hukumat xizmati ko‘rsatish usuliga o‘tib ketishlari talab etiladi.

Elektron hukumat tizimini joriy etish, uni ishlatishda aholining aksariyat talab-ehtiyojlarini qondira olsa, ular tomonidan qo‘llab-quvvatlanish imkoniyatlari bo‘lsagina ushbu yangi tizim muvaffaqiyatga erisha oladi.

Aholining ushbu tizim haqidagi bilimi yetarli bo‘lgandagina ularning ma’lum bir ehtiyojlari qondirilishi mumkin. Bu jarayonda davlat xizmatlari tezda va sifatli ko‘rsatila boshlanadi. Fuqaro va tadbirkorlarning e-hukumat xizmatlaridan foydalanishga bo‘lgan qiziqishlari yoki motivatsiyalarini oshirish uchun aktual, oson olish mumkin bo‘lgan raqamli kontent xizmatlarini taqdim etish lozim.

Bulardan tashqari aholining elektron davlat xizmatlariga bo‘lgan ishonchini oshirish muhimdir. Ana shu maqsadda tegishli ma’lumotlarni ximoyalash va ularning konfidensialligini ta’minlashni nazarda tutish kerak.

 

Xususan, elektron hukumat xizmatlaridan foydalanish talablari va qo‘llab-quvvatlash darajasini oshirishda quyidagi ishlar amalga oshirilishi lozim:

• Ko‘p kanalli yagona oyna umumiy xizmatlarini yetkazib berish infratuzilmasini, avtonom ravishda jamoaga xizmat ko‘rsatish markazi va joylari, jumladan telemarkazlar, murojaatlarni qayta ishlash markazlari, veb va mobil portallarni ishlab chiqish;
• AKT ishtirok etgan operatsiyalarni va raqamli muhitdagi barcha o‘zaro munosabatlarga aholi tomonidan ishonch bildirishga yo‘naltirilgan choralarni amalga oshirish;
• Belgilangan talablarni qoniqtiradigan, qulay kontent va xizmatlar, shu jumladan tegishli dasturlarni ishlab chiqaruvchilarni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish;
• Elektron xizmatlarning mavjudi mkoniyatlarini yanada kengaytirish va takomillashtirishga qaratilgan dasturlarni amalga oshirish.

 

Elektron hukumatga oid me'yoriy-huquqiy hujjatlar