Oʻzbekiston Respublikasi Energetika vazirligi

Assalomu alaykum.

Bugungi brifingimizda mamlakatimizda quyosh, shamol va issiqlik elektr stansiyalarini joriy etish bo‘yicha amalga oshirilayotgan yirik loyihalar xususida batafsil ma’lumot beramiz.

Aytish joizki, so‘nggi 5 yilda O‘zbekistonda elektr energiyasiga ortib borayotgan talabni qoplash, aholi, ijtimoiy soha va iqtisodiyot tarmoqlarini elektr energiyasi bilan barqaror ta’minlash maqsadida davlat – xususiy sheriklik tamoyillari asosida yangi issiqlik elektr stansiyalarini qurish bo‘yicha xorijiy kompaniyalar bilan jami 12 ta bitim imzolandi.

Ushbu bitimlarga asosan, 2027-yil yakuniga qadar O‘zbekistonda umumiy quvvati 7 057 MVtga teng bo‘lgan 12 ta zamonaviy issiqlik elektr stansiyalari ishga tushiriladi.

Ta’kidlash lozimki, mazkur investitsiya loyihalari xalqaro tajribaga ega Germaniya, Fransiya, Niderlandiya, Yaponiya, Qatar va Turkiya davlatlarining kompaniyalari tomonidan umumiy qiymati 4 mlrd 860 million AQSh dollariga teng bo‘lgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya mablag‘lari hisobiga amalga oshirilmoqda.

Olib borilgan ishlar natijasida 2022-yilda Buxoro, Toshkent, Xorazm va Sirdaryo viloyatlarida umumiy quvvati 1 374 MVt bo‘lgan 6 ta, 2023 – 2024 yillarda Sirdaryo viloyatining Shirin shahri va Boyovut tumani hududlarida quvvati 1 500 MVt bo‘lgan bitta issiqlik elektr stansiyasi, jami 2 874 MVt yangi quvvatlar ishga tushirildi.

Xorijiy kompaniyalar bilan imzolangan bitimlarga asosan, 2027-yilga qadar yurtimizda umumiy quvvati 4 183 MVt bo‘lgan yana 5 ta yangi issiqlik elektr stansiyasi ishga tushirilishi rejalashtirilgan. Xususan:

- 2024-yilda Qashqadaryo viloyatining Nishon tumanida quvvati 400 MVt; Bugungi kunga kelib, mazkur loyiha doirasida 315 MVt quvvat tarmoqqa uzatilmoqda.

- Toshkent shahridagi 4-issiqlik markazida quvvati 100 MVt;

- 2025 – 2026-yillar mobaynida Sirdaryo viloyatining Boyovut tumanida quvvati 1 573 MVt;

- 2027-yilda Surxondaryo viloyatining Angor tumanida quvvati 1 560 MVt va Jizzax viloyatining Sharof Rashidov tumanida quvvati 550 MVt bo‘lgan yangi issiqlik elektr stansiyalari ishga tushiriladi.

Bundan tashqari, “Issiqlik elektr stansiyalari” AJ tomonidan 2024-yilda Toshkent issiqlik elektr markazida quvvati 64 MVt bo‘lgan 2 ta gaz turbina qurilmalari ishga tushirilgan bo‘lib joriy yil yakuniga qadar Toshkent shahrining Olmazor va Sergeli tumanlarida umumiy quvvati 3,5 MVt va 17,4 Gkal bo‘lgan kogeneratsiya qozonxonalari ishga tushirilishi rejalashtirilgan.

Shu bilan bir qatorda, 2025 – 2027-yillar mobaynida “Issiqlik elektr stansiyalari” AJ tomonidan qiymati 2 mlrd 214 million AQSh dollari, umumiy quvvati esa 2 087 MVt bo‘lgan 4 ta yirik investitsiya loyihalari ishga tushiriladi.

Bu loyihalar foydalanishga topshirilgach, qo‘shimcha 49,7 mlrd kVt·soat elektr energiyasi ishlab chiqarilib, yiliga qariyb 5 mlrd kub metr tabiiy gaz tejaladi.

Alohida qayd etish lozimki, oxirgi 7 yilda O‘zbekistonda “yashil” iqtisodiyot, xususan, “yashil” energetikani rivojlantirishga ustuvor ahamiyat qaratilmoqda. Xususan, qayta tiklanuvchi energiya manbalari asosida elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmini oshirish bo‘yicha dadil qadam tashlandi.

O‘tgan yillar mobaynida umumiy quvvati 20 000 MVtdan ortiq bo‘lgan quyosh va shamol elektr stansiyalarini qurish bo‘yicha xalqaro kompaniyalar bilan hamkorlikda 38 ta bitim imzolandi. Bunda quyosh fotoelektr stansiyalari quvvati – 9 395 MVtni, shamol elektr stansiyalar quvvati esa 11 452 MVtni tashkil qiladi. Ushbu loyihalarning ro‘yobga chiqarilishini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 29 ta qarori qabul qilingan.

Mazkur investitsiya loyihalari Saudiya Arabistonining “ACWA Power”, Birlashgan Arab Amirliklarining “Masdar”, “Tepelen Group AG” va “Solar Power Shine”, Fransiyaning “Total Energies”, “Voltalia”, Xitoyning “China Energy Overseas Investment”, “China Datang Overseas Investment” hamda “Universal Energy” kabi kompaniyalari tomonidan amalga oshirilmoqda.

Ushbu loyihalarning umumiy qiymati qariyb 24 mlrd 374 mln AQSh dollarini tashkil etib, ularning barchasi xorijiy kompaniyalar tomonidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hisobiga bajariladi.

Olib borilayotgan sa’y-harakatlar natijasida bugungi kunda 7 ta viloyatda umumiy quvvati 2,8 GVt bo‘lgan 9 ta quyosh va bitta shamol elektr stansiyasi “yashil” energiya ishlab chiqarmoqda.

Ushbu ishga tushirilgan “yashil” elektr stansiyalar joriy yilda 4,5 mlrd kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqardi.

Xususan, 2024-yil 6-dekabr kuni soat 8:00 holatiga ko‘ra, O‘zbekistondagi quyosh va shamol elektr stansiyalari tomonidan 2024 yil boshidan beri ishlab chiqarilgan elektr energiyasi miqdori 4 mlrd 501,3 mln kVt⋅soatni tashkil qildi.

Aytish joizki, joriy yilning shu davrigacha quyosh elektr stansiyalari tomonidan 3 mlrd 875,2 mln kVt⋅soat, shamol elektr stansiyasi tomonidan esa 626,1 mln kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqarildi.

Buning natijasida:

➖ 1 mlrd 364 mln kub metr tabiiy gaz tejalishiga erishildi;

➖ atmosferaga 1 mln 890,5 ming tonna zararli gazlar chiqishining oldi olindi.

Mazkur hajmdagi elektr energiyasi 2 mln 46 mingta xonadonning 11 oylik yoki 1 mln 875,5 mingta xonadonning bir yillik ijtimoiy normasini tashkil qiladi.

Joriy yilda umumiy quvvati 2600 megavatt bo‘lgan 10 ta, jumladan, Navoiy viloyatining Tomdi, Toshkent viloyatining Yuqori Chirchiq tumanlarida, qolaversa, Qashqadaryo va Buxoro viloyatlarida quyosh hamda shamol elektr stansiyalari foydalanishga topshirilishi kutilmoqda.

2025-yilda Buxoro viloyatining Peshku, G‘ijduvon va Olot tumanlarida umumiy quvvati 1,25 GVtga teng bo‘lgan 3 ta quyosh va shamol hamda 2030-yilgacha Qoraqalpog‘iston Respublikasida umumiy quvvati 10,3 GVtga teng bo‘lgan 10 ta shamol elektr stansiyasi ishga tushiriladi.

Tizimli ishlar natijasida 2026-yilga borib, O‘zbekistonda umumiy quvvati 9947 megavatt, 2030 yilga borib esa 20000 megavattdan ortiq bo‘lgan quyosh va shamol elektr stansiyalari faoliyat yuritishi kutilmoqda.

Mazkur “yashil” loyihalar ishga tushirilgach, 2030-yilga borib, yiliga 50 mlrd kVt·soat elektr energiyasi ishlab chiqarish imkoniyati yaratiladi. Buning natijasida har yili qariyb 15 mlrd kub metr tabiiy gaz tejaladi. Bundan tashqari, atmosferaga 21 mln tonna zararli gaz chiqarilishining oldi olinadi. Va O‘zbekistonda ishlab chiqariladigan elektr energiyasining 40 foizi qayta tiklanuvchi energiya manbalari hissasiga to‘g‘ri keladi.