O‘zbekiston Respublikasi Qishloq хo‘jаligi vаzirligi

Bug‘doy, javdar, so‘li, arpa, makkajo‘xori, tariq, oq jo‘xori, grechka, kungaboqar va tarvuz kabi ekinlarda azot va fosfor kam jinslarda yaxshi rivojlana olmaydi. Dukkakli ekinlar, ayniqsa, no‘xat, azot va fosfor kam jinslarda yaxshi rivojlanadi. Ularning hosildorligi zonal tuproqlarga qaraganda past bo‘lsa-da, ular rekultivatsiya maydonlarida nisbatan yuqori samaradorlikni ta’minlaydi.

Shu bilan birga, rekultivatsiya maydonlarda ko‘p yillik o‘simliklar (beda, esparset, donnik) o‘g‘itlar qo‘llanganda qadimdan haydaladigan yerga qaraganda ancha yuqori bo‘lgan hosil beradi.

Ko‘p yillik dukkakli o‘simliklar tuproqning fizik xususiyatlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, ayniqsa ularning strukturasini yaxshilaydi. Ko‘p yillik o‘tlarning ildiz tizimi tuproqni yumshatadi va boshqa o‘simliklar uchun qiyin bo‘lgan chuqur qatlamlardagi ozuqa moddalarini o‘zlashtiradi, tuproqni organik moddalar bilan boyitadi, foydali mikroorganizmlarning hayotiy faoliyatini yaxshilaydi, haydov qatlamini mustahkamlaydi va uni suv va shamol eroziyasidan himoya qiladi. Quriganidan so‘ng, ko‘p yillik dukkakli o‘tlarning ildiz tizimi tuproqda ko‘p miqdorda yangi biologik faol moddalarni qoldiradi.

Yuqorida aytilganlardan kelib chiqib, dukkakli ekinlarni o‘zlashtirish davrining ajralmas meliorant-ekinlari, deb hisoblash mumkin.