Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Хўш, мия саратони қандай касаллик? У қайси белгилар билан намоён бўлади?

Ушбу саволларга Республика ихтисослаштирилган нейрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази бош шифокори Улуғбек Асадуллаев жавоб берди.

  — Мия саратони – мия ҳужайралари ёки унинг атрофидаги менингеал, без ва суяк тўқималарининг патологик ўзгариши ҳисобланади, — дейди мутахассис. — Яъни трансформация натижасида ғайритабиий ҳужайралар назоратсиз бўлиниш жараёнини бошлайди.

Бу эса соғлом тўқималарни сиқиб чиқарувчи ва интракраниал босимни оширадиган шиш пайдо бўлишига олиб келади. Қолаверса, бош суягидаги чекланган бўшлиқ шароитидаги хавфсиз ўсимталар ҳам ўз вақтида даволанмаса, ногиронлик, ҳатто, ўлимга сабаб бўлиши мумкин.

Мия саратони – бевосита интракраниал тўқималарда ўсиши ёки бошқа органда жойлашган ўсимта томонидан тарқалган метастазлар натижасида ривожланади.

Шунингдек, улар шаклланиш жойига кўра глиомалар, мия мембраналари тўқималарида ривожланадиган менингиомалар, бош суяги нерв толалари ҳужайраларида келиб чиқадиган невромалар, гипофиз аденомалари, бошқа органлардан метастазлар ва ҳомиладорлик даврида ривожланадиган дизэмбриогенетик неоплазма каби бир қанча турларга бўлинади.

Мия саратонининг аниқ сабаблари ҳали ҳам номаълум, аммо ўсмаларнинг ривожланиш эҳтимолини сезиларли даражада оширадиган баъзи хавф омиллари мавжуд. Жумладан, наслий мойиллик, радиация, канцерогенлар, гормонал бузилиш, вирусли инфекциялар ва ҳоказо. Улар орасида ягона исботланган сабаби радиациядир. Ушбу қўзғатувчилар ҳужайралардаги генлар шикастланишини келтириб чиқаради ва уларнинг мутациясига олиб келади.

Бундан ташқари, ҳужайраларнинг ёмон сифатлига айланишига шакар ўрнини босувчи модда (аспартам), пластмасса ишлаб чиқаришда фойдаланилаётган кучсиз ширин ҳидли рангсиз газ (хлорли винил), айниқса, ҳозирги кунда озиқ-овқатларда кўп ишлатилаётган сифатсиз пальма ёғлари ҳам сабаб бўлиши мумкин. Шунингдек, айрим ўсма турлари генетик аномалиялар билан ҳам боғлиқ.

Қизиғи шундаки, бош мия – олий нерв системаси бўлиб, бутун организмни бошқаради. Мия саратони пайдо бўлганда, дастлабки босқичларда аломатлар маҳаллий бўлиб, ўсимтанинг жойлашишига қараб касаллик ўзини намоён қилади.

Хусусан, хасталикнинг энг кенг тарқалган белгиси бош оғриғидир. У касалликнинг эрта босқичларида дастлабки сигнал сифатида хизмат қилади. Оғриқ эрталаб, уйғонгандан сўнг, бошни эгиш вақтида ёки кескин ҳаракатлар қилиш туфайли ҳосил бўлади ва кучаяди. Оқибатда кундан кунга беморлар оғриқ кучайишига сабаб бўлувчи ҳаракатларни чеклайди. Вақт ўтиши билан у доимий тус олиб, ушбу аломатга кўнгил айниши ва қайт қилиш ҳолатлари қўшилади.

Қолаверса, ўсма билан зарарланган бош мия қисмига мос равишда юз нервлари, тана ва оёқ-қўлларда сезгирликнинг йўқолиши, бош мия ички босимининг ортиши, кўз қорачиқларининг кенгайиши, ғилайлик, хотиранинг пасайиши, эшитишнинг шикастланиши, руҳият ва мувозанат бузилиши, ёзиш, гапириш ва тушуниш қобилиятларининг қисман ёки тўлиқ йўқолиши, сурункали чарчоқ ҳамда кескин озиш каби белгилар кузатилади.

Мия ўсмаларининг дастлабки аломатлари бу соҳаларнинг бирида ёки бир нечтасида кичик ўзгаришлар сифатида намоён бўлади, аммо вақт ўтиши билан ҳолат ёмонлашаверади.

Ушбу касалликни самарали бартараф этиш ўсманинг босқичи, тури, жойлашган ўрни ва беморнинг ёшига боғлиқ.

Даволаш жараёнларининг муваффақияти эса икки омил — ўз вақтида ва тўғри ташхис қўйиш билан белгиланади. Шу сабабли юқоридаги ўзгаришлар кузатилганда, дарҳол шифокорга мурожаат қилиш лозим.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги
Матбуот хизмати.