Хусусийлаштириш борасидаги устувор вазифалар муҳокама қилинди

Тадбиркорликни ривожлантириш, ер ва иншоотлардан самарали фойдаланиш мақсадида хусусийлаштириш бўйича кенг кўламли ишлар қилинмоқда. 2021-2024 йилларда 47 триллион сўмлик давлат активлари сотилган. Бу – олдинги ўн йилликдаги кўрсаткичдан 30 карра кўп.

Булар ҳисобига давлат иштирокидаги корхоналар сони 2 карра қисқарди, иқтисодиётда давлат улуши 13 фоизга камайди. Хусусийлашган мулк самарадорлиги ҳам бир неча баробар ошди.

Олдинлари, асосан, кичик корхона ва объектлар сотилган бўлса, эндиликда йирик давлат активлари ҳам сотувга чиқарилмоқда. Жумладан, Қўнғирот сода заводи, “Фотон”, “Темирйўлконтейнер” каби йирик корхоналар, “International” ва “Lotte” меҳмонхоналари хусусийлаштирилди.

Ўтган йили ноябрда илк бор “халқ IPO”си бўйича Товар-хомашё биржасининг 3 миллиондан ортиқ акцияси аҳолига сотилди, 11 минг одам акциядорга айланди.

Лекин ҳали тизимда камчиликлар, ҳудудлар ва тармоқларда фойдаланилмаётган имкониятлар кўп. Бўш турган жойларни иқтисодий активга айлантириш, аукционга қўйилган тайёр биноларни сотишда сусткашликлар бор.

Масалан, ҳудуднинг ихтисослашуви, коммуникация ўтказиш имконияти ўрганилмасдан аукционга чиқарилган 1,5 минг гектар ер 1 йилдан ортиқ сотилмаган. 4 мингта ер участкасини аукционга чиқаришда келишиш жараёнлари кечиккан. Вазирлар ва ҳокимлар ўтган йили сотилиши керак бўлган 243 та мулкни Давлат активлари агентлигига ўтказиб бермаган.

Йирик давлат корхоналарида ҳам ишлар жадал эмас. “Автосаноат”, “Кимёсаноат”, “Металлургия комбинати”, “Ўзбекнефтгаз” каби 22 та корхона ҳалигача халқаро молиявий ҳисобот юритишга ўтмаган. “Ўзбекистон почтаси”, “Uzbekistan Airports”, “Ўзбекистон темир йўллари” ҳалигача кредит рейтинги олмаган.

Танқидий руҳда ўтган йиғилишда бу каби масалаларни ҳал этиб, ишларни жадаллаштириш зарурлиги кўрсатиб ўтилди. Хусусийлаштириш соҳасидаги 2025 йилги мақсадлар белгилаб олинди. Жумладан:

- 30 триллион сўмлик давлат мулкини сотиб, бюджетга камида 10 триллион сўм тушумни таъминлаш;

- 116 та корхонадаги давлат улушини ва 581 та кўчмас мулк объектини сотувга чиқариш;

- 6,1 минг гектар ерни аукционга қўйиб, сотиш ҳажмини 6 триллион сўмга етказиш;

- камида 300 та кон ва майдонни ташаббускорларга таклиф этиб, 500 миллиард сўм тушум тушириш.

Буларнинг натижасида иқтисодиётга қўшимча инвестициялар кириб келиб, тадбиркорликка имконият кенгаяди, минглаб иш ўринлари пайдо бўлади. 

Йиғилишда бу мақсадларга эришиш учун бир қатор енгилликлар берилиши эълон қилинди.

Энди тадбиркорлар камида беш йил ижарада фойдаланган давлат мулкини тўғридан-тўғри ўзи сотиб олиши мумкин бўлади. Бугунги кунда 632 та шундай объект бор. Ушбу мулкларни ижарачиларнинг ўзига сотиш орқали камида 2 триллион сўм тушум қилиш мумкин.

Пахтасаноатнинг сотилмай қолган 131 та активларининг бошланғич баҳоси 50 фоизгача пасайтирилиб, аукционга чиқарилади. Бунда, тадбиркорларга тўловларни уч йилгача бўлиб тўлаш имконияти берилади.

Ҳозирда республикадаги 537 та бозор ва савдо мажмуаларининг камида 51 фоиз улуши маҳаллий ҳокимликларга тегишли. Энди бу тартиб ҳам ўзгаради. Бозорларда маҳаллий ҳокимликнинг мажбурий иштирок этиши тўғрисидаги талаб бекор қилинади. Бу ҳам тадбиркорлар учун қўшимча имконият бўлади.

Ер майдонларини сотиш бўйича ҳам имкониятлар кенгайтирилади. Масалан, аукционда узоқ вақтдан буён сотилмай турган, майдони кичик бўлган ёнма-ён жойлашган ер участкалари бирлаштирилиб, қайта аукционга чиқарилади.

Давлат активларидан самарали фойдаланиб, маҳаллий бюджетга тушумни кўпайтириш бўйича яхши тажрибалар ҳам бор. Мисол учун, Тошкент шаҳрида муниципал тоифадаги жойлар хатлов қилиниб, электрон базаси яратилди. 102 та самарасиз бино ҳамда 97 гектар бўш ер аниқланиб, аукционга чиқариш бошланди. Ўтган йили бино-иншоотлар остидаги 118 гектар ер участкаларини хусусийлаштиришдан 60 миллиард сўм тушум бўлди. Бу – 2022 йилга нисбатан 5 карра кўп дегани.

Энди ушбу тажриба барча вилоят марказларида, кейинги йил туманларда жорий қилинади.

Соҳадаги яна бир муҳим масала – давлат иштирокидаги корхоналарни халқаро бозорга олиб чиқиш. Бугунгача ушбу тизим ўзини оқлаган ва самарасини берган. Халқаро ташкилотлар ҳам буни эътироф этаяпти.

Мутасаддиларга экспертларни жалб қилган ҳолда бу жараёнларни давом эттириш вазифаси қўйилди. Бу йил халқаро бозорларда яна 28 та, кейинги йил 10 та йирик корхона акциялари оммавий савдога чиқарилиши белгиланди.

Бош вазирга бу бўйича “йўл харитаси” тасдиқлаб, ижросини ҳар ойда муҳокама қилиб бориш топширилди.

Йиғилишда муҳокама қилинган маслалар юзасидан вазирлар, тармоқ раҳбарлари ва ҳокимлар ахборот берди.