Surxondaryo viloyati Termiz tumani hokimligi

Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini, fuqarolar huquq va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta’minlash hamda odil sudlovga erishish darajasini oshirish sud-huquq tizimini isloh qilish sohasida davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari hisoblanadi.

O‘tgan davr mobaynida sud tizimi faoliyati samaradorligini oshirish, sudyalarni tanlash va joy-joyiga qo‘yish tartibini takomillashtirish, har bir ish bo‘yicha qonuniy, asoslantirilgan va adolatli sud qarori chiqarilishini ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi.

Shu bilan birgalikda jamiyat va davlat hayotini keng ko‘lamli isloh qilish, amalga oshirilgan sud-huquq islohotlari doirasida sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish tizimini takomillashtirish sohasida ham salmoqli ishlar amalga oshirildi. Dunyoning ilg‘or demokratik davlatlarida sud hujjatlarini ijro etish sohasida shakllangan tajriba va amaliyot tahlili asosida majburiy ijro byurosining tuzilma va vazifalari majburiy ijro tizimi rivojlanishining zamonaviy talablari va jahon tendensiyalariga muvofiqlashtirildi.

Sud hujjatlarini ijro etishdan har qanday bo‘yin tovlashning oldini olishga, shuningdek, fuqarolarning minimal turmush darajasini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan pul mablag‘lari daxlsizligini kafolatlashga qaratilgan sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari tizimlashtirildi va yanada takomillashtirildi.

O‘zbekiston Respublikasi IPKning 15-moddasiga binoan qonuniy kuchga kirgan sud hujjatlari barcha davlat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, boshqa organlar, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun majburiydir hamda ushbu hujjatlar O‘zbekiston Respublikasining butun hududida ijro etilishi lozim.

Sud hujjatlarini bajarmaslik ushbu Kodeksda va boshqa qonunlarda belgilangan javobgarlikka sabab bo‘ladi.

Davlatimiz rahbari raisligida joriy yilning 16-iyun kuni amalga oshirilayotgan islohotlar natijadorligi, hududlarda ishlarning borishi va aholini qiynayotgan masalalar tahlili bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida 2025-yilning o‘tgan 5 oyida iqtisodiy-ijtimoiy ko‘rsatkichlar tahlili, ijro intizomi, jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlarining hal etilishidagi kamchiliklar bilan bir qatorda, sud hujjatlarining ijrosi ahvoliga ham to‘xtalib o‘tib, har 5 ta sud qaroridan bittasi ijro qilinmayotgani tanqid qilindi hamda ahvolni yaxshilash bo‘yicha zarur topshiriq va ko‘rsatmalar belgilab olindi.

Huddi shuningdek, 16.06.2025-yilda O‘zbekiston Respublikasi “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish tizimini takomillashtirishga qaratilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Qonunining qabul qilingani sud hujjatlarining ijrosini tashkil etish, uni ta’minlashdagi mavjud muammolarning huquqiy yechimi bo‘lib xizmat qilmoqda.

Qonun bilan O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksi, Fuqarolik-protsessual kodeksi, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi, Ma’muriy sud ishlarini yuritish to‘g‘risidagi kodeks, Soliq kodeksi hamda O‘zbekiston Respublikasi “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida”gi Qonuniga bir qator tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.

O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksining 336-moddasiga kiritilgan qo‘shimchalarga ko‘ra, ijro varaqalar undiruvchi jismoniy shaxslarga elektron hujjat tarzida, ularning O‘zbekiston Respublikasi Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalidagi shaxsiy kabineti orqali – mavjud bo‘lgan taqdirda, undiruvchi yuridik shaxslarga esa soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali yuborilishi belgilandi.

Agar O‘zbekiston Respublikasi Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida undiruvchi jismoniy shaxsning shaxsiy kabineti mavjud bo‘lmasa, ijro varaqasi qog‘oz shaklida berilishi nazarda tutildi.

Bundan tashqari, ushbu kodeks 337-moddasi birinchi qismining 4-bandiga kiritilgan qo‘shimchalarga binoan, ijro varaqasida undiruvchi va qarzdorning nomi (familiyasi, ismi, otasining ismi), ularning joylashgan yeri (pochta manzili) yoki yashash joyi, undiruvchi va qarzdor jismoniy shaxsning shaxsiy identifikatsiya raqami (O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo‘lmagan jismoniy shaxslarning shaxsini tasdiqlovchi boshqa hujjatlarning rekvizitlari), shuningdek undiruvchi va qarzdor yuridik shaxsning soliq to‘lovchi identifikatsiya raqami ko‘rsatilishi shartligi belgilandi.

Mazkur moddaning ikkinchi qismi yangi tahrirda keltirilib, unga ko‘ra, sud hujjatiga asosan beriladigan ijro varaqasi sudyaning elektron raqamli imzosidan foydalangan holda rasmiylashtiriladigan va QR-kod (matritsali shtrixli kod) bilan tasdiqlanadi. Bunda sud hujjati asosida beriladigan ijro varaqasi O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida ijro etilishi lozim bo‘lsa, u sudning muhri va sudyaning imzosi bilan tasdiqlangan holda qog‘oz shaklida berilishi (yuborilishi, taqdim etilishi) mumkin.

Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida”gi Qonuniga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarga binoan, ijro ishlari bo‘yicha yagona elektron bazani yuritish, shuningdek qarzdorning undiruvga qaratilishi mumkin bo‘lgan mol-mulki yoki daromadlari mavjud bo‘lmagan taqdirda va uning mol-mulkini yoki daromadlarini qidirish yuzasidan davlat ijrochisi qonunda yo‘l qo‘yiladigan doiarada ko‘rgan barcha choralar natijasiz bo‘lgan taqdirda, ijro ishini yuritish davomida qarzdorga nisbatan o‘rnatilgan cheklovlarni qarzlar to‘liq to‘langanidan keyin bekor qilish tartibi belgilandi.

Shuningdek, ijro hujjatini shakllantirish chog‘ida ijro hujjatiga undiruvchi jismoniy shaxsning shaxsiy identifikatsiya raqami yoki undiruvchi yuridik shaxsning soliq to‘lovchi identifikatsiya raqami majburiy kiritilishini, shuningdek sud hujjatlariga asosan berilgan ijro hujjatlari taraflarga elektron shaklda taqdim etilishi hamda yuborilishini nazarda tutuvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.

Shu bilan birga, ushbu Qonun “Majburiyatlar reestri” deb nomlangan yangi 3²-bob bilan to‘ldirilib, unda majburiyatlar reestrini yuritish, majburiyatlar reestridagi ijro hujjatlariga doir ma’lumotlarni saqlash va chiqarib tashlash tartibi hamda muddatlarini belgilovchi normalar belgilandi.

Mazkur Qonun fuqarolar, jamiyat va davlatning huquq hamda qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilishga, sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etishda inson omilini kamaytirishga, majburiy ijro etish tizimini yanada takomillashtirishga xizmat qiladi. 

Termiz tumanlararo iqtisodiy sudining sudyasi Botirjon Abdullayev