Хабарингиз бор, Президентимизнинг Ўзбекистон – 2030 стратегияси доирасида “Ёшлар ва бизнесни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида”ги ПФ–37-сон Фармони қабул қилинган эди.

Фармон билан Соғлиқни сақлаш вазирлиги бажариши лозим бўлган бир қатор мақсад ва вазифалар белгиланган бўлиб, вазирлик уларни тўлиқ ва сифатли амалга ошириш бўйича чораларни кўрди.

Ҳар бир инсонга ўз салоҳиятини рўёбга чиқариш учун муносиб шароитлар яратиш йўналиши доирасида 2024 йилда 10 миллион нафардан ортиқ 40 ёшдан ошган аҳоли скрининг текширувларидан ўтказилган бўлса, қарийб 6,5 миллион нафар қандли диабет касаллигига мойиллиги бўлган фуқаролар қонида қанд миқдори ўлчанди.

Скрининг натижаларига кўра, ҳаётида биринчи марта 273 минг нафардан ортиқ фуқаро қонида қанд миқдори (диабет олди), 276 минг нафардан ортиқ фуқарода қондаги холестерин миқдори, 550 минг нафардан ортиқ фуқарода юқори артериал босим юқорилиги аниқланди.

Шунингдек, 127 минг нафарга яқин фуқарода қандли диабет, 1 миллион нафардан зиёд фуқарода ортиқча вазн, 235 минг нафардан ортиқ фуқарода юрак қон-томир касалликлари, 339 минг нафардан зиёд фуқарода семизлик аниқланиб, улар билан биргаликда соғломлаштириш чоралари олиб борилди.

Мамлакатимизда чанг бўронларига қарши курашиш ва уларнинг салбий оқибатларини юмшатиш мақсадида “Қурилиш ишларини ташкил қилиш бўйича гигиена талаблари тўғрисида”ги 0022-22-сон санитария қоидалари, нормалари ва гигиена нормативлари ишлаб чиқилиб, мажбурий талаб сифатида амалиётга жорий этилди.

Бундан ташқари, мобил алоқа компаниялари орқали аҳолига юрак-қон томир ва нафас йўллари касалликларига чалинган ҳамда соғлиғи ҳавонинг ифлослигига сезувчанлиги юқори бўлган фуқароларни зарур профилактик чоралар тўғрисида доимий хабардор қилиш тизимли йўлга қўйилди. Жумладан, вазирликнинг https://ssv.ssv.uz/ расмий веб-сайти, оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорликда тасдиқланган медиа-режалар, шунингдек, оммабоп ижтимоий тармоқлар орқали тарғибот маълумотларини чоп этиш ва турли чора-тадбирларни ўтказиш тизимли йўлга қўйилди.

Аҳоли ўртасида сурункали касалликларни барвақт аниқлаш ва улар билан касалланиш ҳолатларини кескин камайтириш мақсадида 12 миллион нафардан зиёд 18 ёшдан 40 ёшгача аҳоли скрининг текширувидан ўтказилди. Текширувлар якуни бўйича 6,6 миллион нафардан ортиқ аҳоли 1-хавф гуруҳига, 3,7 миллион нафари 2-хавф гуруҳига, 1,5 миллион нафари 3-хавф гуруҳига, 209 минг нафари 4-хавф гуруҳига ажратилди, 1,4 миллион нафари эса диспансер назоратига олинди.

Диспансер назоратидаги 1,4 миллион нафардан ортиқ аҳолини амбулатор шароитда, жумладан, 178 минг нафарини туман марказий шифохонасида, 76 минг нафари вилоят муассасаларида, 3,4 минг нафарини эса республика муассасаларида соғломлаштириш чоралари кўрилди.

Ўпканинг сурункали обструктив касалликлари хавфини аниқлаш бўйича 1,3 миллион фуқарода рентгенологик скрининг кўриги ўтказилди.

Аҳоли орасида юқумли бўлмаган касалликларнинг олдини олиш, уларнинг хавф омиллари, эрта аниқлаш ва даволаш бўйича хабардорлигини ошириш мақсадида эса комплекс чора-тадбирлар режаси ишлаб чиқилиб, тасдиқланди.

Унда аҳоли учун юқори рейтинги баланд телеканаллар орқали кўрсатувлар ва бошқа ОАВларда мунозараларни ҳафтасига камида 1 марта мунтазам намойиш этиш ҳамда уларнинг натижаларини таҳлил қилиш, қисқа ижтимоий видеороликлар яратиш ва уларни юқори рейтингли кўрсатув, сериаллар намойиши вақтида эфирга узатиш, соғлом турмуш тарзи ҳақида алоҳида телекўрсатув тайёрлаш ва доимий эфирга узатиш, шунингдек, аҳолига соғлом турмуш тарзи бўйича мунтазам маълумот бериш учун (интерактив) электрон платформа (мобил илова) ишлаб чиқиш ҳамда вазирликнинг расмий веб-сайтида алоҳида саҳифа ишга тушириш белгиланди.

Йил давомида ОАВ ва ижтимоий тармоқларда қуйидаги тарғибот тадбирлари амалга оширилган: телевидениеда 331 та телекўрсатувлар ва интервьюлар ташкиллаштирилган; радиода 3573 та чиқишлар уюштирилган; газета ва журналларда 406 та мақола чоп этилган; ижтимоий тармоқларда 30 102 та маълумотлар жойлаштирилган.

Онкологик касалликлар келтириб чиқарувчи маҳаллий омилларни таҳлил қилиш юзасидан ҳам салмоқли ишлар амалга оширилди. Тошкент давлат аграр университети, Санитария-гигиена ва касб касалликлари илмий тадқиқот институти, Самарқанд давлат университетлари илмий лабараторияларида Онкологик касалликларни келтириб чиқарувчи маҳаллий омиллар бўйича илмий тадқиқот ишлари ўтказилган.

Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган пестицид ва гербицидларнинг, ичимлик суви ва онкологик касалликлар келиб чиқишига боғлиқлиги ўрганилган. Мазкур йўналишда ўтказилган илмий тадқиқот ишлари натижалари маҳаллий ва халқаро нашрларда чоп этилган. Таҳлиллар натижалари бўйича энг долзарб ҳисобланган илмий лойиҳа Давлат дастури доирасида молиялаштириладиган лойиҳалар реестрига киртилди.

Болаларда ирсий касалликлар бўйича селектив скрининг текширувларни яхшилаш мақсадида 3 – 18 ёшли 9,8 млн нафар болаларни онкогематологик касалликларни эрта аниқлаш бўйича оммавий ва селектив скринингдан ўтказиш юзасидан 2024 йил учун ҳудудларда тармоқ режалар ишлаб чиқилиб, тасдиқланган ва текширувлар олиб борилган.

Бундан ташқари, 2024 йилнинг 1 апрель кунидан бошлаб чақалоқларни неонатал скрининг текширувлари ўтказила бошлади. Натижада 465 минг нафарга яқин чақалоқларда туғма гипотиреоз, фенилкетонурия касалликларига неонатал скрининг текширувлари ўтказилди.

2024 йилда республикадаги 230 та туғруқ муассасаларида янги туғилган чақалоқларнинг эшитиш қобилиятини аниқлаш бўйича аудиоскринингдан 420 минг нафардан ортиқ чақалоқлар ўтказилган бўлиб, эшитиш патологияси аниқланган болаларни даволаш чоралари кўрилмоқда.

Туғиш ёшидаги ва ҳомиладор аёлларга ҳамда болаларга 7 турдаги витаминлар, йод ва фолий кислотасини бепул тарқатиш ишлари самарадорлиги оширилди.

Болаларнинг соғлом овқатланишини таъминлаш орқали рационал ўсиши ва ривожланиши, ақлан баркамол бўлиб шаклланишини таъминлаш мақсадида эса зарур микронутриент кукунлари ва дори воситалари болаларга етказилди.

Белгиланганидек, 125 нафар нафар болаларда кохлер имплантация операцияси ўтказилиб, болажонлари эшитиш қобилиятига эга бўлишди.

Республика бўйича вакциналар билан бошқарилувчи юқумли касалликларга қарши эмлаш тадбирлари эса миллий эмлаш календари асосида ташкил этилмоқда.

Мақсадли гуруҳдаги аёлларни бачадон бўйни саратони ва кўкрак бези саратони скрининг дастурлари билан қамров даражасини ошириш масаласи ҳам долзарбдир. Шу мақсадда скрининг регистр ва кансер регистрлар (https://cancer-registr.uz) ишлаб чиқилди.

Соғлиқни сақлаш вазирининг 2024 йил 27 мартдаги 97-сон буйруғи билан бачадон бўйни саратони скрининги ва кўкрак бези саратони скрининги клиник стандарти тасдиқланди.

35 – 55 ёшдаги аёллар ўртасида онкологик касалликларни эрта аниқлаш ва уларни оммавий скрининглар билан қамраб олиш мақсадида  2,7 миллион нафардан зиёд аёлларда скрининг текширувлари ўтказилди. Шунингдек, 45 – 65 ёшдаги аёллар ўртасида онкологик касалликларни эрта аниқлаш ва уларни оммавий скрининглар билан қамраб олиш мақсадида  2,5 миллион нафардан зиёд аёллар скрининг текширувлардан ўтказилди.

Скрининг натижаларига кўра, гумон билан онкологик диспансерларга текширувга юборилган аёлларда онкологик касалликлар аниқланган бўлса, улар соғломлаштирилмоқда.

Дастурда профилактик кўрик ва скрининг текширувлари натижасида аниқланган касалликлар бўйича соғломлаштириш чораларини кўриш, юқумли бўлмаган касалликларни эрта аниқлаш даражасини 55 фоизга етказиш вазифаси ҳам бор эди. Мазкур топшириқ ижросини таъминлаш мақсадида
10 миллион нафардан зиёд 40 ёшдан ошган аҳоли скрининг текширувидан ўтказилди.

Касаллик аниқланган фуқароларни индивидуал соғломлаштириш мақсадида 1,7 миллион нафардан зиёд фуқаро амбулатор шароитда, 211 минг нафардан ортиқ фуқаро туман марказий шифохонасида, 33 минг нафардан ортиғи эса фуқаро вилоят даражасидаги шифохоналарда, 3 мингга нафарга яқин фуқаро республика даражасидаги шифохоналарда даволанган.

Аҳоли орасида тўғри овқатланиш ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш орқали ортиқча вазнга эга ва семизлиги мавжуд аҳоли улушини камайтириб бориш, шунингдек, анемия ва ичак инфекциялари билан касалланиш даражасини камайтириш масалалари ҳам долзарблигини йўқотмади.

Шу мақсадда аҳолига ўз соғлиғи ва овқатланишини назорат қилиш ҳамда тўғри овқатланиш бўйича iPhone ва Android смартфонлари учун мобил илова яратилди. Ҳар бир хавф гуруҳи ва касаллик турлари учун парҳез овқатланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилди. Ёши, тана тузилиши, турмуш тарзи ва касалликларга мойиллигидан келиб чиқиб, катталар ва кексалар учун тўғри овқатланиш, соғломлаштириш машқлари ва гигиена қоидалари тўплами яратилди.

Шунингдек, дастурда халқаро аккредитациядан ўтган озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги бўйича таҳлиллар ўтказадиган лабораториялар сонини 20 тага етказиш вазифаси белгиланган бўлиб, Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати тизимининг жами 24 та лабораторияси халқаро аккредитациядан ўтказилди. Ушбу лаборатория мажмуалари томонидан ўтказилган хавфсизлик кўрсаткичлари бўйича таҳлил натижалари озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экспорти жараёнларида дунё мамлакатлари томонидан тан олинади.