Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги

1932 йилда Тошкент вилоятининг Ўртачирчиқ тумани Роватак қишлоғида таваллуд топган Қ. Эргашев ўрта мактабни тамомлагач, бир муддат пахта тайёрлаш пунктида ҳисобчи бўлиб ишлайди. Сўнгра собиқ иттифоқ Министрлар Совети қошидаги Давлат хавфсизлик қўмитасининг махсус мактаби ҳамда Тошкент халқ хўжалиги институтида таҳсил олади. Таълим муассасасини тугатгач, Чирчиқ шаҳар ИИБ ҳамда Тошкент вилояти ИИБ Давлат мулкини талон-торож қилишга қарши кураш бўлинмаларида катта тезкор вакил, Оҳангарон ва Ўртачирчиқ туманлари ИИБ бошлиғи лавозимида фаолият олиб боради. 1964—1971 йилларда эса Тошкент темир йўл станцияси транспорт милиция бўлими бошлиғи ўринбосари, орадан бироз вақт ўтиб, унинг бошлиғи лавозимида шижоат билан хизмат қилади.

Раҳбарият ишончини қозонган Қудрат Эргашев ИИВ Жамоат тартибини сақлаш бошқармаси ва Паспорт бошқармаси бошлиғи, Давлат мулкини талон-торож қилишга қарши кураш бўлими бошлиғининг ўринбосари сифатида фаолиятини давом эттиради.

1971-1979 йиллар мобайнида Қашқадарё ва Наманган вилоятлари ИИБ бошлиғи лавозимида масъулият билан хизмат қилиб, халқ осойишталигини муносиб таъминлайди.

1978 йилда «генерал майор» унвонига лойиқ топилган Қудрат Эргашев бир йил ўтиб, республика Ички ишлар вазири этиб тайинланади. Ўз халқи ва жонажон юртига виждонан хизмат қилган бу инсон 1980 йилда «генерал-лейтенант» унвонига ҳам сазовор бўлади.

Замондошларининг таъкидлашича, Қудрат Эргашев қўл остидагиларга ўта талабчан бўлиб, доимо «ҳар бир ходим нафақат бурчини билиши, балки уни астойдил бажариши шарт», дея таъкидлар экан.

Собиқ мустабид тузум давридаги аччиқ ҳақиқатлардан бири шуки, кадрларни раҳбарлик лавозимига кўтариб, сўнгра турли бўҳтон ва туҳматларни ёғдириб ишдан олиш, таъқиб қилиш одатий ҳолга айланган эди. Ўтган асрнинг 80 йилларида юз берган воқеалар ҳам бунинг яққол далилидир.

Гдлян ва Ивановларнинг тазйиқи туфайли аксар умри хазон бўлганлар орасида Қудрат Эргашевга ҳам туҳмат тошлари ёғдирилиб, сохта айблар қўйилади. Бу ҳам етмаганидек, 1983 йилнинг 30 июнида лавозимидан четлаштирилади. Ўзининг ноҳақ жабрланганини исботлаш, ҳақиқатни юзага чиқариш йўлида ҳарчанд ҳаракат қилмасин, барчаси бесамар бўлади.

Қ. Эргашевни руҳан синдириш мақсадида уни уй қамоғига ҳукм этишади. Ана шундай бир пайтда тергов гуруҳи собиқ вазирни нима қилиб бўлсада, жавобгар қилиш учун сохта ҳужжатлар тўплашга киришади. Шу сабабли ҳам Қудрат Эргашев турли ёлғон ва бўҳтонларга учрайди. Салкам тўрт йил давомида Ички ишлар вазири бўлиб хизмат қилган бу инсон навқирон 52 ёшида вафот этади.

Бу мудҳиш воқеани унинг укаси Муҳаммадамин Эргашев шундай эслайди: «Август ойининг ўрталари эди. Акам бизникига тўсатдан келиб, ота-онамни Тошкентдаги уйига меҳмонга олиб кетишини айтди. Кайфияти унчалик яхши эмасди. Унинг кутилмаган бу таклифидан барчамиз таажжубга тушдик. Аммо акамнинг раъйига қарши бормаган ота-онам у билан шаҳарга жўнаб кетди…

Эртаси куни эрталаб ишга кетаётган пайтим поччам машинада шошилганча келиб, «Тез бўлақол, Қудрат акамнинг мазаси бўлмай қолибди» деганча мени олиб кетди. Шунда кўзимнинг олди қоронғилашганча, кечаги ҳолатлар бир-бир хаёлимдан ўтди. Шу тарзда акамнинг хонадонига қандай етиб келганимни ҳам сезмай қолибман. Уйининг олди тумонат одам. Ичкарида бақир-чақир, йиғи овози. Ҳовлига киришим билан тўғри отамнинг олдига бордим. У эса, мени бағрига босганча, «акангдан ажралиб қолдик» деб ҳўнг-ҳўнг йиғларди…

Орадан бироз вақт ўтгач, отамни зўрға ўзига келтириб, бўлган воқеани сўрадим. Айтишича, акам ўша куни кечки пайт оила аъзолари ва ота-онам билан бирга овқатланиб, алламаҳалгача гаплашиб ўтиришган. Бу орада ҳар кунгидек, Гдлян ва Ивановлар гуруҳидан бир неча марта қўнғироқ бўлиб, унинг кайфиятини бузишган. Шунга қарамасдан, ширин суҳбатлардан бир-бирининг меҳрига тўйган жигарбандлар уйқуга кетишади. Акам эса ҳовлига чиқиб, тебранма стулга ўтирганча, қатағончилар зулмидан бутунлай қутулиш мақсадида сўнгги чорани қўллайди…»

Таскин бўладиган томони шуки, курсантликдан генерал-лейтенантгача, ИИБнинг оддий ходимидан вазиргача бўлган шарафли ва масъулиятли йўлни босиб ўтган Қ. Эргашев Латвия, Болгария, Мўғулистон, Чехословакия, Куба ва Афғонистон республикаларида амалга оширган улкан хизматлари туфайли мазкур давлатларнинг фахрий фуқаролигига қабул қилинган. Машаққатли ва фидокорона хизматлари учун юртимизнинг кўплаб мукофотлари билан такдирланганидан ташқари, юқоридаги мамлакатларнинг ҳам бир қатор орден ва медалларига лойиқ кўрилган.

— Устозим Қудрат Эргашевнинг барча шогирдлари қатори менга ҳам хизмати кўп сингган. Самимий, шижоаткор ва хокисор бу инсондан соҳага оид кўплаб билим ва тажрибаларни ўрганиб, ҳозиргача фойдаланиб келяпман, — дейди Тошкент вилояти ИИББ бошлиғи маслаҳатчиси, истеъфодаги генерал-майор Сайфулла Асатов. — Шу боис доимо устозимни ёдга олиб, унинг ҳаққига дуо қилиб тураман.

Оилада олти фарзанднинг иккинчиси бўлган Қудрат Эргашев Хадича ая билан турмуш қуриб, уч нафар фарзанд кўришган. Уларнинг барчаси олий маълумотли инсонлар сифатида камолга етиб, жамият ривожи йўлида муносиб хизмат қилганча, нафақага чиқишади. Катта ўғли Шуҳрат (раҳматли) ва қизи Ҳамида шифокор, кенжа ўғли Шавкат иқтисодчи бўлиб ишлаган.

— Отам, аввало, ўзларига жуда талабчан инсон эди, — дейди қизи Ҳамида Эргашева. — Бошлаган ишини охиригача етказмасдан қўймасди. Бунинг устига, айтган сўзида собит турар, биздан ҳам шуни талаб қиларди.

Шундай қилиб, туҳмат тошларининг қурбонига айланган хокисор ва камсуқум инсон Қудрат Эргашев хотираси истиқлол шарофати билан абадийлаштирилиб, ўзи туғилиб ўсган Роватак қўрғонидаги кўчалардан бирига унинг номи берилди. Ҳамқишлоқлари эса ана шундай генерали борлигидан доимо фахрланиб, қалби чексиз ғурур ва ифтихорга тўлиб келаётир.

Михли Сафаров, ўз мухбиримиз. «Постда»