Narkologiyalıq jınayatlarǵa qarsı gúresiw, kiberqáwipsizlik hám prokurorlıq qadaǵalaw tarawlarındaǵı jumıslardıń nátiyjeliligi jáne de arttırıladı

Keyingi jıllarda narkojınayatshılıq pútkil insaniyat ushın jańa globallıq qáwip-qáterge aylanıp atırǵanı atap ótildi. Tallawlarǵa bola, dúnyada 400 millionnan aslam adam bul illetke shatılǵan, onıń aqıbetinde jılına 300 mıńǵa shamalas adam qaytıs bolmaqta.

Tilekke qarsı, bul illet mámleketimizdi de shetlep ótip atırǵan joq. Jıldıń basınan berli 11 mıńnan aslam narkojınayat anıqlanıp, 2,5 tonnaǵa shamalas náshebentlik zatlar uslap qalındı. Bunday jınayatlardıń túrleri jıldan-jılǵa kóbeyip, qamtıp alıwı artıp atırǵanı narkojınayatshılıq hám náshebentlikke qarsı gúresiwdi kompleksli shólkemlestiriw keshiktirip bolmaytuǵın wazıypa ekenin kórsetpekte.

Májiliste tarawdaǵı házirgi unamsız tendenciyalar tallandı.

Sonıń ishinde, keyingi waqıtları paydalanıwı ańsat, jasırıw hám tarqatıw qolaylı dári túrindegi psixotrop hám sintetikalıq elementler dástúriy narkotiklerdiń ornın iyelemekte, olardıń tarqalıwı tiykarınan jaslar arasında júz bermekte, sintetikalıq narkotikler jasırın narkolaboratoriyalarda tayarlanıp, internet arqalı kontaktsız túrde ótkerilmekte, narkotiklerdiń tarqatıw deregi bolǵan shólkemlesken jınayatshılıq transshegaralıq ózgeshelikke iye.

– Sonlıqtan, milliy nızamshılıǵımızǵa mine usınday qáwip-qáterlerdiń aldın alıw, olarǵa qarsı ayawsız gúresiw, bunday illetti tamırı menen joq etiwge qaratılǵan normalardı kirgiziw waqtı keldi, – dedi mámleketimiz basshısı.

Juwapkerler narkotiklerdiń nızamsız aylanısına shek qoyıw boyınsha reje hám usınısların tanıstırdı. Sonıń ishinde, xalıqtıń salamatlıǵın hám millet genofondın usı qáwipten nátiyjeli qorǵaw boyınsha kompleksli ilajlar hám mexanizmler usınıs sıpatında kirgizildi.

Onda oqıwshı hám studentler arasında narkotiklerdiń tarqalıwına pútkilley shek qoyıw, jaslarda bul illetke mawasasız múnásibetti qáliplestiriwge qaratılǵan tásirsheń ámeliy háreketlerdi ámelge asırıwdı barlıq juwapker uyımlar hám shólkemlerdiń tiykarǵı wazıypalarınan biri sıpatında belgilew zárúrligi ayrıqsha atap ótildi.

Birinshi gezekte, jaslar arasında narkotiklerdiń nızamsız aylanısına jınayıy-huqıqıy mexanizmler arqalı qatań shek qoyıw hám jaslarǵa qarsı islenetuǵın narkojınayatlar ushın juwapkershilikti awırlastırıw, narkotiklerdi internet arqalı tarqatıw, shólkemlesken toparlar hám narkolaboratoriyalar, olarǵa basshılıq etip atırǵan lawazımlı shaxslardı anıqlaw hám shek qoyıwǵa qaratılǵan keń kólemli operativ-izlew jáne tergew jumısın jolǵa qoyıw kerek ekenligi kórsetip ótildi.

Sonday-aq, jas óspirimler hám jaslar arasında náshebentliktiń diagnostikası, emlew hám medicinalıq-sociallıq reabilitaciyalaw sisteması túp-tiykarınan jetilistiriledi.

Prezentaciyada 100 den aslam operativ-profilaktikalıq, shólkemlestiriwshilik-tárbiyalıq, úgit-násiyatlaw ilajların názerde tutatuǵın Náshebentlik hám narkojınayatshılıqlardıń erte aldın alıw hám olarǵa qarsı gúresiw boyınsha 2025-2026-jıllarǵa mólsherlengen kompleksli ámeliy háreketler milliy baǵdarlamasınıń joybarı mámleket basshısı tárepinen maqullandı jáne bul baǵdarda úzliksiz islesiw sistemasın engiziw boyınsha tiyisli tapsırmalar berildi.

Májiliste kiberjınayatshılıqqa qarsı gúresiw máseleleri de dodalandı.

Búgingi kúnde mámleketimizde 31 millionnan aslam xalıq internetten paydalanbaqta. Sonıń menen birge, sońǵı bes jılda elimizde kiberjınayatlardıń sanı bolsa 68 esege kóbeygen. Usı jıldıń ózinde 46 mıńnan aslam kiberjınayat anıqlanǵan. Olar arqalı fizikalıq hám yuridikalıq táreplerge jetkerilgen materiallıq zıyan 1,2 trillion sumnan artqan.

Puqaralardıń jeke maǵlıwmatları, bank kartaları hám elektron qoltańbaları boyınsha ámelge asırılıp atırǵan aldawshılıqlar sanı keskin artıp barmaqta. Jınayatlardıń úlken bólegi internet arqalı ámelge asırılıp, eń kóp tarqalǵan usıllardan biri – bank kartaları arqalı islenip atırǵan kiber aldawshılıq bolıp esaplanadı.

Jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw boyınsha anıq mexanizm joq, ayırım isbilermenlik subektleri qarıydarlardıń maǵlıwmatların ashıq bazalarda saqlamaqta. Mámleketlik xızmetler tarawında da biometrikalıq identifikaciya hám elektron sanlı qoltańbalardan paydalanıwda kiberqáwipsizlik boyınsha jeterli kepillikler támiyinlenbegen.

Sonday-aq, bank sistemasında kiberhújimlerdiń aldın alıw, gúmanlı pul operaciyaların anıqlaw hám operativ ilaj kóriw mexanizmleri jeterli dárejede nátiyjeli islemey atırǵanı kórsetip ótildi.

Sonlıqtan, prezentaciyada tarawdıń huqıqıy, texnologiyalıq hám ilimiy-metodikalıq tiykarların túpkilikli jetilistiriw zárúr ekenligi atap ótildi. Juwapkerler bul baǵdarda islep shıǵılǵan sheshimlerdi bayan etti.

Shaxsqa baylanıslı maǵlıwmatlar menen islesiwde kiberqáwipsizlik talabın, bunday maǵlıwmatlardı shifrlap saqlaw tártibin engiziw, maǵlıwmattı qayta islewshi shaxslardıń reestrin júrgiziw, tarawdaǵı huqıqbuzarlıqlar ushın jaza ilajların kúsheytiw áhmiyetli ekenligi atap ótildi.

Bank tarawında onlayn-mikroqarız ajıratıwda aldawshılar tásirin shekleytuǵın zamanagóy qorǵaw sistemaların engiziw, aldawshılıq nátiyjesinde jábirleniwshiniń atına alınǵan mikroqarızdı onnan óndirmew, gúmanlı bank esap betlerin bloklawdı kúni-túni rejimde jolǵa qoyıw mexanizmleri usınıs etildi.

Kiberjınayatshılıqtıń jańa túrleri – smart qurılmalarǵa hújimler, kriptoaktivlerdi nızamsız iyelew sıyaqlı qáwiplerdiń aldın alıw boyınsha ilimiy izertlewlerdi jolǵa qoyıw zárúr ekenligi atap ótildi.

Mámleketimiz basshısı usınıslardı maqullap, Ishki isler ministrligi Kiberqáwipsizlik orayınıń potencialın arttırıw hám kiberjınayatlarǵa qarsı gúresiw nátiyjeliligin kúsheytiw, sonıń ishinde, olardı jedel ashıw boyınsha 7 túrdegi jańa ekspertizanı jolǵa qoyıw boyınsha anıq tapsırmalar berdi.

Taraw hám tarmaqlardı sanlastırıwdan tiykarǵı maqset – byurokratiya hám korrupciyanı azaytıw, ashıq-aydınlıqtı támiyinlew.
Máselen, mámleketlik satıp alıwlarda tańlaw hám tenderler sanlastırılǵanı sebepli usı jıldıń ózinde 7,5 trillion sum únemlendi. Búgin xalıq hám isbilermenlerge 1 mıńǵa shamalas mámleketlik xızmetler aralıqtan turıp kórsetilmekte.

Sonıń menen birge, jıl basınan berli mámleketlik uyımlar tárepinen 7 mıńnan aslam nızamǵa qayshı hújjetler qabıl etilgeni, sonday-aq, qadaǵalaw uyımlarınıń jumısında 12,5 mıń isbilermenniń huqıqı buzılǵanı kórsetip ótildi.

Usı múnásibet penen nızamlardıń orınlanıwı ústinen aralıq qadaǵalaw sistemasın jaratıw, mámleketlik uyımlarda qabıl etilip atırǵan qararlardıń nızamlılıǵın tekseriw processlerin tolıq sanlastırıw zárúr.

Prezentaciyada Bas prokuratura sistemasında sanlı prokurorlıq qadaǵalawdı engiziw, tekseriwler hám monitoring procesin avtomatlastırıw boyınsha usınıslar haqqında málimleme berildi. Bul arqalı nızam buzılıwların erte anıqlaw, juwapker shaxslardıń háreketlerin real waqıt rejiminde baqlaw jáne prokuror qadaǵalawın ashıq-aydın hám nátiyjeli shólkemlestiriw imkaniyatı jaratıladı.

Házirgi waqıtta tergewshilerdiń jumısın bahalaw boyınsha birden-bir sistemanıń joq ekenligi, esabatlardıń “qolda” júrgizilip atırǵanı, jınayat isleriniń elege shekem qaǵaz túrinde saqlanıp atırǵanı jumıs nátiyjeliligine unamsız tásir kórsetpekte. Esabat tayarlaw procesi bir háptege shekem waqıt aladı.

Jıl basınan berli tergew uyımları tárepinen 1300 qarardı qabıl etiwde processuallıq tártiplerge ámel etilmegeni, kemshilikler sebepli 637 jınayat isiniń materialları sudlar tárepinen tergewge qaytarılǵanı málim etildi.

Sol sebepli, jınayat haqqında xabar kelip túskennen baslap, sud qararınıń orınlanıwına shekemgi barlıq processlerdi sanlastırıw, tergew jumısına jasalma intellekt texnologiyaların engiziw wazıypası belgilendi. Bul sistema tergew procesin tezlestiredi, insan faktorın azaytadı hám juwapkershilikti arttıradı.

Sonday-aq, sanlı texnologiyalar arqalı júz berip atırǵan jınayatlardıń aldın alıw ushın jasalma intellekt, kiberhuqıq hám sanlı huqıq baǵdarlarında kadrlar tayarlawdı baslaw wazıypası qoyıldı. Bul arqalı tarawda zamanagóy tallaw usıllarınan paydalana alatuǵın, sanlı qáwip-qáterlerdi aldınnan anıqlaytuǵın hám olarǵa nátiyjeli juwap bere alatuǵın professionallar qatlamın qáliplestiriw zárúr ekenligi kórsetip ótildi.

Mámleketimiz basshısı dodalanǵan máseleler boyınsha juwapkerlerge tiyisli tapsırmalar berdi.