O‘zbekiston Respublikasi Madaniy meros agentligi

2025-yilning 25-mart kuni Milliy matbuot markazida O‘zbekiston Respublikasi Madaniy meros agentligi tomonidan “Xalqaro madaniy yodgorliklar va tarixiy maskanlarni asrash borasida amalga oshirilgan ishlar” mavzusida ommaviy axborot vositalari uchun matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi.

O‘tkazilgan tadbirda Madaniy meros agentligi direktorining birinchi o‘rinbosari T.Kuziyev, boshqarma boshliqlari va qator soha mutaxassislari hamda ommaviy axborot vositalari xodimlari ishtirok etdi.  Anjumanda direktor o‘rinbosari Agentlik tomonidan 2024-yilda amalga oshirilgan ishlar hamda madaniy meros obyektlarini himoya qilish borasida olib borilayotgan sa’y-harakatlar yuzasidan ma’lumot berdi.

 

Agentlik tomonidan o‘tkazilgan tadbirda so‘nggi yillarda madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish, asrash, targ‘ib qilish va ulardan foydalanish masalalari bo‘yicha keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilayotgani hamda bu borada o‘rnatilgan xalqaro hamkorlik aloqalari haqida so‘z bordi. 2024-yilga qadar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-son qarori bilan tasdiqlangan “Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxati”ga asosan respublikada madaniy meros obyektlari jami hisobda 8,210 tani tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunga kelib ularning soni 8,366 taga yetgan. Shundan, 4,796 tasi arxeologiya yodgorliklari, 2,268 tasi arxitektura va 772 tasi monumental san’at yodgorliklari, 530 tasi esa diqqatga sazovor maskanlar, qolgan 157 tasi mozaika va kompozitsiyalar hisoblanadi. 2024-yil davomida 127 ta moddiy madaniy meros obyektlari aniqlanib, ro‘yxatga qo‘yish uchun hozirgi kunda vazirlik va idoralar bilan kelishish uchun qaror loyihasi yuborilgan. 

 

O‘tgan yil davomida respublikadagi 123 ta madaniy meros obyektlarida restavratsiya va ta’mirlash-tiklash ishlarini amalga oshirish bo‘yicha tegishli shartnomalar tuzildi. Obyektlarning loyiha-smetasi ishlab chiqildi hamda ta’mirlash-tiklash ishlari amalga oshirildi. 2024-yil 20-mayda Vazirlar Mahkamasi tomonidan “O‘zbekiston Respublikasi Madaniy meros agentligining Ilmiy-ekspert kengashi faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 295-sonli qarori qabul qilindi. Unga ko‘ra, mazkur qarorga asosan Ilmiy-ekspert kengashining tarkibi yangilangan tarkibda tasdiqlandi.

 

2024-yil davomida Ilmiy-ekspert kengashining 24 ta yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Yil davomida Ilmiy-ekspert kengashi 1,192 ta jismoniy obyektlarni yuridik shaxslar tomonidan taqdim etilgan loyihalar ko‘rib chiqilgan. Ulardan 207 ta loyiha ma’qullangan, 504 tasi esa rad etilgan. 2025-yilning 3 oyi davomida Kengash tomonidan4 ta yig‘ilish bo‘lib o‘tdi, shundan 2 tasi sayyor shaklda o‘tkazildi. 313 ta loyiha ko‘rib chiqilgan obyektlar tegishli xulosalar berildi. Jumladan, 102 ta loyiha ma’qullanib, 133 tasi rad etildi.

 

Shuningdek, hozirda respublikada 127 ta davlat muzeylari va uning filiallari mavjud. Madaniy meros agentligi tizimida 114 ta muzey (37 ta asosiy muzey, 77 ta filial) faoliyat yuritib kelmoqda. Ulardan 7 tasi muzey-qo‘riqxonalar hisoblanadi. Davlat muzeylari fondlaridagi muzey ashyolari va kolleksiyalari soni 2 mln. 600 mingtani tashkil etadi. Shundan, 135 mingtasi muzey ekspozitsiyalarida namoyish qilinmoqda.

 

Muzeylar tomonidan 2024-yilda 253 ta ilmiy-amaliy anjuman va seminarlar, 1,823 ta madaniy-ma’rifiy tadbirlar, 678 ta ko‘rgazma, 737 ta mahorat-darslari, 450 ta teatrlashtirilgan sahna namoyishlari tashkil etildi. Agentlik tizimidagi muzeylarga 2024-yil davomida jami 4 mln. 340 ming nafar mahalliy va xorijiy sayyohlar tashrif buyurdi. Shundan, xorijiy mehmonlar soni 1 mln. 120 ming nafarni, mahalliy tashrif buyuruvchilar soni 3 mln.200 ming nafarni tashkil etdi. Shundan 18 yoshgacha bo‘lgan sayyohlar soni 1.5 mln. nafarni, nafaqa yoshidagi tashrif buyuruvchilar soni 458 ming nafarni, nogironligi bo‘lgan shaxslar 29,000 nafarni, ijtimoiy muhofazaga olingan shaxslar esa 230 ming nafarni tashkil etdi.

 

Madaniy meros agentligi tomonidan davlat muzeylarida faoliyat yuritib kelayotgan 82 nafar rahbar va xodimlarning respublika va xorij mamlakatlarida soha va mutaxassislik bo‘yicha malakalar oshirildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 27-maydagi 261-sonli qarori ijrosi yuzasidan “Aholidagi madaniy boyliklarni davlat muzeylari tomonidan qabul qilib olishni rag‘batlantirish va ommalashtirishga qaratilgan “Milliy merosga mening hissam!” umumxalq aksiyasi 2022-yil 1-iyuldan boshlab doimiy ravishda o‘tkazilib kelinmoqda.

 

Xorijdagi kutubxona, muzey, fond yoki boshqa ilmiy-madaniy muassasalarda saqlanayotgan mamlakatimiz tarixi va madaniyatiga oid 308 ta madaniy boylikning ilmiy tavsifi tayyorlandi. Xorijda saqlanayotgan allomalarimiz merosiga oid qo‘lyozmalardan 15 ta elektron nusxalar olindi. E’tiborga molik jihatiO‘zbekiston Osiyo madaniy merosini saqlash alyansi(The Atsian cultural heritage Alliance) ga a’zo bo‘ldi.

 

Bundan tashqari mamlakatimizning arxeologik yodgorliklarini tadqiq qilish, ilmiy o‘rganish va ularni ochiq osmon ostidagi muzeylarga aylantirish borasida ko‘plab salmoqli ishlar amalga oshirildi. Xususan, arxeologiya tadqiqotlarini olib borish uchun 110 ta ruxsatnoma rasmiylashtirildi. Afrosiyob, Axsikent, Uchtepa arxelogiya yodgorliklarini muzeylashtirish choralari ko‘rildi. 5 ta arxeologiya yodgorligida muzeylashtirish ishlarini olib borish uchun loyihalar ishlab chiqildi. Farg‘ona viloyatida 108 ta, Navoiy viloyatida 275 ta arxeologiya yodgorligi xatlovdan o‘tkazildi, jumladan, arxeologiya obyektlarini muhofaza qilish maqsadida 4,648 ta arxeologiya obyektlarining kadastr hujjatlari rasmiylashtirildi, 4,144 ta madaniy meros obyektining kadastr hujjati yagona elektron tizimga kiritildi. 4,648 ta arxeologiya obyektlariga muhofaza belgilari o‘rnatildi. 2,815 ta obyektning muhofaza tegralari belgilandi.

 

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-martdagi 265-son qarori hamda 2021-yil 15-oktabrdagi 649-son qarori bilan belgilab qo‘yilgan vazifa va funksiyalaridan kelib chiqqan holda Agentlik va hududiy boshqarmalar tomonidan 2024-yilda madaniy meros obyektlari hamda uning tutash hududlarida 117 ta noqonuniy holatlar aniqlanib, huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaatlar yuborildi. Shundan 30 tasi jinoiy ish, 87 tasi ma’muriy huquqbuzarlik hisoblanadi. Bunda jinoyat ishi doirasida madaniy meros obyektlariga yetkazilgan zarar miqdori 345,984,134,488 so‘mni tashkil etdi. Mazkur mablag‘lar sud hukmiga ko‘ra qisman undirilishi ta’minlandi. 

“Xalqaro madaniy yodgorliklar va tarixiy maskanlarni asrash borasida amalga oshirilgan ishlar” mavzusida tashkil etilgan matbuot anjumanida ommaviy axborot vositalari vakillari o‘zlarini qiziqtirgan savollarga javob olishdi.