O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi

Shamol turbinalarining qushlar populyatsiyasiga ta'sirini kamaytirish usullarini tadqiq qilishga qaratilgan loyiha "ACWA Power" kompaniyasi tomonidan Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o'zgarishi vazirligi bilan hamkorlikda amalga oshirilmoqda.

Tadbirda shamol energetikasi barqaror energiya manbalariga o‘tishda asosiy rol o‘ynashi, lekin uning atrof-muhitga ta’sirini minimallashtirish nihoyatda muhim ekani ta’kidlandi. "Bird Flight Diverter" (BFD) eksperimenti doirasida "ACWA Power" kompaniyasi shamol turbinasiga qushlarning urilish xavfini kamaytirish uchun innovatsion texnologiyalarni sinovdan o'tkazmoqda. Eksperimentda kamyob va yoʻqolib ketish xavfi ostidagi turlarga alohida eʼtibor qaratilmoqda, chunki Oʻzbekiston bu tur uchun muhim yashash joyi boʻlib, turning salmoqli qismi shamol stansiyalari yaqinida yashaydi.

Matbuot anjumanida ornitologiya va biologik xilma-xillikni saqlash sohasidagi yetakchi xalqaro ekspertlar: ekolog va bioxilma-xillikni saqlash bo‘yicha ekspert, "Biopolis-CIBIO" va Portu universiteti (Portugaliya) ilmiy xodimi J.P. Silva, Sharqiy Angliya universiteti professori, yovvoyi tabiatni muhofaza qilish bo'yicha va ekotizimlarni boshqarish bo'yicha mutaxassis Paul Dolman, qushlarni asrash va ularning shamol energetikasi infratuzilmasi (Buyuk Britaniya) bilan o'zaro aloqalari bo'yicha yetakchi xalqaro ekspert Kate Scotland ishtirok etdi.

Mutaxassislarning ta'kidlashicha, uch yillik tadqiqot doirasida elektr tarmog'ining butun uzunligi bo'ylab har hafta qushlar o'limi (barcha o'rta va yirik turlar) monitoringi o'tkaziladi.

“Qaysi turdagi to‘qnashuvlarning oldini olish moslamasi (BFD) eng yaxshi ishlashini solishtirish uchun biz har bir turdagi qurilmani BFDsiz boshqaruv ketma-ketligi bilan almashib, 8 ta reys ketma-ketligida o‘rnatamiz. BFDning barcha turlari eng yaxshi mavjud amaliyotlar va texnik shartlarga muvofiq o‘rnatiladi”, — dedi Paul Dolman.

Eksperimentning muhim qismi 100 tutqunlikda ko’paytirilgan va 100 yovvoyi qushni qamrab oladi, keyinchalik bu miqdorni 300 taga yetkazish belgilangan.

Eksperiment natijalari nafaqat 300 kilometr uzunlikdagi elektr uzatish tarmog’ining ta'sirini kamaytirish uchun eng yaxshi yechimni beradi, bu esa maydon ma'lumotlari bilan tasdiqlanadi, balki O‘zbekistondagi va butun Markaziy Osiyodagi eng zaif qushlar guruhiga mos keladigan to‘qnashuvning oldini olish qurilmalari (BFD) turlarini eng yaxshi amaliyotlarga asoslanib ishlab chiqish imkonini yaratadi.

Bundan tashqari, elektr uzatish tarmoqlaridagi tuvaloqlarning o‘lim darajasiga oid qimmatli ma'lumotlar olinadi, bu esa kelajakdagi xavflarni aniq baholash va ularni minimallashtirish hamda kompensatsiya qilish uchun samarali strategiyalarni ishlab chiqishga yordam beradi.