"Yashil loyihalar" atrof-muhit uchun qanday ahamiyatga ega?
2025-01-20 11:00:00 / Yangiliklar
Unga ko‘ra, loyihalarda suv va xomashyolardan samarali foydalanish, havo va tuproq sifatini yaxshilash, barqaror qishloq va oʻrmon xoʻjaligi, ekoturizm, yashil transport, yashil binolar, qayta tiklanuvchi energiya va energiya samaradorligini oshirishga alohida eʼtibor qaratiladi.
Amaliyotga tatbiq etilishi
Taklifda 2025-yildan boshlab shakllantiriladigan investitsiya dasturlari, tarmoq, sohalar va hududlarni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalarning 10 foizi, 2027-yildan boshlab – 25 foizi, 2030-yildan boshlab esa 50 foizi “yashil komponentlar” bo‘lishi kerakligi ta'kidlangan. Shuningdek, davlat organlari va tashkilotlar hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ishlab chiqiladigan uglerod neytralligiga erishish, iqlim o‘zgarishiga moslashish, atrof-muhitni asrash, yashillik darajasini oshirish va “yashil loyihalar”ni amalga oshirishga qaratilgan “yashillik dasturlari” Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi bilan kelishgan holda tasdiqlanadi.
Qolaversa, har yili davlat organlari va ijtimoiy obyektlarning atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytirish, resurslardan oqilona foydalanish va “yashil texnologiya”larni joriy qilish bo‘yicha ekologik reytingi yuritib boriladi.
Dolzarbligi
Respublikada iqlim o‘zgarishi oqibatida ob-havoning keskin ko‘tarilishi, muzliklarning degradatsiyasi, chang bo‘ronlari sonining ko‘payib borishi, tuproq sho‘rlanishi, sel oqimlarining paydo bo‘lishi, qurg‘oqchilikka duchor bo‘layotgan yer maydonlarining oshishi va boshqa omillar salbiy tabiiy hodisalarga sabab bo‘lmoqda.
Sanoat ishlab chiqarishi, energetika, qurilish, transport, qazilma boyliklarni qazib olib qayta ishlash va iqtisodiyotning boshqa sohalarida amalga oshirilayotgan investitsiya dasturlari, tarmoq, sohalar va hududlarni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalar, issiqxona gazlarining tashlanishi oqibatida iqlim o‘zgarishiga ta’sir o‘tkazib kelmoqda.
Respublikada havo haroratining o‘rtacha o‘sish sur’ati har 10 yilda 0,29 darajani tashkil etgan, bu ko‘rsatkich global isish tezligidan 2 barobarga yuqori. Global iqlim o‘zgarishi natijasida Markaziy Osiyoda so‘nggi 50-60 yil davomida muzliklar maydoni taxminan 30 foizga qisqargan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2050-yilgacha Sirdaryo havzasida suv resursi 5 foizga, Amudaryo havzasida 15 foizgacha kamayishi kutilmoqda.
O‘zbekistonda 2015-yilgacha bo‘lgan davrda suvning umumiy taqchilligi 3 mlrd kub metrdan ortiqni tashkil qilgan bo‘lsa, 2030-yilga borib 7 mlrd kub metrni, 2050-yilga borib esa 15 mlrd kub metrni tashkil qilishi mumkin. Hisob-kitoblarga ko‘ra, yillik o‘rtacha haroratning 2 darajaga oshishi 50 foiz, 4 darajaga oshganda esa 78 foiz muzliklarning yo‘qolishiga olib keladi.
O‘zbekiston Respublikasi 1993-yildan buyon BMTning Iqlim o‘zgarishi to‘g‘risidagi hadli konvensiyasining a’zosi hisoblanib, ushbu Konvensiyaning Parij bitimi 2017-yilda imzolangan, 2018-yilda ratifikasiya qilinib, issiqxona gazlari tashlamalarini 2030-yilga qadar 2010-yildagi darajadan YAIM birligiga nisbatan 35 foizga qisqartirish majburiyatini olgan.
Issiqxona gazlari tashlanmalarining 76,3 foizi energetika, 17,8 foizi qishloq xo‘jaligi, 4,5 foizi sanoat, 1,4 foizi chiqindilarni boshqarish sohalariga to‘g‘ri keladi. O‘zbekistonning dunyo bo‘yicha issiqxona gazlari tashlanmalaridagi ulushi 189 mln tonna yoki 0,3 foizini tashkil etadi.
Xalqaro tajriba
Yevropa Ittifoqida “Yevropa yashil kursi” qabul qilingan bo‘lib, Yevropa Ittifoqining keyingi 7 yillik budjetida ko‘zda tutilgan 1,8 trln yevroning 30 foizidan ortig‘i yashil loyihalarga sarflanishi belgilangan.
2020-2030 yillarda Xitoy Xalq Respublikasida 1,7 trln dollar, Qozog‘istonda esa 50 mlrd dollarlik "yashil loyihalar" amalga oshiriladi.
Qanday foyda beradi?
"Yashil loyihalar"ning amalga oshirilishi natijasida iqlim oʻzgarishiga moslashish va uning oqibatlarini yumshatish, shuningdek, “yashil” iqtisodiyotga oʻtishga koʻmaklashishga erishiladi. Suv, havo va tuproq sifati taʼminlanadi. Davlat organlari va ijtimoiy obyektlarning ekologik reytingi yuritilishi esa har bir rahbar va fuqaroning oʻzi masʼul boʻlgan hududda atrof-muhitni asrashdagi daxldorlik hissi va masʼuliyatini oshirishga xizmat qiladi.
Maʼlumot uchun, Prezident Farmoni loyihasi “Oʻzbekiston-2030” xalq strategiyasi onlayn portalida keng jamoatchilik muhokamasiga qoʻyilgan. Loyiha 2025-yil 22-yanvarga qadar keng jamoatchilik va ekspertlik muhokamalaridan oʻtkaziladi. Unda siz ham faol ishtirok etib, oʻz taklif va mulohazalaringizni uzbekistan2030.uz onlayn portali hamda @Ekologiya_yili_bot telegram boti orqali yuborishingiz mumkin!