Ekologik inqiroz: nega avtomobil shinalarini yoqish aholi salomatligiga xavf tug’diradi?
2024-12-20 13:00:00 / Yangiliklar
Shinalarni yoqish natijasida quyidagi zararli moddalar chiqariladi:
Dioksinlar va furanlar — saraton va gormonal nomutanosiblikni keltirib chiqaradigan juda zaharli birikmalardir;
og'ir metallar (qo'rg'oshin, simob, kadmiy) organizmda to'planib, nevrologik kasalliklarni keltirib chiqaradi;
PM2.5 va PM10 mayda dispersli zarrachalar — o'pka va qon oqimiga kirib, yurak-qon tomir va nafas olish tizimlari kasalliklarini keltirib chiqaradi.
Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, mayda dispers zarrachalar kanserogenlar sifatida tan olingan. Ular o'pka saratoniga olib kelishi va umr ko'rish davomiyligini sezilarli darajada qisqartirishi mumkin. Havoning ifloslanishi yuqori bo'lgan hududlarda yashovchi insonlarda astma va bronxit, surunkali kasalliklarning kuchayishi va immunitetning pasayishi xavfi ortadi.
Bu muammoni hal qilish barcha tomonlarning: davlat organlari, biznes va jamoatchilikning muvofiqlashtirilgan sa'y-harakatlarini talab qiladi.
Asosiy chora-tadbirlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
— shinalarni noqonuniy yoqish ustidan nazoratni kuchaytirish;
— qoidabuzarlarga nisbatan qattiq jarima va jazo choralarini joriy etish, korxonalarda muntazam tekshiruvlar tashkil qilish;
— shinalarni qayta ishlash va utilizatsiya qilishning muqobil usullarini ishlab chiqish. Zamonaviy qayta ishlash texnologiyalariga sarmoya kiritish, shinalarni qayta ishlash kompaniyalarini qo'llab-quvvatlash, soliq imtiyozlari va subsidiyalar;
— bunday xatti-harakatlarning xavfliligi to'g'risida aholining xabardorligini oshiradigan axborot kampaniyalari. Ma’rifiy tadbirlar va treninglar o‘tkazish, shinalarni yoqish xavfi va mumkin bo‘lgan muqobillar haqida ijtimoiy tarmoqlar va ommaviy axborot vositalari orqali ma’lumotlar tarqatish.
Nima uchun hozir harakat qilish muhim?
Muammoni hal etishdagi kechikishlar uning oqibatlarini yanada kuchaytirib, nafaqat hozirgi avlod, balki kelajak avlodlar uchun ham xavf tug'diradi. Har bir kechikish kuni sog'liqni saqlash tizimlariga yukni oshiradi, atrof-muhit degradatsiyasini oshiradi va hayot sifatini pasaytiradi.
Shinalarni yoqish shunchaki mahalliy muammo emas. Bu umummilliy salomatlik va atrof-muhitga tahdid bo'lib, kompleks yondashuvni talab qiladi. Faqat birgalikdagi sa’y-harakatlar yordamida sog‘lig‘imizni asraymiz, tabiatni kelajak avlodlar uchun muhofaza qila olamiz.