2025 yil 20 fevralda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan imzolangan “Davlat boji to‘g‘risida”gi qonunga kiritilgan o‘zgartirishlar energiya resurslaridan samarali foydalanish va to‘lov intizomini yaxshilashga qaratilgan. Yangi qonun asosan ikki muhim jihatni o‘z ichiga oladi: issiqlik va elektr energiyasi yetkazib beruvchilarning to‘lov intizomini mustahkamlash va chet el tijorat tashkilotlarining vakolatxonalarini akkreditatsiya qilish tartibini aniqlashtirish.
Energiya yetkazib beruvchilar uchun imtiyozlar
So‘nggi yillarda energiya resurslari uchun to‘lov intizomining pastligi elektr va issiqlik energiyasini yetkazib beruvchi tashkilotlar moliyaviy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, aholini barqaror va sifatli energiya bilan ta’minlashda muammolar keltirib chiqarmoqda. Qonunga kiritilgan o‘zgartirishlarga ko‘ra, issiqlik va elektr energiyasini yetkazib beruvchi tashkilotlar sudga murojaat qilganda davlat boji to‘lashdan ozod etiladi. Bu esa ularga qarzdor iste’molchilarga qarshi da’vo arizalarini yengilroq berish imkonini yaratadi. Biroq, agar sud mazkur tashkilotlarning talablarini qisman yoki to‘liq rad etsa, ular davlat bojini to‘lash majburiyatini oladi.
Chet el kompaniyalari uchun akkreditatsiya jarayoni o‘zgarmoqda
Qonunning yana bir muhim o‘zgarishi chet el tijorat tashkilotlarining O‘zbekistondagi vakolatxonalarini akkreditatsiya qilish bilan bog‘liq. Ilgari davlat boji bir martalik to‘lov sifatida qaralgan bo‘lsa, yangi qonunga muvofiq, akkreditatsiya uchun davlat boji har bir yil uchun alohida to‘lanadi. Bu O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan chet el kompaniyalarining huquqiy maqomini yanada aniqlashtirishga va davlat byudjetiga tushumlarni oshirishga xizmat qiladi.
Qonun amaliyotda nimalarni o‘zgartiradi?
Ushbu qonunning amaliyotdagi ta’siri bir necha muhim yo‘nalishda namoyon bo‘lishi kutilmoqda:
 1. Energiya kompaniyalari uchun moliyaviy barqarorlik – ular sud orqali qarzlarni undirishda davlat bojidan ozod qilinishi orqali moliyaviy holatini mustahkamlaydi.
 2. Iste’molchilarda to‘lov intizomi oshadi – chunki qarzdorlik sud orqali osonroq undirilishi mumkin bo‘ladi.
 3. Chet el kompaniyalari uchun aniq tartib – ularning akkreditatsiya jarayoni aniq belgilanib, har yili davlat boji to‘lash majburiyati joriy etildi.
Qonunga kiritilgan o‘zgartirishlar elektr va issiqlik energiyasini yetkazib berish tizimining barqarorligini oshirish, iste’molchilarning o‘z vaqtida to‘lov qilishini ta’minlash va chet el kompaniyalarining O‘zbekistondagi faoliyatini aniq tartibga solish maqsadini ko‘zlaydi. Ushbu o‘zgartishlar mamlakatdagi iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikka ijobiy ta’sir ko‘rsatishi kutilmoqda.

A.Sayfitdinov
Jizzax viloyat ma’muriy sudining sudyasi