2025 YIL YOZ FASLINING BOSHI
2025-05-27 09:00:00 / Ob-havo ma'lumotlari
Yozning birinchi oyi - iyun boshlanadi. Odatda O‘zbekistonda
iyun oyi qanday bo‘ladi va bu yil uni qanday bo‘lishini kutish mumkin?
Iqlim ma’lumotlariga ko‘ra, iyun oyida o‘rtacha oylik havo harorati may oyi qiymatlardan 4-5 darajaga, cho‘l hududlarda 6-7 darajaga yuqori bo‘ladi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonning barcha hududlari bo‘yicha iyun oyining o‘rtacha harorati barqaror o‘sish tendensiyasini ko‘rsatdi.
So‘nggi 10 yilda respublikaning katta qismida faqat 2019 yil iyun oyi, shimolda va cho‘l hududlarda esa 2017 va 2018 yil iyun oylari me’yordan biroz salqinroq bo‘lgan. Qolgan yillarda iyun oylari o‘rtacha harorati me’yordan yuqori bo‘lgan.
2021 yildan 2024 yilgacha bo‘lgan iyun oylari deyarli barcha hududlar bo‘yicha O‘zbekistondagi meteorologik kuzatuvlar tarixidagi eng issiq iyun oylari beshligiga kirgan.
O‘rtacha oylik havo haroratining me’yordan og‘ishi
O‘zbekiston hududining katta qismida iyun oyining o‘rtacha kunduzgi harorati 31-36 daraja atrofida, janubda va cho‘l hududlarda ushbu qiymatlarga nisbatan 3-4 darajaga yuqoridir.
Iyun oyida maksimal havo haroratining rekord qiymatlari hududning katta qismida 41-44 darajani, janubda va cho‘l hududlarda 45-47 darajani tashkil etadi. Toshkentda iyun oyining mutlaq maksimal harorati 43 darajadir.
Rekord qiymatlarga yaqin havo harorati, albatta, kamdan-kam kuzatiladi. Ammo harorat 37-41 daraja, janubda va cho‘l hududlarda 42-43 darajagacha bo‘lgan juda issiq kunlar deyarli har yili iyun oyida qayd etiladi.
Atrof-muhitga havo harorati juda yuqori bo‘lgan ayrim kunlar emas, balki issiq davrlar davomiyligi salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shunday qilib, 2023 yil iyun oyida havo harorati 38-41 daraja atrofida, cho‘l hududlarda va eng chekka janubda 43 darajagacha bo‘lgan jazirama issiq davrlar deyarli ikki hafta davom etgan edi.
Iyun oyida harorat kunduz kunlari 25-28 darajagacha pasayishi, ba’zan esa undan ham pastroq bo‘lgan davrlar kuzatiladi, biroq, ularning davomiyligi qisqa davr bo‘ladi.
Iyun oyida, may oyiga nisbatan yog‘ingarchilik miqdori (2-4 marta), ayniqsa janubda va cho‘l hududlarda (5-12 marta) sezilarli darajada kamayadi, bu esa chang-qum bo‘ronlarini tez-tez vujudga kelishiga sabab bo‘ladi.
Shu bilan birga, iyun oyida hudud bo‘yicha, hamda vaqt bo‘yicha ham yog‘ingarchilikning notekis taqsimlanishi ko‘payadi.
Juda quruq oylar bilan bir qatorda, ayrim yillarda mahalliy xususiyatga ega bo‘lgan jala yomg‘ir yog‘gan kunlar kuzatiladi, bunda ba’zi joylarda yog‘ingarchilik miqdori oylik me’yorga yetadi va ba’zan esa bu qiymatdan ham oshib ketadi.
Meteorologik kuzatuvlar tarixida yog‘ingarchilik miqdori bir necha soat davomida 3-6 oylik me’yor atrofida, qurg‘oqchil hududlarda esa bir necha soat ichida 8-20 oylik me’yorgacha bo‘lgan faktlar mavjuddir.
Shunday qilib, 2019 yil iyun oyida Toshkentda atigi yomg‘ir yog‘gan 2 ta holat qayd etilgan, ammo bu kunlarda yog‘ingarchilik miqdori iyun oyidagi oylik me’yordan sezilarli darajada ko‘p bo‘lgan. Ushbu 2 kun ichida shaharning turli hududlarida 50 mm dan 89 mm gacha yomg‘ir yog‘gan edi. Toshkentda iyun oyida yog‘ingarchilikning iqlimiy me’yori 17 mm ni tashkil etadi.
2023 va 2024 yillarning iyun oylarida Toshkentda deyarli yomg‘ir yog‘magan edi.
Tog‘ oldi va tog‘li hududlarda iyun oylarida kuzatiladigan jala yomg‘irlar ko‘pincha sel-suv toshqin hodisalarini rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Bu yil yoz quruq va biroz issiq ob-havo bilan boshlanadi. 1-7 iyun kunlari respublika bo‘yicha asosan yog‘ingarchiliksiz ob-havo kuzatiladi. Havo harorati asta-sekin 35-38 darajagacha, shimolda, janubda va cho‘l hududlarda 40 darajagacha ko‘tariladi.
Keyinchalik oy oxirigacha harorat 33-38 darajadan 25-30 darajagacha o‘zgarib turishi kutilmoqda. Respublikaning shimoliy, janubiy va cho‘l hududlarida eng issiq kunlarda harorat 39-41 darajagacha ko‘tariladi.
Birinchi o‘n kunlik oxirida, ikkinchi va uchinchi o‘n kunliklarda ayrim kunlarda qisqa muddatli yomg‘ir yog‘ishi ehtimoli bor.
Bu yil issiq kunlar aprel oyida ham kuzatilganligi sababli, ushbu yilning yoz fasli qanday bo‘ladi? degan savol ko‘pchilikni qiziqtirib kelmoqda. Juda issiq bo‘ladimi? Bu savolga javob berish juda murakkabdir.
Sayyoramizda sodir bo‘layotgan global isish haqiqatan ham yozning juda issiq bo‘lish xavfini oshiradigan omillardan biridir.
Shu bilan birga, global isish yillararo yuqori o‘zgaruvchanlik fonida sodir bo‘lmoqda. Bu har bir keyingi yoz fasli avvalgisiga qaraganda iliqroq bo‘ladi degani emas.
Bundan tashqari, 2025 yil boshida okeanning isishiga olib keladigan El-Nino hodisasi yakunlandi va okean neytral holatga qaytdi.
Biroq, kuchli El-Ninodan keyin okean yuzasi harorati ancha yuqori bo‘lib qolmoqda, bu esa atmosfera holatiga ta’sir qiladi: okeanlardan uzatiladigan issiqlik havo haroratining oshishiga sabab bo‘ladi.
Biroq, bu issiqlik butun dunyo bo‘ylab qanday taqsimlanishini aytish mumkin emas.
O‘zbekistonda yoz asosan quruq va issiq bo‘ladi – bu bizning O‘rta Osiyo iqlimimizning o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Bundan tashqari, so‘nggi 50 yil ichida yoz fasllarining o‘rtacha harorati ko‘tarilishi barqaror tendensiyasi kuzatilib kelinmoqda.
O‘zgidrometning jahon prognozlash markazlari hisob-kitoblariga asoslangan dastlabki bahosiga ko‘ra, bu yilgi yoz faslining o‘rtacha harorati me’yordan biroz yuqori bo‘lishi kutilmoqda.
Yozgi mavsum davomida, albatta, ekstremal qiymatlarga yaqin bo‘lgan havo harorati bilan juda issiq ob-havo davrlari ham qayd etiladi. Ammo yoz uchun nisbatan qulay harorat fonida issiqning pasayish davrlari ham kuzatiladi.