Yanvar – qish faslining o‘rtasi va iqlim xususiyatlariga ko‘ra yilning eng sovuq oyi deb hisoblanadi.

Biroq, O‘zbekistonda ushbu oy har doim ham eng sovuq oy bo‘lavermaydi. 2002-2003 yillarning qish mavsumida dekabr oyi eng sovuq oy bo‘lib, yanvar va fevral oylariga nisbatan ancha sovuq bo‘lgan. 2013-2014 yillarning qish mavsumida fevral oyi dekabr va yanvar oylariga nisbatan ancha sovuq bo‘lishi qayd etilgan.

Yanvar, O‘zbekistonda barcha qish oylari kabi, issiq va sovuq davrlarning o‘rin almashib turishi bilan ajralib turadi. Butun yanvar oyi sovuq bo‘lgan yillar juda kam kuzatiladi.

Kuzatilgan barcha yillar uchun hududning katta qismi bo‘yicha eng sovuq yanvar oylari 1969 va 2008 yillarda qayd etilgan bo‘lib, bunda me’yordan
8-12 darajaga past bo‘lgan, ushbu asrda esa 2006 va 2023 yillarning yanvar oylari ham me’yordan 4-7 darajaga past bo‘lishi kuzatilgan.

So‘nggi yillarda sovuq yanvar oylariga nisbatan iliq yanvar oylari tez-tez takrorlanmoqda. So‘nggi 25 yil ichida respublika hududining katta qismida
2016, 2019, 2022 va 2024 yillarning yanvar oyilarida harorat me’yordan ancha iliq (3-6 darajaga) bo‘lishi qayd etildi.

Yanvar oyi, noyabr va dekabr oylaridan farqli ravishda, global isishning ta’siriga sezilarli darajada ko‘proq uchraydi, har o‘n yilda isish sur’ati kuchayib bormoqda. Bunday holatni Toshkent uchun o‘rtacha oylik haroratni me’yordan og‘ishi grafigida ham ko‘rish mumkin. XXI asrda o‘rtacha ko‘p yillik qiymatlarga yaqin bo‘lgan 10 ta yanvar oylari (o‘rtacha oylik haroratning me’yordan ±1° ga og‘ishi), 10 ta iliq va 5 ta sovuq yanvar oylari kuzatilgan.

O‘rtacha oylik havo haroratining me’yordan og‘ishi
 

O‘zbekiston hududining katta qismi bo‘yicha barcha kuzatuv yillari uchun yanvar oyining (eng past qiymatlar) mutlaq minimumlari 23-28 daraja sovuqni, Qoraqalpog‘iston Respublikasida 29-34 daraja sovuqni, Ustyurtda 39 daraja sovuqni, eng chekka janubda 18-23 daraja sovuqni tashkil etadi.

Respublika hududining katta qismida bu qiymatlar 1969 va 2008 yillarda qayd etilgan.

Barcha kuzatuv yillari davomida 1969 va 2008 yillarning

yanvar oylarida minimal havo harorati

va havo harorarining mutlaq minimumi (^oC).

Yanvar oyida yog‘ingarchilik juda tez-tez oyiga o‘rtacha 9 kundan
14 kungacha qayd etiladi.

O‘zbekiston hududining katta qismida yanvar oyida yog‘ingarchilik me’yori 25 mm dan 45 mm gachani, tog‘ oldi hududlarda 65-90 mm ni, ba’zi joylarda
110 mm gachani, respublikaning shimolida, cho‘l hududlarda va Farg‘ona vodiysida 10-22 mm ni (bu ko‘p yillik davr uchun o‘rtacha) tashkil etadi.

Ko‘p yillik davr mobaynida yanvar oyidagi yog‘ingarchilik miqdorining o‘zgarishi tahlili ularning miqdori oshishiga ham, kamayishiga ham aniq tendensiyani aniqlamadi.

Biroq, kuzatilayotgan global isish fonida yanvar oyidagi yog‘ingarchilik tekislik hududlarda va hatto tog‘ oldi hududlarda ham ko‘pincha yomg‘ir ko‘rinishida kuzatilmoqda.

Buning hisobiga respublikaning tekislik hududlarida yanvar oyida qor qoplami qisqa muddatli bo‘lib (5 kundan kam), ba’zan umuman qor qoplami shakllanmaydi.

Ushbu asrda Toshkentda eng uzoq davom etgan qor qoplami 2008 yilning yanvar oyida qayd etilgan bo‘lib, qor deyarli butun oy davomida kuzatilgan, ammo qor qoplamining qalinligi 10-17 sm dan oshmagan. Biroq 2006 yilning yanvar oyida esa qor qoplami qisqa davr kuzatilgan bo‘lib, qor qoplamining qalinligi 37-43 sm gacha bo‘lishi qayd etilgan.

1969 yilning yanvar oyi eng qorli bo‘lib, Toshkentda qor qoplamining qalinligi 45-54 sm ga yetgan.

Ushbu yilning yanvar oyi qanday bo‘ladi va Yangi yil arafasida qor yog‘ishi kutiladimi?

Afsuski, so‘nggi yillarda O‘zbekistonda Yangi yil bayramlari qorsiz o‘tmoqda. Mana bu yil ham 31 dekabr kuni respublikamizda yog‘ingarchilik qayd etiladi, ammo hududning tekislik qismida yomg‘ir ko‘rinishida kuzatiladi.

1-2 yanvarda O‘zbekiston bo‘yicha quruq ob-havo bo‘lishi kutilmoqda.

3 yanvarda respublika hududiga Kaspiy dengizi hududlaridan nam havo massalari kirib keladi, respublika bo‘yicha yomg‘ir yog‘adi, ba’zi joylarda qorga aylanadi. Markaziy va janubi-sharqiy hududlarda 4 yanvar kuni kechasi va ertalab yog‘ingarchilik bo‘lishi saqlanib turadi.

Keyinchalik birinchi o‘n kunlik oxirigacha respublika hududi bo‘yicha yog‘ingarchilik kuzatilishi ehtimoli kam.

Havo harorati asosan kechalari 2 daraja sovuq-3 daraja iliq atrofida, ba’zi joylarda 5 daraja sovuqqacha bo‘ladi, kunduz kunlari 8-13 daraja iliqdan 0-5 daraja iliqqacha o‘zgarib turadi.

Ikkinchi o‘n kunlikda harorat kechalari 1-6 daraja iliqdan 1-6 daraja sovuqqacha, kunduz kunlari 10-15 daraja iliqdan 2 daraja sovuq-3 daraja iliqqacha o‘zgarib turadi. Respublika shimolida harorat kechalari 3 daraja sovuq-2 daraja iliqdan 5-10 daraja sovuqqacha, ba’zi joylarda 13-15 daraja sovuqqacha, kunduz kunlari 2-7 daraja iliqdan 3-8 daraja sovuqqacha o‘zgarib turadi.

Uchinchi o‘n kunlikda sovuq to‘lqinlar kirib kelishi hisobiga harorat kechalari 7-12 daraja sovuqqacha, ayrim joylarda 15-17 daraja sovuqqacha, kunduz kunlari 3-8 daraja sovuqqacha; respublika shimolida kechalari 15-20 daraja sovuqqacha, ba’zi joylarda 22-25 daraja sovuqqacha, kunduz kunlari 5-10 daraja sovuqqacha, ba’zi joylarda 13-15 daraja sovuqqacha pasayishi mumkin.