Qoraqalpog'iston Respublikasi Beruniy tumani hokimligi

Raqamli texnologiyalarning rivojlanishi barcha sohalarda bo‘lgani kabi sud tizimida ham yangi imkoniyatlar yaratib, zamonaviy sivilizatsiya taraqqiyotining muhim omili sifatida sun’iy intellekt yordamida odil sudlovga erishishga xizmat qilmoqda.

Davlatimiz rahbarining mamlakatimiz raqamlashgan va odil sudlov davri ostonasida turganini ta’kidlagani bejiz emas. Shu yilgi

Prezidentimizning 25 avgust kuni imzolangan "Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish, shuningdek, sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida"gi 140-sonli Farmoni bu boradagi muhim qadamdir.

Farmon sudlar faoliyatini raqamlashtirish jarayonlarini yanada jadallashtirish, elektron odil sudlovni rivojlantirish, odil sudlovning ochiqligi va shaffofligini ta’minlash, inson omilini cheklash orqali turli illatlarning oldini olish, eng muhimi, aholining sudga bo‘lgan ishonchini yanada mustahkamlash, sudlar, advokatlar va taraflar o‘rtasidagi muloqotning yagona raqamli platformasini yaratish, milliy tizimlarni xalqaro standartlar bilan integratsiya qilish kabi strategik yo‘nalishni belgilab berdi. Ushbu chora-tadbirlar orqali fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari uchun qulay sharoitlar yaratish borasida asosiy maqsadlar belgilanib, sud tizimiga ishonchni yanada mustahkamlash va davlatning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga xizmat qiladi.

Bundan tashqari, "Raqamli sud" konsepsiyasini bosqichma-bosqich amalga oshirish ko‘zda tutilgani alohida e’tiborga molik. Bunda sudga ariza berishdan oldin sun’iy intellekt yordamida sud muhokamasining taxminiy natijasi va sarflanadigan xarajatlarni shakllantirish, murojaatlarni elektron shaklda yuborish, ishda ishtirok etuvchi shaxslar sud binosiga bormagan holda jarayonda masofadan ishtirok etishi, taraflarga ishga oid barcha materiallar bilan elektron shaklda tanishish imkoniyatini yaratish, shuningdek, ijro xatlarini avtomatik tarzda ijroga yuborish, sun’iy intellekt yordamida sud majlislari bayonnomalarini real vaqt rejimida matn shaklida tayyorlash va sud hujjatlari loyihalarini avtomatik tarzda shakllantirish vazifalari belgilandi.

Sud tizimida joriy etilgan interaktiv elektron xizmatlar inson resursini keskin kamaytirib, arizalarni onlayn topshirish, ish yuritishni masofadan kuzatish va elektron qarorlar korrupsiya xavfini kamaytirishning eng samarali usullariga aylandi. Inson omili kamaysa, korrupsiya ham kamayadi, bu degani endi sudga murojaat qilish uchun ortiqcha ovoragarchilik, vositachilar yoki norasmiy munosabatlar talab etilmaydi. Interaktiv xizmatlar orqali ariza onlayn topshiriladi, ishning harakati real vaqtda kuzatiladi, qarorlar elektron shaklda olinadi. Bu esa shaffoflikni oshiradi va korrupsiya uchun sharoitni yo‘q qiladi.

Bugun korrupsiyaga qarshi kurashish faqat jazo bilan emas, raqamli yechimlar orqali amalga oshirilmoqda. Zamonaviy sud tizimining asosiy ustunligi bo‘lgan elektron sud xizmatlari fuqarolar va tadbirkorlar uchun bir qancha imkoniyatlar, ya’ni vaqtni tejaydi, ortiqcha xarajatlarni kamaytiradi, huquqiy himoyaga tez yetib borishni ta’minlaydi. Sudlar faoliyatida korrupsiyaga qarshi raqamli yechim, raqamlashtirish fuqarolarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlab, fuqarolarning huquqiy madaniyatini oshiradi, ochiq va oshkora nazoratni kuchaytirish orqali korrupsiya xavfini kamaytirib, odil va xolis sudlovni ta’minlaydi.

Sun’iy intellekt sud jarayoni uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Lekin uni qo‘llashda ma’lum talablar ham bo‘ladi. Sun’iy intellekt yordamida hujjatlarni o‘rganish yo‘li bilan sudyaning ish hajmi kamayishi mumkin. Raqamlashtirilgan tizim korrupsiya va hissiyotlarga berilmaydi, qonun normalariga aniq amal qiladi va boshqa bir qator omillarni hisobga oladi. Bunda masalaga insoniylikdan ko‘ra, texnik va formal yondashuv ustuvor ahamiyat kasb etishini e’tibordan chetda qoldirish mumkin emas.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, davlat rahbarining farmoni "Raqamli sud" konsepsiyasi yagona tizimni yaratish bilan bir qatorda odil sudlovning sifati va samaradorligini yanada oshirishga, sud faoliyatining ochiqligini ta’minlashga, natijada fuqarolar va yuridik shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini faol himoya qilishga huquqiy zamin yaratadi.

Qoraqalpog‘iston Respublikasi ma’muriy sudining

sudya katta yordamchisi   Z.Raimova