Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalari ITI
Faoliyati haqida
Toshkent suv ta’minoti, kanalizatsiya, gidrotexnika inshootlari va muhandislik gidrogeologiyasi (ToshNII "VODGEO") instituti, 1960 yilda Markaziy Osiyo arxitektura va qurilish ilmiy-tadqiqot institutida aholi punktlari sanoatining suv xo‘jaligi laboratoriyasi sifatida tashkil etilgan, 1964 yilda U "VODGEO" Butunittifoq ilmiy-tadqiqot institutida suv xo‘jaligi bo‘limi, 1978 yilda esa "VODGEO" Butunittifoq ilmiy-tadqiqot institutining Toshkent filialiga aylantirildi. 1992 yil dekabr oyidan boshlab institut O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligining tarkibiy bo‘linmasi hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi faoliyatini tashkil etishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi 2017 yil 21 apreldagi PQ-2915-son qarorini bajarish maqsadida, shuningdek, 2017 yil 26 apreldagi 146-sonli va 17-sonli, 91-son buyruqlariga muvofiq. Guvohnomaning 2017 yil 21 avgustdagi 538681-sonli ma’lumotiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish va qilim o‘zgarishi vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish ilmiy-tadqiqot instituti ish faoliyatini boshladi.
O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish va qilim o‘zgarishi vazirligi huzuridagi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish ilmiy-tadqiqot instituti ToshITI "SUVGEO", "ITLTI ATMOSFERA" va NPGP "Suvni boshqarish ekologiyasi" ning huquqiy vorisi bo‘lgan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi ilmiy tadqiqot bazasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi 2018 yil 26 noyabrdagi VMQ-958-son qarorini bajarish, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya vazirligining 2018 yil 29 noyabrdagi 417-sonli buyrug‘iga asosan va atrof-muhitni muhofaza qilish "O‘zbekiston Respublikasi ekologiya vazirligi huzuridagi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish ilmiy-tadqiqot instituti" "O‘zbekiston Respublikasi ekologiya vazirligi huzuridagi Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalar ilmiy-tadqiqot instituti" ga aylantirildi.
Institut sanoat va maishiy chiqindilarni qayta ishlash va yo‘q qilish, atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida me’yoriy-uslubiy hujjatlarni ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.
Institut faoliyati Ekologiya vazirligining tabiiy resurslarni muhofaza qilish sohasidagi dolzarb va istiqboldagi vazifalarini hal qilishga qaratilgan. Hozirgi vaqtda chiqindilarni va tabiiy suvlarni toksik moddalardan, og‘ir metallardan, biogen elementlardan tozalash, suv, tuproq va tuproqlarni neft mahsulotlaridan tozalash bo‘yicha ishlanmalar eng katta qiziqish va dolzarblikdir.
Institut respublikamizdagi ifloslanishni kamaytirish va sanoat, qishloq xo‘jaligi va kommunal ob’ektlardan tabiiy suv manbalariga quyiladigan chiqindi suvlar hajmini kamaytirishga qaratilgan. Suvni muhofaza qilish texnologiyalarini ishlab chiqish bo‘yicha asosiy tadqiqot tashkilotlaridan biri hisoblanadi, shuningdek ichimlik suvi sifatini oshirish texnologiyalarini rivojlantirish bilan bog‘liq muammolarni hal qiladi. Shahar kanalizatsiya tizimiga va ochiq suv havzalariga tushirish me’yorlariga erishish, shu bilan ochiq suv havzalari hamda atrof-muhitga antropogen bosimni kamaytirishga imkon beradigan maishiy va ishlab chiqarish chiqindi suvlari, ularning aralashmalarini tozalash va tozalashdan so‘ng qilinadigan tadbirlarni ishlab chikadi.
Suv resurslarini muhofaza qilish laboratoriyasi
Laboratoriya maishiy, sanoat chiqindi suvlari va ularning aralashmalarini tozalash va keyingi tozalash texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha xizmatlarni taqdim etadi, bu shahar kanalizatsiya tizimiga va ochiq suv havzalariga tushirish stavkalariga erishishga imkon beradi va shu bilan ochiq suv havzalari hamda atrof muhitga antropogen bosimni pasaytiradi. Biotesting xizmatlari. ZVOS, ZEP, PDV, PDO, PDS, RSV kabi me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqadi.
"Chiqindilarni qayta ishlash va utilizatsiya qilish texnologiyalarini ishlab chiqish" bo‘limi
Respublikaning ilmiy ishlanmalarini, institutning tarkibiy bo‘linmasidagi olimlari va mutaxassislarni birlashtirgan, shu jumladan o‘zining ilmiy va texnologik ishlanmalarini hamda respublika iqtisodiyoti tarmoqlarida ikkilamchi xomashyodan foydalanish bo‘yicha ishlarni olib boradi.
Atmosfera havosini muhofaza qilish laboratoriyasi
Laboratoriya faoliyatining asosiy yo‘nalishlari:
– sanoat korxonalaridan chiqadigan zararli moddalar chiqindilaridan havoning ifloslanishini kamaytiradigan usul va uskunalarni ishlab chiqish va loyihalash bo‘yicha tadqiqotlarni o‘tkazish vazifalarini hal qilish;
– atmosferani ifloslantiradigan zaharli sanoat, qishloq xo‘jaligi, maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilish, qayta ishlash va yo‘q qilish;
– inventarizatsiya hajmini ishlab chiqish va atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarni chiqarilishini kamaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar, korxonalarning ekologik xavfi toifasini hisoblash.
Bioxilma-xillikni saqlash bo‘limi
Asosiy muammo shundaki, biologik xilma-xillik barqaror emas. U tabiatning barcha biologik qismlarining o‘zaro bog‘liqligi va o‘zaro bog‘liqligini tan oladi. Ko‘pincha, ushbu tushunchaning uch turi mavjud:
– turlarning bioxilma-xilligi - barcha o‘simliklar va hayvonlarning, shu jumladan turli bakteriyalar va mikroorganizmlarning xilma-xilligi;
– genetik xilma-xillik - turning genetik materialining xilma-xilligi va ular orasidagi bioxilma-xillik;
– turli xil ekologik tizimlar - ekologik tizimlarning boyligi (masalan, tog‘ o‘rmonlari, cho‘llar yoki savannalar, cho‘llar va dengizlar va boshqalar).
Ushbu uch tur birgalikda biologik xilma-xillikni tashkil qiladi. Shuning uchun ushbu darajalarning har birini saqlab qolish umuman bioxilma-xillikni saqlash uchun juda muhimdir.
Er resurslarini muhofaza qilish laboratoriyasi
Asosiy vazifalar O‘zbekiston Respublikasi hududida ekologik-meliorativ holatni yaxshilash va tuproqlarning atrof-muhitini muhofaza qilishga qaratilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari:
– O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risida", 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son;
– O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "O‘rmonni boshqarish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi 2017 yil 19 iyuldagi VMQ-530-son qarori;
Ushbu faoliyatga tegishli boshqa me’yoriy hujjatlar ma’lum darajada ushbu laboratoriyaning ilmiy tadqiqotlari natijalariga xizmat qiladi.
Institut o‘z faoliyati davomida 2000 dan ortiq ilmiy-tadqiqot ishlarini yakunladi, ularning aksariyati O‘zbekiston Respublikasi, ittifoq respublikalari, hozirgi MDH davlatlari, shuningdek chet ellarda (Germaniya, Estoniya) xalq xo‘jaligi ob’ektlarini loyihalash va qurishda ishlatilgan.
