Наманган вилояти Чортоқ тумани ҳокимлиги

Республикамизда ғалла экинларига 10 дан ортиқ турдаги касалликлар зарар етказади. Улар, қўнғир занг, сариқ занг, ун шудринг, сариқ доғланиш, септориоз, бошоқ фузариози, чанг қоракуя, қаттиқ қоракуя, илдиз чириш, қор ости моғорланиш касалликларидир. Қўнғир занг. Буғдой гуллаш даврида 40-80% қўнғир занг билан касалланса 25-30%, бошоқ чиқариш даврида тушса 40-50% ҳосил йўқотилади. Ҳаво ҳарорати +2ºС даражадан бошлаб буғдой ўсимлиги танасида қўнғир занг касаллиги ривожлана бошлайди. Агар ҳаво ҳарорати 15-23ºС даража, нисбий намлиги 65-70% бўлса, касаллик ривожланиши учун энг қулай ҳисобланади.Касаллик белгилари ѐввойи сули, буғдойиқ, райграс каби бегона ўтлар ва ғалла экинлари баргларида думалоқ, сарғиш-қўнғир, чангли ѐстиқчалар ҳосил қилиб пайдо бўлади.Шу ѐстиқчалар ичида ривожланган споралар бошқа барглар ва ўсимликларга шамол, техника ва бошқалар ѐрдамида ўтади ва об-ҳаво қулай бўлса, бошқа барглар ва ўсимликларга, далаларга кенг тарқалади. Сариқ занг. Касаллик дон тўлиш даврида тушса 5-10 фоиздан 30-35 фоизгача ҳосилни нобуд қилади. Буғдой байроқ барг чиқариш даврида (бошоқ чиқариш арафаси) сариқ занг билан 50-60% зарарланса, дон ҳосили 45-50% йўқотилади. Сариқ занг касаллиги споралари ҳаво ҳарорати 0ºС бўлиши билан ўсимлик танасида ривожлана бошлайди, унинг авж олиб кўпайиши учун энг қулай ҳарорат 12-23ºС даража ҳисобланади.Касаллик белгилари аввал бошоқли бегона ўтлар ва бошоқли экинлар баргларида узун, қатор-қатор жойлашган, аниқ кўринишдаги сариқ ѐстиқчалар ҳосил қилиб пайдобўлади. Аста секин занг касаллиги бутун барг юзасини қоплайди. Баргдаги модда алмашинуви бузилиб, озуқа ҳосил бўлиши кескин камайиб, бошоқдаги дони тўлмай қолишига олиб келади. Ун шудринг – бу касалликнинг дастлабки белгилари майсаларнинг баргларида оқ ғубор шаклида, кейинчалик пахтасимон доғ қават ҳосил қилиб пайдо бўлади.Ёғингарчилик кўп бўлганда ҳавонинг нисбий намлиги 90-99% бўлиб, ҳаво ҳарорати 15-20ºС бўлганда касаллик ривожланиб, жуда тез тарқалади. Касалланган барглардаги замбуруғли қатлам қалинлашиб, кулранг ѐки сарғиш кулранг бўртмачаларҳосил қилади. Ун шудринг касаллиги тарқалиш даражасига боғлиқ ҳолда ҳосилдорлик 2-3% дан 20-25% гача нобуд бўлиши мумкин. Сариқ доғланиш. Буғдой баргларида аввал кичкина, думалоқ, сарғиш қўнғир, кейин катта доғлар кўринишида ривожланиб тарқалади. Ҳавода нисбий намлик 100% бўлиб,ҳарорат 20-25ºС даражани ташкил этса, замбуруғлар тез ривожланиб тарқалишига қулай шароитни вужудга келтиради ва майсаларга кучли зарар етказади. Касаллик эрта тарқалганда ҳосилдорлик 20-40% гача камаяди. Қарши курашиш чоралари .Таъсир этувчи моддаси Пропиконазол + Тебуконазол (ТИТУЛ Дуо к.э. к. (200 г/л+200 г/л) 0,2 л/га, ДИКОНАЗОЛ 40% к.э. к. 0,2-0,25 л/га ва бошқалар), Пропиконазол+ ципроконазол (АЛЬТО СУПЕР 33% эм. к. -0,3 л/га, СУПЕР КОНАЗОЛ 33% эм. к. -0,3-0,35 л/га бўлган кимёвий припоратлар билан ишлов бериш яхши самара беради. Ўсимликлар карантини ва химояси бошқармаси Чортоқ туман бўлими фитосанитар давлат инспектори Б.Ибрагимов