Soliq qarzlarini undirish
Soliq to'lashni kechiktirish yoki bo'lib-bo'lib to'lash imkoniyatini berish
Soliq to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati manfaatdor shaxsga quyidagi asoslardan loaqal bittasi mavjud bo‘lgan taqdirda berilishi mumkin:
1. Ushbu shaxsga tabiiy ofat, texnologik falokat yoki boshqa bartaraf etib bo‘lmaydigan holatlar natijasida zarar yetkazilganligi;
2. budjetdan moliyalashtirilishi ko‘zda tutilgan yoki ko‘rsatilgan xizmatlar haqining to‘lovlari kechiktirilganda;
3. manfaatdor shaxs soliqni bir yo‘la to‘lashi oqibatida uning nochorligi (bankrotligi) alomatlari paydo bo‘lishi xavfi yuzaga kelganligi;
3.1. manfaatdor shaxs faoliyatni uch yildan ortiq vaqtdan buyon amalga oshirayotganligi hamda hisoblangan soliqlarni o‘z vaqtida to‘lab kelganligi, ammo moliyaviy ahvoliga ko‘ra soliq qarzini belgilangan muddatlarda to‘lash imkoniyatiga ega bo‘lmaganligi;
3.2. agar manfaatdor shaxs (tadbirkorlik sub’ekti) Soliq Kodeksi 101-moddasining birinchi qismiga binoan soliq to‘lashni kechiktirish huquqi to‘g‘risidagi xabarnomani yer uchastkalari, binolar va inshootlarga bo‘lgan mulk huquqi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan e’tiboran uch oy ichida soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali yer uchastkalari, binolar va inshootlarga bo‘lgan mulk huquqi davlat ro‘yxatidan o‘tganligining qayd raqamini va sanasini ko‘rsatgan holda soliq organlariga yuborgan bo‘lsa;
3.3. agar oʻtgan yil yakunlari boʻyicha jami daromadi oʻn milliard soʻmdan oshmagan shaxs soliq qarzi yuzaga kelgan sanadan eʼtiboran bir oy ichida soliq organlariga soliqlarni boʻlib-boʻlib toʻlash huquqi toʻgʻrisida xabarnoma yuborgan boʻlsa. Mazkur tartib qoʻshilgan qiymat soligʻi va foyda soligʻi toʻlovchilariga nisbatan qoʻllaniladi (ustav fondida (ustav kapitalida) davlat ulushi 50 foiz va undan koʻproq boʻlgan yuridik shaxslar, yer qaʼridan foydalanuvchilar va aksiz toʻlanadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchilar bundan mustasno);
4. jismoniy shaxsning mulkiy holati (qonunchilikka muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo‘lmagan mol-mulk hisobga olinmaganda) soliqni bir yo‘la to‘lash imkoniyatini istisno etishi;
5. tovarlar yoki xizmatlarni ishlab chiqarish hamda realizatsiya qilish mavsumiy xususiyatga ega bo‘lsa.
6. O‘zbekiston Respublikasining bojxona chegarasi orqali tovarlar olib o‘tilishi munosabati bilan bojxona to‘g‘risidagi qonunchilikda belgilangan to‘lanishi lozim bo‘lgan soliqlarni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyatini berish uchun asoslar mavjud ekanligi.
7. ushbu Kodeks 97-moddasining o‘n uchinchi qismida nazarda tutilgan to‘lovga qobiliyatsizlik to‘g‘risidagi ish bo‘yicha sud sanatsiyasi yoki tashqi boshqaruv tartib-taomili joriy etilgan bo‘lsa.
Agar 1, 3 - 6 - bandlarida ko‘rsatilgan asoslar mavjud bo‘lganda, soliqni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati quyidagilarga berilishi mumkin:
1) yuridik shaxsga — uning sof aktivlari qiymatidan oshmaydigan summaga;
2) jismoniy shaxsga — uning mol-mulki qiymatidan oshmaydigan summaga, bundan O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligiga muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo‘lmagan mol-mulk mustasno.
Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soliqni hisobga olish joyidagi soliq organiga yozma, shu jumladan soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali xabarnoma yuborib, soliq auditi natijalari bo‘yicha qo‘shimcha hisoblangan soliqlar summalarini, shuningdek moliyaviy sanksiyalarni tekshiruv materiallarini ko‘rib chiqish natijalari yuzasidan soliq organi tomonidan qabul qilingan qaror kuchga kirgan kundan e’tiboran olti oy mobaynida teng ulushlarda to‘lashga haqli.
Agar soliqlarni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati 1 yoki 2-bandlarida ko‘rsatilgan asoslar bo‘yicha berilgan bo‘lsa, qarz summasiga foizlar hisoblanmaydi.
Agar soliqlarni boʻlib-boʻlib toʻlash ushbu modda ikkinchi qismining 3.3-bandida koʻrsatilgan asoslar boʻyicha taqdim etilgan va soliq qarzi boʻyicha boʻlib-boʻlib toʻlash kalendar yil davomida bir marta foydalanilgan boʻlsa, foizlar olti oy davomida ham hisoblanmaydi.
Agar soliqni to‘lash bo‘yicha kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati 3, 3.1, 4, 5 va 6-bandlarida va (yoki) to‘rtinchi qismida ko‘rsatilgan asoslarga ko‘ra berilgan bo‘lsa, kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash davrida amalda bo‘lgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasiga teng stavkadan kelib chiqqan holda, 3.2-bandi bo‘yicha soliqlarni to‘lash kechiktirilgan kundan e’tiboran qarz summasiga nisbatan O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki qayta moliyalashtirish stavkasining 50 foizi miqdorida foizlar hisoblanadi. 3.2-bandida ko‘rsatilgan asoslarga ko‘ra foizlar soliqlarni to‘lash kechiktirish bo‘yicha qarz summasiga nisbatan kechiktirish davrida amalda bo‘lgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki qayta moliyalashtirish stavkasining 50 foiziga teng stavkadan kelib chiqqan holda hisoblanadi. Bunda, soliqlarni manfaatdor shaxs tomonidan to‘lashni kechiktirishning amal qilish muddati soliq organiga xabarnoma yuborilgan sanadan e’tiboran hisoblab chiqariladi, kechiktirilgan soliqlar summasi esa, muddati tugagan oyidan keyingi oyidan boshlab kechiktirish muddati tugaganidan so‘ng amal qilish muddati tugagan sanadan e’tiboran kechiktirilgan soliq summasi hisoblangan foizlar bilan birga teng ulushlarda o‘n ikki oy ichida to‘lanadi.
Soliqlarni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyatini berish tartibi Soliq kodeksining 101-moddasida keltirilgan.
Soliqlarni toʼlash muddatlarini oʼzgartirish toʼgʼrisida qarorlar qabul qilish vakolatiga ega organlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
Barcha soliq turlariga
36 oygacha bo‘lgan muddatga.
2. O‘zbekiston Respublikasi Soliq qo‘mitasi
- qo‘shilgan qiymat solig‘i
- aksiz solig‘i
- foyda solig‘i
- jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i
- yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq turlariga
12 oygacha bo‘lgan muddatga.
3. Mahalliy davlat hokimiyati organlari
- aylanmadan olinadigan soliq
- suv solig‘i
- mol-mulk solig‘i
- yer solig‘i turlariga
24 oygacha bo‘lgan muddatga.
4. O‘zbekiston Respublikasining bojxona qo‘mitasi
bojxona orqali tovar olib o’tganda to’lanadigan soliqlar bo’yicha
12 oygacha bo‘lgan muddatga.
Toʼlanmagan soliq qarzini undiruvga qaratish yuzasidan koʼriladigan choralar
Yuzaga kelgan soliq qarzi to‘lanmagan yoki to‘liq to‘lanmagan taqdirda Soliq kodeksining 60, 114, 115, 120, 121 hamda 123-moddalariga asosan, hududiy davlat soliq organi tomonidan quyidagi choralar ko‘riladi:
- soliqni to‘lash uchun to‘lov topshiriqnomasi mustaqil ravishda tijorat bankiga yuborilmagan bo‘lsa, soliqni to‘lash uchun belgilangan muddat tugagandan so‘ng uch ish kunidan kechiktirmay parallel ravishda soliq organining inkasso topshiriqnomasi soliq to‘lovchining hisobvarag‘iga (shu jumladan, korporativ kartalardagi pul mablag‘lariga) qo‘yiladi va soliq qarzini uzish to‘g‘risidagi talabnoma soliq to‘lovchiga yuboriladi.
- soliq qarzini undirish birinchi navbatda milliy valyutadagi talab qilib olguncha depozit hisobvaraqlaridan, bunday hisobvaraqlarda yetarli mablag‘ bo‘lmagan taqdirda esa – chet el valyutasidagi talab qilib olguncha depozit hisobvaraqlaridan amalga oshiriladi, bunda qarzdorning muddatli depozit mablag‘lariga ham undiruv qaratiladi;
- soliq to‘lovchining tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan yoki bajarilgan ishlardan oladigan tushumi (mulklari, boshqa daromadlari) boshqa shaxslarning bankdagi hisobvaraqlariga kelib tushgan bo‘lsa, soliq to‘lovchining soliq qarzi sud orqali ushbu shaxslardan undiriladi;
Tan olingan soliq qarzi bo‘yicha soliq qarzini uzish to‘g‘risida talabnoma olingan kundan boshlab (talabnoma yuborilgan kundan boshlab 10 kalendar kun ichida e’tiroz bildirilmaganda tan olingan hisoblanadi):
- 15 kalendar kunidan keyin soliq organi qarori asosida qarzdorga tegishli mol-mulklar xatlanadi;
- 60 kalendar kunidan keyin soliq qarzini qarzdor mol-mulki hisobidan undirish to‘g‘risida soliq organining qarori ijro organiga yuboriladi.
Tan olinmagan soliq qarzi bo‘yicha soliq qarzini uzish to‘g‘risida talabnoma olingan kundan boshlab:
- 15 kalendar kunidan keyin qarzdorga tegishli mol-mulklarni xatlash to‘g‘risida sudga ariza kiritiladi;
- 60 kalendar kunidan keyin soliq qarzini qarzdor mol-mulki hisobidan undirish to‘g‘risida sudga ariza kiritiladi.
- qayd etilgan choralardan tashqari qarzdor zimmasiga soliq qarziga qo‘shimcha ravishda O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining shu davrda amalda bo‘lgan qayta moliyalash stavkasining uch yuzdan biriga teng miqdorda penya va sud xarajatlarini ham to‘lab berish yuklatiladi;
- vaqtinchalik moliyaviy qiyinchilik sababli soliq qarzini to‘lash imkoni bo‘lmagan insofli soliq to‘lovchilarga Soliq kodeksining 11-bobida belgilangan tartibda soliqlarni to‘lash muddatlarini o‘zgartirish imkoni berilishi mumkin.
