Sanlastırılǵan sud - jańa imkaniyat hám korrupciyasız keleshek.
2025-12-24 11:05:00 / Министрлик
Sanlı texnologiyalardıń rawajlanıwı barlıq tarawlarda bolǵanı sıyaqlı sud sistemasında da jańa imkaniyatlar jaratıp, zamanagóy civilizaciya rawajlanıwınıń áhmietli faktorı sıpatında jasalma intellekt járdeminde ádil sudlawǵa erisiwge xızmet etpekte.
Mámleketimiz basshısınıń mámleketimiz sanlastırılǵan hám ádil sudlaw dáwiri bosaǵasında turǵanın atap ótkeni biykarǵa emes. Bıyılǵı
Prezidentimizdiń 25-avgust kúni qol qoyılǵan "Sudlardıń jumısına jasalma intellekt texnologiyaların engiziw arqalı ádil sudlawǵa erisiw dárejesin arttırıw, sonday-aq, sud sistemasınıń materiallıq-texnikalıq támiynatın jaqsılawǵa baylanıslı qosımsha ilajlar haqqında"ǵı 140-sanlı Pármanı bul baǵdardaǵı áhmietli qádem boldı. adım bolıp tabıladı.
Párman sudlar jumısın sanlastırıw processlerin jáne de jedellestiriw, elektron ádil sudlawdı rawajlandırıw, ádil sudlawdıń ashıq-aydınlıǵın támiyinlew, insan faktorın sheklew arqalı túrli illetlerdiń aldın alıw, eń áhmietlisi, xalıqtıń sudqa bolǵan isenimin jáne de bekkemlew, sudlar, advokatlar hám tárepler arasındaǵı qarım-qatnastıń birden-bir sanlı platformasın jaratıw, milliy sistemalardı xalıqaralıq standartlar menen integraciyalaw sıyaqlı strategiyalıq baǵdardı belgilep berdi. Bul ilajlar arqalı puqaralar hám isbilermenlik subektleri ushın qolaylı sharayatlar jaratıw baǵdarında tiykarǵı maqsetler belgilenip, sud sistemasına isenimdi jáne de bekkemlew hám mámlekettiń investiciyalıq tartımlılıǵın arttırıwǵa xızmet etedi.
Bunnan tısqarı, "Sanlı sud" koncepciyasın basqıshpa-basqısh ámelge asırıw názerde tutılǵanı ayrıqsha itibarǵa ılayıq. Onda sudqa arza beriwden aldın jasalma intellekt járdeminde sud dodalawınıń shama menen nátiyjesi hám jumsalatuǵın qárejetlerdi qáliplestiriw, múrájatlardı elektron túrde jiberiw, iste qatnasıwshı shaxslar sud imaratına barmastan turıp processte aralıqtan qatnasıwı, táreplerge iske baylanıslı barlıq materiallar menen elektron túrde tanısıw imkaniyatın jaratıw, sonday-aq, orınlaw xatların avtomatikalıq túrde orınlawǵa jiberiw, jasalma intellekt járdeminde sud májilisleriniń protokolların real waqıt rejiminde tekst túrinde tayarlaw hám sud hújjetleriniń joybarların avtomatikalıq túrde qáliplestiriw wazıypaları belgilendi. Sud sistemasında engizilgen interaktiv elektron xızmetler insan resursın keskin azaytıp, arzalardı onlayn tapsırıw, jumıs júrgiziwdi aralıqtan baqlaw hám elektron qararlar korrupciya qáwpin azaytıwdıń eń nátiyjeli usıllarına aylandı. Insan faktorı azaysa, korrupciya da azayadı, bul degeni endi sudqa múrájat etiw ushın artıqsha áweregershilik, dáldalshılar yamasa rásmiy emes qatnasıqlar talap etilmeydi. Interaktiv xızmetler arqalı arza onlayn tapsırıladı, istiń háreketi real waqıtta baqlanadı, qararlar elektron túrde alınadı. Bul bolsa ashıq-aydınlıqtı arttıradı hám korrupciya ushın sharayattı joq etedi.
Búgin korrupciyaǵa qarsı gúresiw tek ǵana jaza menen emes, sanlı sheshimler arqalı ámelge asırılmaqta. Zamanagóy sud sistemasınıń tiykarǵı abzallıǵı bolǵan elektron sud xızmetleri puqaralar hám isbilermenler ushın bir qatar imkaniyatlar, yaǵnıy waqıttı únemleydi, artıqsha qárejetlerdi azaytadı, huqıqıy qorǵawǵa tez jetip barıwdı támiyinleydi. Sudlardıń jumısında korrupciyaǵa qarsı sanlı sheshim, sanlastırıw puqaralardıń sud sistemasına bolǵan isenimin bekkemlep, puqaralardıń huqıqıy mádeniyatın arttıradı, ashıq-aydın qadaǵalawdı kúsheytiw arqalı korrupciya qáwpin azaytıp, ádil hám qalıs sudlawdı támiyinleydi.
Jasalma intellekt sud procesi ushın jańa imkaniyatlar jaratadı. Biraq onı qollanıwda belgili talaplar da boladı. Jasalma intellekt járdeminde hújjetlerdi úyreniw jolı menen sudyanıń jumıs kólemi azayıwı múmkin. Sanlastırılǵan sistema korrupciya hám sezimlerge berilmeydi, nızam normalarına anıq ámel etedi hám basqa da bir qatar faktorlardı esapqa aladı. Bunda máselege adamgershilikten góre, texnikalıq hám formal qatnas ústin áhmietke ie ekenligin itibardan shette qaldırıw múmkin emes. Juwmaq ornında aytıw múmkin, mámleket basshısınıń pármanı "Sanlı sud" koncepciyası birden-bir sistemanı jaratıw menen bir qatarda ádil sudlawdıń sapasın hám nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıwǵa, sud jumısınıń ashıq-aydınlıǵın támiyinlewge, nátiyjede puqaralar hám yuridikalıq táreplerdiń huqıqları menen nızam menen qorǵalatuǵın máplerin jedel qorǵawǵa huqıqıy tiykar jaratadı.
Qaraqalpaqstan Respublikası hákimshilik sudınıń
sudyanıń aǵa járdemshisi Z.Raimova