Surxondaryo viloyati Qiziriq tumani hokimligi

ERNEST XEMINGUEY “ChOL VA DENGIZ” Ernest Xemingueyning “Chol va dengiz” asari – bu oddiygina chol, dengiz, bir bolakay haqidagi jo‘ngina asar emas, balki haqni izlayotgan, orzulari sari intilayotgan, inson irodasi va matonatiga qo‘yilgan haykal deyish mumkin. Asarda har bir narsa ramziy ma’noga ega, masalan, dengiz – bu katta hayot, qayiq - umr, baliq-orzu, akulalar-dushmanlarimiz, Santyago ismli chol esa siz va biz. Endi asar voqealarini ozgina eslasak. Santyago ismli chol Kubadagi kichik qishloqda yashaydi. U baliqchilik bilan shug‘ullanadi. Cholning to‘riga 84 kundan buyon baliq ilinmaydi. Ammo u bundan sirayam umidsizlikka tushmaydi. Cholning yonida Manolin ismli bola ham bo‘ladi, u chol bilan birga baliq ovlaydi. Bolaning ota-onasi cholni omadsiz hisoblar edi, shuning uchun bolaga boshqa qayiqqa chiqishni buyurishgan edi, ammo bola cholni juda yaxshi ko‘rar edi, o‘zi uchun idel ustoz deb bilardi. Cholni atrofdagilar omadsiz deb hisoblar edi, chunki u ko‘p ov qilib, quruq qaytardi, chol xullas, omadiga ishonib, dengizga yo‘l oladi, dastlab u kichkina baliqlarni ovlaydi, so‘ng esa juda katta baliq qarmoqqa ilinadi, ulkan baliq qayiqni uzoqqa tortib keta boshlaydi, shunda chol yonida Manolin yo‘qligidan xafa bo‘ladi, bunday paytlarda uning yordami juda asqotardi, shunday qilib chol baliq bilan uzoq jang qiladi. Cholni umid va ishonch bir zumga bo‘lsa-da tark etmaydi. Uning ishonchi va umidi oldinga boshlayveradi. Juda ulkan baliqni o‘ldirishga muvaffaq bo‘ladi, ulkan baliqni qayig‘iga mahkamlab, ortga qaytadi, ammo u ancha olislab ketgan edi, baliqdan oqayotgan qon akulalarni boshlab keladi. Chol bir necha akulalar bilan kurashib, anchasini yer tishlatadi. So‘nggi kuchi qolguncha kurashib, baliqni himoya qiladi. Lekin uyiga yetib kelgunga qadar baliqning faqat bosh qismi va suyaklari qolgandi xolos. Chol shunchalar katta baliq tutgandiki, ilgari unga ishonchsizlik bilan qaragan ko‘zlar, endi hayrat bilan boqardi. Garchi chol butun baliq bilan qaytmagan bo‘lsa-da, hammasini udallagandi. Bu muvaffaqiyatiga esa uning umidi, bukilmas irodasi sabab bo‘ldi. Inson hayotga kelar ekan, bu hayot uchun kurashib yashaydi. Xuddi, Santyago dengizga chiqqach ulkan baliq bilan kurashib, uni yengadi, o‘ziniki qilgach akulalar bilan kurashadi. O‘z o‘ljasini himoya qiladi. Insonlar ham bu hayotda nimagadir erishish uchun kurashadi. Shu yo‘lda gunohga, savobga qo‘l uradi. Yozuvchi Ernest Xeminguey ushbu asarini ellik bir yoshida, ikki oy davomida yozgan, yoshlik davridan o‘tib keksalik bilan yuzlashayotgan bir davrda yozadi. U ham hayotida o‘zi qilgan ishlarini sarhisob qilgan bo‘lsa ajab emas. Asarda inson ruhining moddiy boyliklar ustidan g‘alabasi, inson irodasining sinmasligi, insonni o‘ziga bo‘lgan ishonchi, orzu-umidlari sari harakat qilishi yozuvchi tomonidan o‘quvchiga ramziy ma’nolarda yoritib berilgan. O‘z davrining yetuk olimi Alixonto‘ra Sog‘uniy o‘zining asarida “Inson olamining bilgan narsalari bilmaganlari oldida ulug‘ dengizdan bir tomchi suv misoli kabidadur” deb bejiz aytmagan. Inson hayotga kelar ekan, avvalo yaratgan zotni tanishi, o‘zining nima uchun bu hayotga kelganini, bizning oldimizga qo‘yilgan vazifalarni, shu maqsadlar yo‘lida harakat qilishimiz kerakligini, bu hayot va dunyo behudaga yaratilmaganini chuqur anglashimiz lozim. Xulosa o‘rnida shuni aytish joizki, inson o‘ziga ezgu maqsadlarni qo‘yib, ushbu maqsadar sari hech qachon harakatdan intilishdan, kurashdan to‘xtamasligi lozim va intilishlari shunday bo‘lishi kerakki, har qanday vaqt va vaziyatda o‘sha harakatlarimizdan ko‘nglimiz to‘lsin. Jinoyat ishlari bo‘yicha Qiziriq tuman sudining tergov sudyasi A.Xakimov