Jizzax viloyati Paxtakor tumani hokimligi

Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar bilan qonunga xilof ravishda muomala qilish deganda, ularni O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan shart va tartibni buzgan holda O‘zbekiston Respublikasiga olib kirish (olib chiqish), tranzit tarzida o‘tkazish, saqlash, berish, realizatsiya qilish, taqsimlash, olish, tashish, jo‘natish, ishlab chiqish, ishlab chiqarish, tayyorlash, ulardan foydalanish va ularni yo‘q qilish, shuningdek tarkibida giyohvandlik moddasi bo‘lgan o‘simliklarni yetishtirish tushuniladi.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar o‘tkazish maqsadini ko‘zlamay oz miqdorda qonunga xilof ravishda tayyorlash, olish, saqlash, tashish yoki jo‘natish uchun aybdorlar barcha hollarda ma’muriy javobgarlikka tortiladilar. Agar mazkur harakatlar o‘tkazish maqsadini ko‘zlab sodir etilsa, qilmish JKning 273-moddasining birinchi qismi bilan kvalifikatsiya qilinadi.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda olib kirish, olib chiqish va tranzit tarzda o‘tkazish deganda, ularni O‘zbekiston Respublikasi bojxona chegarasidan qonunda belgilangan tartibni buzgan holda olib o‘tish tushuniladi. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda saqlash deganda, shaxsning bunday vosita va moddalarga qonunga zid ravishda egalik qilishi (shu jumladan shaxsan iste’moli) bilan bog‘liq qasddan sodir etilgan harakatlari (yonida, binoda, maxfiy yer va boshqa joylarda saqlashi) tushunilishi lozim. Bunda shaxs qancha vaqt davomida giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda saqlaganligi ahamiyat kasb etmaydi.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda berish, realizatsiya qilish, taqsimlash deganda, bunday faoliyat turi uchun litsenziyasi mavjud bo‘lgan dorixona yoki davolash-profilaktika muassasasi xodimining bunday vosita yoki moddalarni belgilangan tartibni buzgan holda jismoniy yoki yuridik shaxsga berishda ifodalangan qasddan sodir etilgan harakatlari tushuniladi. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda olish deganda, ularni har qanday usulda, jumladan, sotib olish, hadya yoki bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat yoinki qarzni uzish evaziga o‘zaro hisob-kitob, shuningdek, boshqa tovar va ashyolar bilan almashtirish sifatida qabul qilish, topib olganda o‘zlashtirish, giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar ro‘yxatiga kiritilgan yovvoyi o‘simliklar yoki ularning qismlarini terish, tarkibida giyohvandlik vositasi bo‘lgan ekinlar yig‘ishtirilgandan so‘ng qo‘riqlanmay qolgan maydonlardan ularning qoldiqlarini terish hisoblanishi lozim.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda tashish deganda, ularni har qanday transport turidan yoki tashish vositasi sifatida qo‘llanilgan qandaydir ob’ektdan foydalangan holda bir joydan boshqa joyga, shu jumladan, bir aholi punkti doirasida ko‘chirish, shuningdek, qayd etilgan vosita va moddalarni bunday faoliyat turi bilan shug‘ullanishga litsenziyasi bo‘lgan yuridik shaxslarning mas’ul shaxslari tomonidan qonunchilikda belgilangan tartibni buzgan holda tashish tushunilishi lozim.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda jo‘natish deganda, shaxsning pochta aloqasi, havo yoki boshqa transport turidan foydalanib, ularni pochta jo‘natmalari, posilkalar yoki yuk (bagaj) sifatida, shuningdek, o‘zi bevosita ishtirok etmagan holda boshqa shaxs orqali qonunchilikda belgilangan tartibni buzgan holda ko‘chirishga qasddan qaratilgan harakatlari tushunilishi lozim. Qonunga xilof ravishda ishlab chiqish deganda, yangi giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunchilikda belgilangan tartibni buzgan, ya’ni bunga davlat buyurtmasi va mazkur faoliyat turi uchun litsenziyasi bo‘lmagan holda ishlab chiqishga qasddan qaratilgan harakatlar tushunilishi lozim.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda ishlab chiqarish deganda, bunday vosita yoki moddalarni qonunchilikni buzgan holda o‘simliklar, kimyoviy va boshqa moddalardan seriyalab olishga qasddan qaratilgan harakatlar (masalan, maxsus kimyoviy yoki boshqa uskunalardan foydalangan holda, giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni shu maqsadlarga moslashtirilgan binolarda ishlab chiqarish, ularni guruhlab, qadoqlab ishlab chiqarish) tushunilishi lozim. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda tayyorlash deganda, qonunchilikni buzgan holda tarkibida giyohvandlik moddasi bo‘lgan o‘simliklardan, dorivor, kimyoviy va boshqa moddalardan foydalanish yoki iste’mol qilishga tayyor bir yoki bir necha giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar olinishi tushunilishi lozim.

Tarkibida giyohvandlik moddasi bo‘lgan o‘simliklarni maydalash, quritish, uvalash (kukun qilish), giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qo‘shimcha ishlov (bug‘lash, tozalash, haydash va sh.k.) bermay suvda eritish natijasida moddaning kimyoviy tuzilmasi o‘zgarmasligi sababli, bular giyohvandlik vositalarini tayyorlash deb qaralishi mumkin emas.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalardan qonunga xilof ravishda foydalanish deganda, qonunchilikda bunday vosita yoki moddalar bilan qonunga muvofiq muomala qilish uchun belgilangan qoida va tartibni buzgan holda sodir etilgan harakatlar tushunilishi lozim. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni qonunga xilof ravishda yo‘q qilish deganda, bunday vosita yoki moddalarni qonunchilikda belgilangan qoida va tartibni buzgan holda yo‘q qilishga qasddan qaratilgan harakatlar tushunilishi lozim.

Tarkibida giyohvandlik moddasi bo‘lgan o‘simliklarni qonunga xilof ravishda yetishtirish deganda, qonunchilikni buzgan holda bunday o‘simliklarni ekish va yetishtirish uchun maxsus sharoit yaratish, shuningdek, ularni ekish va yetishtirish, yetishtirish texnologiyasini takomillashtirish, yangi navlarini yaratish, hosildorligini va mavjud iqlim sharoitiga chidamliligini oshirish faoliyatini tushunish lozim.

Yetishtirilishi taqiqlangan ekin ekish deganda, bunday ekinlar urug‘ini tegishli ruxsatsiz har qanday yer maydoniga, shu jumladan, bo‘sh yotgan yerlarga yoki moslashtirilgan idishlarga urug‘ini sepish yoki ko‘chatini o‘tqazish tushunilishi lozim. Ushbu jinoyat o‘simlik unib chiqqan-chiqmaganligi yoki o‘sgan-o‘smaganligidan qat’i nazar, ekin ekilgan paytdan boshlab tugallangan hisoblanadi. Aybdorning harakatlari ekin maydoni o‘lchamidan kelib chiqqan holda JK 270-moddasining tegishli qismlari bilan kvalifikatsiya qilinadi, bunda qilmishni ushbu moddaning birinchi qismi bilan kvalifikatsiya qilish uchun ekin maydonining o‘lchami 250 kvadrat metrdan kam bo‘lishi kerak.

Taqiqlangan ekinlarni yetishtirish deganda, unib chiqqan yoki o‘tqazilgan ko‘chatlarni ularning pishish bosqichigacha bo‘lgan davr ichida parvarish qilishni tushunish kerak. Agar shaxs yetishtirilishi taqiqlangan ekinni turli maydonlarda o‘stirayotgan bo‘lsa, qilmishni kvalifikatsiya qilishda amalda ekilgan umumiy maydonlar o‘lchamidan kelib chiqish lozim.

Bir shaxs tomonidan boshqasiga giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni in’eksiya (ukol) qilish, agar mazkur vosita yoki modda iste’molchining o‘ziga tegishli bo‘lsa va in’eksiya uning iltimosiga ko‘ra qilingan bo‘lsa, qonunga xilof ravishda o‘tkazish deb baholanishi mumkin emas.

Aybdor tomonidan giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarning faqat bir qismi sotilib, qolgan qismi keyinchalik surishtiruv yoki dastlabki tergov davomida aniqlansa, javobgarlik qonunga xilof ravishda o‘tkazish va qonunga xilof ravishda saqlash uchun alohida-alohida (agar mazkur vosita va moddalarni o‘tkazishga nisbatan qasd aniqlanmagan bo‘lsa), ularning miqdoriga bog‘liq ravishda kelib chiqadi.

Agar shaxs giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni oluvchiga, aslida mazkur vosita yoki moddalarning egasi bo‘lgan boshqa shaxsning iltimosi (topshirig‘i) bo‘yicha bersa, ularni berayotgan shaxsning harakatlari, basharti u berilayotgan narsaning xususiyati to‘g‘risida aniq bilish bo‘lsagina, mazkur vosita, moddalarni qonunga xilof ravishda o‘tkazishda birgalikdagi bajaruvchi sifatida kvalifikatsiya qilinishi lozim.

Bangixonani tashkil qilish deganda, (JK 273-moddasining to‘rtinchi qismi), uni tuzishga qasddan qaratilgan harakatlar, masalan, turar-joy yoki noturar-joy qidirish, sotib olish yoki ijaraga olish, uni ta’mirlash, har xil uskunalar bilan jihozlash ishlarini moliyalash va keyinchalik bir necha shaxs tomonidan giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni iste’mol qilish yoki tarqatish uchun foydalanish maqsadida sodir etilgan shunga o‘xshash harakatlar tushunilishi lozim. Bangixonani tashkil etish jinoyati uni tuzishga qaratilgan har qanday harakat sodir etilgan paytdan boshlab tugallangan hisoblanadi. Bangixona saqlash deganda, uning ishlab turishiga qaratilgan, ya’ni giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilish uchun ajratilgan va (yoki) moslashtirilgan joydan maqsadli foydalanish, binodan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlarni to‘lash bo‘yicha qasddan sodir etilgan harakatlar (ijara haqini to‘lash, mijozlar qatnovini tartibga solish, qo‘riqlashni ta’minlash va h.k.) tushunilishi lozim. Qonun mazmuniga ko‘ra, bangixona saqlash jinoyati faqat bunday joydan giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni iste’mol qilish yoki tarqatish uchun haqiqatda foydalanilgan bo‘lsagina, tugallangan hisoblanadi. Bunda aybdor g‘araz yoki boshqa maqsadni ko‘zlaganligi ahamiyat kasb etmaydi.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop yoki aql-idrokiga ta’sir etuvchi boshqa moddalarni iste’mol qilishga jalb etish deganda, shaxsda ularni iste’mol qilish maylini uyg‘otishga qaratilgan har qanday qasddan qilingan harakatlar (ko‘ndirish, tavsiya qilish, maslahat berish va sh.o‘.), shuningdek, ta’sir o‘tkazilayotgan shaxs tomonidan bunday vosita yoki moddalar iste’mol qilinishi maqsadida aldash, tahdid qilish, jismoniy zo‘rlik ishlatish, ozodligini cheklash va hokazolar tushunilishi lozim. Jinoyatni tugallangan deb topish uchun jalb etilayotgan shaxs giyohvandlik vositasi, psixotrop yoki aql-idrokiga ta’sir etuvchi boshqa moddani haqiqatan ham iste’mol qilgan bo‘lishi talab etilmaydi. Bunday hollarda, aybdorning boshqa jinoyat tarkibini tashkil etuvchi harakatlari JK tegishli moddasi bilan alohida kvalifikatsiya qilinadi.

Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar bilan muomala qilish qoidalarini buzish shaxs tomonidan ham qasddan, ham ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilishi mumkin. Bunda mazkur jinoyat tarkibi mavjudligini aniqlash uchun shaxs tomonidan giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalarni, bunday vositalar yoki moddalarni ishlab chiqishda foydalaniladigan va alohida nazoratda turadigan uskuna va jihozlarni ishlab chiqarish, tayyorlash, qayta ishlash, taqsimlash, tashish, jo‘natish, olish, foydalanish, olib kirish, olib chiqish yoki yo‘q qilish qoidalari buzilganligini aniqlash zarur.

Jinoyat ishlari bo‘yicha Paxtakor tuman sudi raisi U.Sattarov