Bog'ingizda shaftoli o'sadimi? Unda bu aynan siz uchun...
2025-06-26 15:15:00 / Yangiliklar
Bog'dorchilikka va uzumchilikka ixtisoslashgan fermer xo'jaliklarida meva va uzum mahsulotlarini yetishtirishda, turli kasalliklar va zararkunandalar hosildorlikka sezilarli darajada ta'sir ko'rsatmoqda.
Ayniqsa shaftoli novdalarida uchraydigan zamburug'li kasalliklardan biri shaftoli bargi bujmayishidir. Qishloq xoʻjaligining barcha sohalarini, shu jumladan mevachilik va uzumchilikni jadal rivojlantirish, tuproq unumdorligini ko'tarish, meva va uzum hosildorligini oshirish, xalqimizni meva va uzum mahsulotlariga boʻlgan talabini toʻla qondirishiga qaratilishi zarur. Bu boradagi asosiy vazifalardan biri mevali bog'larni kasalliklardan himoya qilishdir. Mevali bog'lardan rejadagi hosilni olishda yuksak agrotexnika va samarali kimyoviy kurash choralarini qoʻllash muhim ahamiyat kasb etadi. Himoya chora tadbirlarini o'z vaqtida oʻtkazmaslik esa olimlarimizning kuzatuvlariga koʻra, 30-40% gacha, ayrim yillarda 70% gacha hosilning yo'qolishiga olib keladi. Respublikamizning shaftoli bog'larida shaftoli bargi bujmayishi kasalligi keng tarqalgan boʻlib, mevachilikka katta zarar yetkazmoqda. Keyingi yillarda shaftoli bog'larda ushbu kasallikning ko'payishga asosiy sabab ob-havo sharoitining oʻzgarishi, eski bogʻlarning rekonstruksiya qilinmaganligi, o'z vaqtida agrotexnik va kimyoviy kurash choralari qoʻllanilmasligidir.
Yurtimizda shaftolining asosan 6 turdagi navlari tarqalgan. Bular: Jaydari shaftoli, Farg'ona shaftolisi (anjir shaftoli), David shaftolisi, Mir shaftoli va Mongol shaftolisi. Shaftoli navlari 2 guruhga boʻlinadi: ya'ni mevasi tukli va mevasi silliq (luchchak) shaftoli.Har bir tup shaftoli daraxtidan 100-150 kg gacha hosil olish mumkin. Shaftolining vatani Xitoy hisoblanadi.
Markaziy Osiyoga shaftoli Xitoydan keltirilgan. Shaftoli daraxtining balandligi 7-8 metrgacha bo'lib, gullari oq yoki pushti rang bo'ladi. Eng katta mevasining og'irligi 600 g gacha, chiroyli, juda mazali, ozuqaviy moddalarga boy hisoblanadi. Shaftoli tez o'sadigan, issiqsevar oʻsimlik bo'lib, ko'chatlari ekilgandan so'ng 2 yildan keyin meva bera boshlaydi. Hosildorlik davri 18-20 yil hisoblanadi. Danagidan payvandlash orqali ko'paytiriladi. Shaftoli, olxo'ri, achchiq bodom, payvandlash sifatida ham foydalaniladi.
Shaftolilarda kuzatiladigan barg bujmayishi zamburug' kasalligi bo'lib, shaftoli, olxo'ri va ba'zida gilos novdalari, barglari va mevalarini zararlaydi. Kasallik daraxtlarda fotosintez jarayonini buzib daraxtni rivojlanishdan to'xtatadi. Kasallik natijasida daraxtning rivojlanish surati sekinlashadi va zararlangan daraxtlarga qishki sovuq haroratlar yanada qattiqroq zarar yetkazishi mumkin. Agar kasallik bir necha yil davomida qaytarilsa, daraxtlarga juda qattiq zarar yetishi mumkin. Kasallik natijasida hosilning 40-50% miqdori kamayib ketishi mumkin. Kasallik asosan daraxt gullab boʻlgandan keyin barg chiqara boshlaganda yosh barglarni zararlaydi.Barg bujmayish kasalligi sporalari daraxt shoxi po'stloqlarining yoriq joylarida, barglarda va daraxtning boshqa qismlarida qishlaydi.
Bahorning nam va salqin ob-havo sharoitlarida yangi unib kelayotgan novda va barglar kasallanishi mumkin. Kasallik harorati 18-250°C boʻlganda jadal rivojlanadi, 250°C dan yuqori haroratda rivojlana olmaydi. Yangi unib chiqqan barglar qizg'ish yoki sargʻish tus oladi va barglar qingʻir, qiyshiq boʻlib, shakli buzila boshlaydi.
Kasallikka qarshi kurashning eng qulay davri kuzda barglarning to'kilish paytiga to'g'ri keladi. Unga qarshi Bordo suyuqligi (3% mis sulfati + 3% ohak/gips) samarali hisoblanadi. Qishda yog'ingarchilik ko'p ro'y bergan hollarda, aralashma yuvilib ketishi bilan uni takroran sepish kerak.
Bahor kelishi bilan, kurtak ochilishidan oldin Bordo sepishni yana takrorlash maqsadga muvofiq boʻladi. Bog'ga yaqin joylarda kasallangan daraxtlar mavjud bo'lsa, daraxtlar kasallanmasligi uchun ularni kesib tashlash va yo'qotish kerak. Kasallangan novdalarni qattiq butalash, bog'dagi shoxlardan tozalash zarur hisoblanadi.
Navoiy viloyati O‘KCHM mudiri :
Mardonov Sirojiddin
O‘KCHM inspektorlari:
Barnoyeva Zarifa
Mo‘minova Mohichehra