Surxondaryo viloyati Jarqo'rg'on tumani hokimligi

Xotin-qizlarga nisbatan raqamli zo‘ravonlikka barham berish – bugunning dolzarb vazifasi

So‘nggi yillarda texnologiyalar rivoji butun dunyoda, jumladan mamlakatimizda ham yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. Ammo mazkur imkoniyatlar bilan birga, afsuski, ayrim salbiy holatlar, xususan, raqamli zo‘ravonlik ham ortib bormoqda. Xotin-qizlarga nisbatan internet tarmoqlarida, ijtimoiy platformalarda, messenjerlar va boshqa raqamli maydonlarda sodir etilayotgan tahdid, haqorat, shantaj, shaxsiy ma’lumotlarni tarqatish kabi harakatlar jamiyat barqarorligiga, oila tinchligiga, fuqarolarning huquq va erkinliklariga jiddiy xavf tug‘dirmoqda. Shu bois ushbu mavzuda aholining huquqiy savodxonligini oshirish, ayollarni himoyalash bo‘yicha qonunchilikda mavjud imkoniyatlarni targ‘ib qilish bugungi kunning eng muhim vazifalaridan biridir. Biz Jarqo‘rg‘on tuman sudida, shuningdek barcha sud organlarida aynan shu yo‘nalishda tizimli ishlarni olib boryapmiz.

Raqamli zo‘ravonlik tushunchasi keng va ko‘p qirrali. Bu — internet orqali haqorat qilish, obro‘siga putur yetkazish, shantaj yoki majbur qilish, roziligisiz surat yoki videolarni tarqatish, tahdidlar yuborish, shaxsiy hayot daxlsizligiga aralashish, ayolning raqamli erkinligiga putur yetkazishga qaratilgan har qanday qilmishdir. Ko‘plab holatlarda jabrlanuvchilar o‘z huquqlarini bilmagani sababli jim qoladi, ayrimlari vaziyatdan qanday chiqishni bilmaydi. Aynan shuning uchun ham davlatimiz rahbari tomonidan gender tengligini ta’minlash, xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. “Xotin-qizlarni tazyiq va zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonun, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga, Jinoyat kodeksiga kiritilgan o‘zgartishlar aynan zamonaviy turlardagi zo‘ravonlikka qarshi samarali mexanizmlarni yaratib berdi.

Ma’lumki, raqamli makonda sodir etilayotgan jinoyatlar ko‘pincha juda tez tarqaladi va oqibatlari og‘ir bo‘lishi mumkin. Masalan, shaxsiy suratlarni tarqatish yoki shantaj qilish ayolning ruhiy holatiga, ijtimoiy mavqeiga, oilaviy muhitiga jiddiy zarar yetkazadi. Jinoyat kodeksining 141-2, 141-3, 139-moddalari raqamli tahdidlar, tuhmat, haqorat, shaxsiy ma’lumotlarni noqonuniy tarqatish holatlariga aniq javobgarlik belgilaydi. Bu moddalarning mavjudligi fuqarolarni himoya qilishga xizmat qilsa, amaliyotdagi to‘g‘ri qo‘llanishi esa jamiyatda adolat tamoyilini mustahkamlaydi.

Yana bir muhim jihat — raqamli zo‘ravonlikka qarshi kurashda profilaktika eng samarali choradir. Mahalla darajasida olib borilayotgan tushuntirishlar, maktab va oliy ta’lim muassasalaridagi huquqiy darslar, ayollar yig‘inlaridagi suhbatlar aholining ogohligini oshiradi. Biz Uzumzor mahallasida o‘tkazgan uchrashuvda ham asosan profilaktik yondashuvga e’tibor qaratdik. Tadbirda ayollar raqamli maydonda o‘zlarini qanday himoya qilishi, tahdidlar bo‘lsa qayerga murojaat qilish mumkinligi, ishonch telefonlari, himoya orderi berish tartibi haqida batafsil tushuntirishlar oldilar. Bu kabi uchrashuvlar orqali fuqarolarning huquqiy ongini oshirish, sud tizimiga bo‘lgan ishonchni mustahkamlash, zo‘ravonlikning oldini olishga qaratilgan hamkorlik mexanizmlarini kuchaytirish juda muhim.

Raqamli zo‘ravonlikning yana bir xavfli tomoni shundaki, u ko‘pincha yashirin sodir bo‘ladi. Ko‘pchilik o‘zida jasorat topib huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaat qilmaydi. Bunday vaziyatda jamiyatning barcha tabaqalari — oila, mahalla, ta’lim tizimi, davlat va nodavlat tashkilotlari — birgalikda ishlashi zarur. Zero, ayollar tinchligi — jamiyat barqarorligining asosi. Har bir fuqaro, har bir ota-ona farzandlariga raqamli madaniyatni o‘rgatishi, internetdan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmalarini singdirishi, ayollarning sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilishni o‘z hayotining mezoni sifatida qabul qilishi kerak. Raqamli madaniyatning shakllanishi zo‘ravonlikka barham berishning eng kuchli omillaridan biridir.

Sud tizimi uchun eng muhim tamoyillardan biri — odil sudlovni ta’minlashdir.

Ayollarga nisbatan zo‘ravonlikka mutlaqo murosasizlik bizning ishimizning bosh mezonidir. Sudlar jinoyat sodir etilganidan keyin choralar ko‘rishi mumkin, ammo uning oldini olish esa jamiyatning qo‘lida. Shuning uchun sudlar aholi orasida huquqiy targ‘ibotni kuchaytirish, tushuntirishlar berish, mahallalar bilan hamkorlik qilish, yoshlarni ongli bo‘lishga chorlash kabi keng ko‘lamli ishlarni davom ettiryapti.

Bugun biz jamiyat sifatida raqamli zo‘ravonlikka qarshi yagona pozitsiyada bo‘lishimiz zarur. Bu nafaqat ayollar, balki butun jamiyat manfaatidir. Xotin-qizlarning raqamli xavfsizligini ta’minlash — ularning iqtisodiy faol bo‘lishiga, ijtimoiy hayotda erkin ishtirok etishiga, o‘z salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarishiga imkon beradi. Shu bois hammamiz, jumladan mahalla faollari, ota-onalar, yoshlar, pedagoglar, davlat xizmatchilari birgalikda harakat qilib, raqamli zo‘ravonlikka qarshi qat’iy kurashishni o‘z burchimiz deb bilishimiz lozim.

Biz sud organlari sifatida bunday holatlarga nisbatan keskin va qat’iy choralar ko‘rishda davom etamiz. Eng muhimi, har bir fuqaro o‘z huquqlarini bilishi, raqamli makonda o‘z shaxsiy xavfsizligini ta’minlashi, zarurat tug‘ilganda huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaat qilishdan cho‘chimay, qo‘rqmay, o‘zini himoyasiz his qilmay harakat qilishi kerak. Ayollarga nisbatan raqamli zo‘ravonlikka qarshi kurash — bu jamiyatning umumiy mas’uliyati va umumiy burchidir.

T. Bekpulatov

Jinoyat ishlari boʼyicha Jarqoʼrgʼon tuman sudi rais