Bugungi kunda axborot texnologiyalari hayotimizning har bir jabhasiga jadal suratlarda kirib keldi. Ish jarayonlari, moliyaviy operatsiyalar, ijtimoiy muloqotlar, onlayn savdo umuman har qanday elektron operatsiyalar orqali qimmatli vaqtimiz tejalmoqda.

Biroq, bu qulayliklar bilan birga axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning soni va xavfi ham ortib bormoqda.

Axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning yangi shakllari – “fishing“ hujumlari, qalbaki veb-saytlar va zararli dasturlar orqali maʼlumot oʻgʻirlash keng tarqalmoqda. Ular shaxsiy maʼlumotlaringizni qoʻlga kiritish yoki moliyaviy zarar yetkazish uchun turli usullardan foydalanadi.

Axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning asosiy qismi insonlarning bu boradagi bilim va koʻnikmalarining yetishmasligi sabab sodir boʻladi. Masalan, soʻnggi paytlarda firibgarlar bank yoki boshqa ishonchli tashkilot nomi ostida elektron xatlar yoki SMS xabarlar yuborishmoqda. Ular shaxsiy maʼlumotlaringizni yoki karta rekvizitlaringizni berishingizni talab qiladi. Hatto bir bosqichli havolalar orqali qurilmangizga zararli dasturlar oʻrnatilishi ham mumkin.

Axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlar qurboniga aylanmaslik uchun oddiy qoidalarga amal qilish lozim.

Birinchidan, shaxsiy maʼlumotlaringizni hech qachon nomaʼlum shaxslar bilan boʻlishmang. Bank yoki boshqa tashkilotlar hech qachon SMS yoki qoʻngʻiroq orqali sizdan shaxsiy maʼlumotlarni soʻramaydi. Parollaringiz murakkab va turli belgilardan iborat boʻlishi kerak. Har bir onlayn xizmat uchun alohida parollar yaratish tavsiya etiladi. Ikki bosqichli autentifikatsiya orqali shaxsiy hisoblaringizni yanada xavfsiz qilishingiz mumkin. Shuningdek, qurilmalaringizda zamonaviy antivirus dasturlari oʻrnatilgan boʻlishi lozim.

Haqiqiy voqealar axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarning ahamiyatini yanada yaqqol koʻrsatadi. Bugungi kunda koʻplab yurtdoshlarimiz turli xil nomaʼlum havolalarni bosib, plastik kartalari hisobidagi mablagʻlarini osonlik bilan oʻgʻirlatmoqda.

Bu havola orqali firibgarlar yurtdoshlarimizning qurilmalariga zararli dastur oʻrnatib, shaxsiy maʼlumotlarni ham qoʻlga kiritishmoqda. Bu kabi holatlardan saboq chiqarib, xavfsizlik qoidalariga amal qilish kiberjinoyat qurboniga aylanishdan saqlaydi.

Oʻzbekistonda axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarga qarshi kurash kuchaytirilmoqda. Qonunchilik bazasi takomillashtirilib, internet foydalanuvchilarining huquqlarini himoya qilish choralari koʻrilmoqda.

Bu kabi chora-tadbirlar fuqarolar xavfsizligini taʼminlashga qaratilgan.

Toshkent shahar IIBB Axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlarga qarshi kurashish boshqarmasi hamda tuman IIO FMBlardan biriktirilgan xodimlar tomonidan joriy yilning

11 oyi davomida kibermakonda sodir etiladigan jinoyat va huquqbuzarlik-larni oldini olish maqsadida aholi bilan jami 17962 marotaba uchrashuvlar oʻtkazilib, uchrashuvlarda 739021 ming nafar aholi qamrab olindi.

Tashviqot va targʻibot tadbirlari doirasida jami 408960 ta turli shakldagi materiallar tarqatilib ogohlikka chorlandi.

Biroq, har birimiz shaxsiy masʼuliyatni his qilib, internetdan oqilona foydalanishimiz shart. Axir, xavfsizlikning asosiy kaliti – hushyorlik va bilimdir.

Shuning uchun har doim internetda biror maʼlumotni almashtirish, shubhali havolalarga kirish, begona shaxslar tomonidan “sizga sovrinli yutuq chiqdi”, “foizsiz kredit rasmiylashtiramiz” yoxud shu kabi boshqa holatlardan oldin oʻzingizga quyidagi savolni bering: “Bu maʼlumotni almashish qanchalik xavfsiz?” Himoyalanishning asosiy yoʻli – bu hushyorlik va axborot xavfsizligi qoidalariga qatʼiy rioya qilishdir.

Toshkent shahar IIB Axborot texnologiyalari sohasida jinoyatchilikka qarshi kurashish boshqarmasi