Ogohlik — davr talabi. Oʻzingga ehtiyot boʻl
2025-03-17 23:00:00 / Yangiliklar
Jarroh qoʻlidagi tigʻ bemorni hayotga qaytaradi, jinoyatchining qoʻlidagisi inson umriga zomin boʻladi. Olov sovqotgan odamni isitsa, koʻpi kuydiradi.
Ummon gʻarq qilsa, suvsizlik qaqratadi. Internet ijtimoiy tarmogʻi ham shunday. Agar meʼyorda, samarali foydalanilsa, u donolar uchun — bilim, nodonlar uchun — balo manbai.
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlari asosan tan jarohati yetkazish, oʻgʻrilik yoki firibgarlik kabi jinoyatlar bilan toʻqnash kelishadi. Bugun esa koʻp hollarda axborot texnologiyalari yordamida sodir etilayotgan jinoyatlarga duch kelyapmiz.
Statistik maʼlumotlarga koʻra, birgina Toshkent shahrida 2020-yili axborot texnologiyalari sohasida qayd etilgan jinoyatlar 106 tani tashkil etgan boʻlsa, 2021-yilda bu turdagi jinoyatlar 2281 tani, 2022-yilda esa ikki baravarga koʻpayib, 4332 taga yetgan.
Oʻtgan yili axborot texnologiyalari sohasiga doir jinoyat va huquqbuzarliklar yuzasidan 21362 ta murojaat kelib tushgan.
Tashvishlisi, bu turdagi jinoyatlar, birinchidan, hudud, chegara va makon tanlamaydi.
Ikkinchidan, birgina harakat bilan bir necha fuqaroga moddiy zarar yetkazishi mumkin.
Uchinchidan, jinoyatlar yuqori texnologiyali, modifikatsiya qilingan dasturlardan foydalangan holda sodir etiladi.
Misol uchun, T. ismli dasturchi yigit bilan tezkor surishtiruv ishlari olib borilganida, u 100-150 ming soʻm evaziga mobil qurilmalarning IMEI kodini oʻzgartirish bilan shugʻullangani maʼlum boʻlgan.
Bundan tashqari, u bozor narxi 3 million soʻm boʻlgan mobil qurilmani 1 million soʻmga sotib olib, IMEI kodini oʻzgartirgan va 2 million 500 ming soʻmga sotib yuborgan.
Mobil qurilmaning IMEI kodlarini oʻzgartirish bilan shugʻullanuvchi “dasturchi”lar xalq tilida “cheyndjer”lar deyiladi. Ularning arzimagan haq evaziga bu ish bilan shugʻullanishi turli yoʻllar bilan qoʻlga kiritilgan uyali aloqa vositalarining izsiz yoʻqolishiga, jabrlangan shaxslarning mulki topilmasligiga sabab boʻladi.
Hozirda Toshkent shahar IIBB hamda mutasaddi vazirlik va idoralar hamkorligida kiberjinoyatchilikka qarshi kurashish borasida koʻplab tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Xususan, internet tarmoqlarini monitoring qilish davomida boshqarmamiz tomonidan giyohvandlik, psixotrop va kuchli taʼsir qiluvchi vositalar savdosi boʻyicha 91 ta, pornografiya boʻyicha 24 ta, shafqatsizlik va zoʻravonlik bilan bogʻliq holatlar boʻyicha 18 ta, qimor va tavakkalchilikka asoslangan oʻyinlarni targʻib (reklama) qilish boʻyicha 32 ta turli kanal va saytlar aniqlanib, bloklandi.
Shunga qaramasdan, bu turdagi jinoyatlarning salmogʻi yuqoriligicha qolmoqda.
Bugungi shiddatkor zamonda ogohlik — davr talabi. Qolaversa, xalqimizda “Oʻzingga ehtiyot boʻl, qoʻshningni oʻgʻri tutma” hikmati bejiz aytilmagan.
Har birimiz shaxsiy masʼuliyatni his qilib, internetdan oqilona foydalanishimiz shart.
Zero, bunda himoyalanishning asosiy yoʻli — hushyorlik va axborot xavfsizligi qoidalariga qatʼiy rioya qilishdir.
©️ “Postda” gazetasi, Jahongir Saʼdullayev, Toshkent shahar IIBB Axborot texnologiyalari sohasida jinoyatchilikka qarshi kurashish boshqarmasi boshligʻi oʻrinbosari, mayor.