Namangan viloyati Chortoq tumani hokimligi

Respublikamizda g‘alla ekinlariga 10 dan ortiq turdagi kasalliklar zarar yetkazadi. Ular, qo‘ng‘ir zang, sariq zang, un shudring, sariq dog‘lanish, septorioz, boshoq fuzariozi, chang qorakuya, qattiq qorakuya, ildiz chirish, qor osti mog‘orlanish kasalliklaridir. Qo‘ng‘ir zang. Bug‘doy gullash davrida 40-80% qo‘ng‘ir zang bilan kasallansa 25-30%, boshoq chiqarish davrida tushsa 40-50% hosil yo‘qotiladi. Havo harorati +2ºS darajadan boshlab bug‘doy o‘simligi tanasida qo‘ng‘ir zang kasalligi rivojlana boshlaydi. Agar havo harorati 15-23ºS daraja, nisbiy namligi 65-70% bo‘lsa, kasallik rivojlanishi uchun eng qulay hisoblanadi.Kasallik belgilari ѐvvoyi suli, bug‘doyiq, raygras kabi begona o‘tlar va g‘alla ekinlari barglarida dumaloq, sarg‘ish-qo‘ng‘ir, changli ѐstiqchalar hosil qilib paydo bo‘ladi.Shu ѐstiqchalar ichida rivojlangan sporalar boshqa barglar va o‘simliklarga shamol, texnika va boshqalar ѐrdamida o‘tadi va ob-havo qulay bo‘lsa, boshqa barglar va o‘simliklarga, dalalarga keng tarqaladi. Sariq zang. Kasallik don to‘lish davrida tushsa 5-10 foizdan 30-35 foizgacha hosilni nobud qiladi. Bug‘doy bayroq barg chiqarish davrida (boshoq chiqarish arafasi) sariq zang bilan 50-60% zararlansa, don hosili 45-50% yo‘qotiladi. Sariq zang kasalligi sporalari havo harorati 0ºS bo‘lishi bilan o‘simlik tanasida rivojlana boshlaydi, uning avj olib ko‘payishi uchun eng qulay harorat 12-23ºS daraja hisoblanadi.Kasallik belgilari avval boshoqli begona o‘tlar va boshoqli ekinlar barglarida uzun, qator-qator joylashgan, aniq ko‘rinishdagi sariq ѐstiqchalar hosil qilib paydobo‘ladi. Asta sekin zang kasalligi butun barg yuzasini qoplaydi. Bargdagi modda almashinuvi buzilib, ozuqa hosil bo‘lishi keskin kamayib, boshoqdagi doni to‘lmay qolishiga olib keladi. Un shudring – bu kasallikning dastlabki belgilari maysalarning barglarida oq g‘ubor shaklida, keyinchalik paxtasimon dog‘ qavat hosil qilib paydo bo‘ladi.Yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lganda havoning nisbiy namligi 90-99% bo‘lib, havo harorati 15-20ºS bo‘lganda kasallik rivojlanib, juda tez tarqaladi. Kasallangan barglardagi zamburug‘li qatlam qalinlashib, kulrang ѐki sarg‘ish kulrang bo‘rtmachalarhosil qiladi. Un shudring kasalligi tarqalish darajasiga bog‘liq holda hosildorlik 2-3% dan 20-25% gacha nobud bo‘lishi mumkin. Sariq dog‘lanish. Bug‘doy barglarida avval kichkina, dumaloq, sarg‘ish qo‘ng‘ir, keyin katta dog‘lar ko‘rinishida rivojlanib tarqaladi. Havoda nisbiy namlik 100% bo‘lib,harorat 20-25ºS darajani tashkil etsa, zamburug‘lar tez rivojlanib tarqalishiga qulay sharoitni vujudga keltiradi va maysalarga kuchli zarar yetkazadi. Kasallik erta tarqalganda hosildorlik 20-40% gacha kamayadi. Qarshi kurashish choralari .Ta’sir etuvchi moddasi Propikonazol + Tebukonazol (TITUL Duo k.e. k. (200 g/l+200 g/l) 0,2 l/ga, DIKONAZOL 40% k.e. k. 0,2-0,25 l/ga va boshqalar), Propikonazol+ siprokonazol (ALTO SUPER 33% em. k. -0,3 l/ga, SUPER KONAZOL 33% em. k. -0,3-0,35 l/ga bo‘lgan kimyoviy priporatlar bilan ishlov berish yaxshi samara beradi. O‘simliklar karantini va ximoyasi boshqarmasi Chortoq tuman bo‘limi fitosanitar davlat inspektori B.Ibragimov